Bardzo gorący temat - grzejniki

Bardzo gorący temat - grzejniki
(fot. Fondital Nova Florida Polska) (fot. Vasco) (fot. Zehnder) Rurki – nie rurki… To niby też drabinki, ale jakże odmienne od tych najbardziej popularnych. Komponując kilka podstawowych form z kolorami, znajdziemy odwzorowanie dla dowolnego styluCóż nam po wyrafinowanych urządzeniach sanitarnych i ekskluzywnych płytkach ceramicznych, jeśli w naszej łazience wieje chłodem? Pełen komfort pielęgnacyjny może nam zapewnić tylko ciepło dostarczone...
(fot. Fondital Nova Florida Polska)
(fot. Vasco)
(fot. Zehnder)
Rurki – nie rurki… To niby też drabinki, ale jakże odmienne od tych najbardziej popularnych. Komponując kilka podstawowych form z kolorami, znajdziemy odwzorowanie dla dowolnego stylu

Cóż nam po wyrafinowanych urządzeniach sanitarnych i ekskluzywnych płytkach ceramicznych, jeśli w naszej łazience wieje chłodem? Pełen komfort pielęgnacyjny może nam zapewnić tylko ciepło dostarczone przez grzejniki. Nawet, jeśli nad temperaturą wnętrza czuwa ogrzewanie podłogowe, grzejnik w łazience jest niezastąpiony, może bowiem pełnić kilka funkcji jednocześnie.

 

Jak dobrać najodpowiedniejszy grzejnik łazienkowy? Po pierwsze, trzeba określić wymaganą moc grzewczą urządzenia na podstawie zapotrzebowania cieplnego naszej łazienki. Dane te powinien zawierać projekt instalacji sanitarnych. Zdarza się jednak, że w trakcie budowy domu powiększamy łazienkę kosztem innego pomieszczenia; wówczas można przyjąć uproszczone wyliczenie mocy: 100-130 W/m2. W sprzedaży znajdziemy grzejniki o wydajności od 500 do 2500 W, bez problemu zatem dobierzemy właściwą konfigurację. Musimy także zdecydować o sposobie zasilania grzejnika; nośnikiem ciepła może tu być woda z domowej instalacji c.o. lub energia elektryczna, a także… jedno i drugie. Kształt i kolor grzejnika warto dobrać do wystroju łazienki. Pozostaje jeszcze cena, która zależy od wielkości, mocy grzewczej i rodzaju wykończenia grzejnika. Elektryczny to wydatek od ok. 300 do 700 zł. Od podobnego pułapu zaczynają się ceny grzejników wodnych, za najdroższe zapłacimy jednak znacznie więcej, bo nawet do 8000 zł.

CIEPŁA OZDOBA

Czasy zgrzebnych kaloryferów odeszły w przeszłość, a miejscem, w którym zadebiutowały grzejniki zasługujące na miano dekoracyjnych, była właśnie łazienka. Wprawdzie do popularnych drabinek zdążyliśmy się już przyzwyczaić, ale producenci wciąż tworzą na ich temat nowe wariacje. Wielu z nich oferuje nietypowe rozmiary, kształty i kolory na zamówienie klienta. Nad niestandardową formą grzejnika warto się zastanowić, gdy planujemy łazienkę o szczególnie oryginalnym wystroju. W etnicznej czy orientalnej sprawdzą się urządzenia lakierowane na ciemne kolory (czerwień, brąz), do „industrialnej” możemy kupić – lub zamówić – grzejnik chromowany, w kolorze srebrnym. W tym przypadku musimy się jednak liczyć z większym wydatkiem: grzejniki chromowane są droższe od lakierowanych, słabiej też emitują ciepło, dlatego ich moc powinna być nieco większa.

 

Najpopularniejsza forma „drabinki” to prostokąt, oprócz niego znajdziemy jednak wiele innych kształtów. Ciekawie wyglądają grzejniki w postaci kilkukrotnie wygiętej rurki lub wertykalnego walca.

 

Umiejscowienie grzejnika zależy właściwie wyłącznie od naszych upodobań. Warto go zainstalować blisko natrysku lub wanny, można go też umieścić w rogu pomieszczenia – na rynku dostępne są specjalne grzejniki narożne. Niektóre modele można mocować do ściany jednym bokiem, lub ustawić na podłodze. Taki grzejnik „wolno stojący”, jeśli odpowiednio dobierzemy jego kształt i kolor, może pełnić funkcję atrakcyjnej wizualnie ażurowej przegrody.

RURKĄ CZY KABLEM?

Najczęściej wybieramy grzejniki zasilane ciepłą wodą z instalacji grzewczej; ich wybór na rynku jest najbogatszy, a przy tym mają większą moc, niż elektryczne. W większości z nich producenci montują zawory termostatyczne (można je też dokupić osobno), ułatwiające utrzymanie stabilnej temperatury w łazience. Ich dość istotnym mankamentem jest to, że działają jedynie wtedy, gdy aktywny jest domowy system ogrzewania, a więc wyłącznie w sezonie grzewczym.

 

Zaletą grzejników zasilanych prądem jest prostota montażu: wystarczy przymocować je do ściany w pobliżu gniazdka elektrycznego. Bardzo szybko się nagrzewają, ich moc nie wystarczy jednak do ogrzania całego pomieszczenia, dlatego stanowią idealne uzupełnienie podłogowego ogrzewania wodnego – błyskawicznie schną na nich ręczniki i elementy garderoby. Niektóre modele dają możliwość regulacji mocy.

 

Najpraktyczniejszym rozwiązaniem jest grzejnik wodny wyposażony dodatkowo w wewnętrzną grzałkę elektryczną. Na rynku dostępne są takie „zestawy”, a przy tym do większości grzejników wodnych grzałkę można dokupić. Mamy wówczas w sezonie grzewczym pełen komfort cieplny przy niewysokich kosztach, a w okresach, gdy ogrzewanie jest wyłączone, możliwość dogrzania czy choćby usunięcia nadmiaru wilgoci z pomieszczenia. Dobierając grzałkę zwróćmy uwagę na jej moc; nie może być większa od mocy samego grzejnika. Wszystkie urządzenia dają możliwość regulacji temperatury, a niektóre z nich wyposażone są również w programator czasowy.

 

Przed włączeniem grzałki należy zakręcić zawór na rurce doprowadzającej wodę; w przeciwnym razie cyrkulacja w instalacji sprawi, że ogrzana prądem woda „ucieknie” nam do obiegu, a to już czysta strata. Warto też zainstalować bezpiecznik, odcinający zasilanie powyżej określonej temperatury wody w grzejniku.

Ciąg dalszy artykułu w formacie pdf:


Pobierz wersję pdf: Bardzo gorący temat - grzejniki
Pozostałe artykuły z tego numeru
Z klasą i na miarę
Dobrze zaprojektowana łazienka zapewnia nam komfort, warunki do relaksu, ale też przyjemne odczucia wizualne. (fot. Cerrol) A może by ozdobić pokój kąpielowy elementem nietypowym? Akwarium jest trochę jak klejnot, a trochę jak metafora łazienki – domowej oazy wodnej. (fot. Kerpol) Murki, wnęki i półki pozwalają urządzić łazienkę niemal bez udziału mebli. (fot. Ceramika Tubądzin)Łazienka - nasz osobisty intymny azyl. Choć...
Z klasą i na miarę
Zagrajmy w kolory
Nostalgiczną pastelową aurę tego wnętrza ożywia barwa obudowy kominka i plama zieleni drzewka cytrusowego (fot. Polifarb Cieszyn-Wrocław) Ciemnoszary błękit ściany jaśnieje stając się tłem dla jeszcze ciemniejszego regału; książki na jego półkach są jak klawisze fortepianu (fot. Inalco) Tu kontrast brązu z bielą i czerwienią to mało – „doprawiono” go jeszcze barwnym malowidłem ściennym....
Zagrajmy w kolory
Po pierwsze styl
Drewniana podłoga – od lat niezagrożona pozycja lidera (fot. Kronopol) Niebieskie deski na jednej ze ścian, obok białe cegiełki – wnętrze oryginalne i z charakterem (fot. Kronopol) Szare panele laminowane, szare betonowe ściany ozdobione parą prostokątnych brązowych obrazów zestawionych w lustrzanym odbiciu – piękny pomysł na nowoczesne wnętrze urządzone w duchu industrialnego minimalizmu (fot. Witex)Aby w finale nasz salon był spójny...
Po pierwsze styl
Kreowanie przestrzeni światłem
Wisząca lampa stylistycznie pasuje do afrykańskich akcentów (fot. Estima) Systemy linkowe stanowią idealne rozwiązanie do pomieszczeń na poddaszu, ze skośnym sufitem (fot. Paulmann) Piękny żyrandol do klasycznego wnętrza (fot. Artemix)Światło sprawia, że postrzegamy świat zewnętrzny. Umożliwia rozpoznawanie kolorów oraz kształtów. Jest także środkiem do kształtowania przestrzeni i budowania nastroju. Chociaż najbardziej komfortowe dla ludzkiego oka jest światło...
Kreowanie przestrzeni światłem
Sypialnia - na dobranoc i dzień dobry
Łóżko z piękną metalową ramą z ozdobnym zagłówkiem i zanóżkiem. Do stylu „wiejskiej izby” pasują: wiklinowe pojemniki na pościel, tkane chodniczki i drewniana szafa (fot. IKEA) Sypialnia „telewizyjna” z niskim łóżkiem i niską lampą na dłuuugim kablu (fot. Estima) Piękna, bardzo konsekwentna kolorystycznie jednoosobowa sypialnia – oryginalne łóżko z trójstronnym „ogrodzeniem” (fot. IKEA)Niektórzy twierdzą, iż to najważniejsze pomieszczenie w domu –...
Sypialnia - na dobranoc i dzień dobry
Wszystko w porządku - garderoby
Odcinając część sypialni uzyskano wygodną i pakowną garderobę. Lustrzane drzwi optycznie powiększają zmniejszony pokój (fot. Raumplus) Dla uzyskania pełnego efektu stylistycznego warto wybrać wolno stojącą szafę „z kompletu” (fot. VOX) Projektując szafę warto pamiętać o bardzo użytecznym oświetleniu górnym (fot. IKEA)Aby zapanować nad wszystkimi rzeczami, którymi obrastamy, musimy dobrze zorganizować domową przestrzeń magazynową. Tajemnicą sukcesu jest bowiem...
Wszystko w porządku - garderoby
Reprezentacyjny i wygodny gabinet
Styl gabinetu powinien pasować do charakteru pracy gospodarza – ten gabinet nowoczesnego biznesmena dynamizują aluminiowe elementy wykończeniowe (fot. Klose) W pięknym gabinecie pracuje się przyjemniej – tu przepiękna witrażowa lampa na dostojnym biurku, doskonale skomponowana z tapetą (fot. S. Kasper) Wzorcowo przygotowane miejsce do pracy – wygodny fotel obrotowy, wysuwana półka na klawiaturę, doskonałe oświetlenie naturalne i sztuczne, kontener na kółkach i...
Reprezentacyjny i wygodny gabinet
Pokój szczęśliwego dziecka
(fot. Classen) (fot. Purmo) Pokój maluszka możemy urządzić słodko i romantycznie. Wybierajmy kolorowe tapety, wesołe zasłonki, w zasięgu wzroku dziecka umieśćmy barwne zabawki i obrazki. Mamie zaś przyda się wygodny fotel Dziecięcy pokój to miejsce magiczne – nie bójmy się wraz z dzieckiem puścić wodze wyobraźni (fot. Tarkett)Dla dziecka pokój to jego cały świat. Tu się...
Pokój szczęśliwego dziecka
Ogień tradycyjnie i nowocześnie
Najnowszy trend – kominek schowany w ścianie, tworzy z nią jedną płaszczyznę (fot. Zirconio) Rustykalne wnętrza wymagają kominka w odpowiedniej obudowie (fot. Austraflamm) Wyjątkowa oprawa – gruba stalowa rama sprawia, że kominek wygląda jak obraz (fot. Austraflamm)Kominek staje się często centralnym punktem nie tylko pokoju, ale również całego domu. Dlatego bardzo ważne jest, by był odpowiednio dobrany....
Ogień tradycyjnie i nowocześnie
Estetyczne grzanie
Kocioł grzewczy nagrodzony za doskonałość w zakresie formy użytkowej (fot. Vaillant) Mały i estetyczny przepływowy podgrzewacz wody – wykorzystany jako biały element graficzny na niebieskiej ścianie (fot. Bosch Junkers) Kondensacyjny stojący kocioł gazowy niczym modernistyczna kolumna (fot. Wolf)Kiedyś, ze względu na gabaryty i brak urody, pieczołowicie ukrywane, dziś odważnie „wkroczyły na salony”. Kotły, grzejniki,...
Estetyczne grzanie
W domowym kinie i... filharmonii
Kable, zarówno głośnikowe, sygnałowe, jak i sieciowe, są dla audiofilów elementami, na których jakość trzeba zwrócić uwagę tak samo, jak na właściwe urządzenia systemu. Firma Supra, z okazji swojego trzydziestego jubileuszu, prezentuje specjalną edycję interkonektu Sword-ISL. Równie piękne jak sam kabel, jest drewniane opakowanie. I równie praktyczne. Kompletne i zupełnie nowe stereo Rotela – od dołu tuner RT-06, odtwarzacz CD RCD-06,...
W domowym kinie i... filharmonii
Drzwi - stylowe i z charakterem
Drzwi pełne, proste i eleganckie, mają doskonałe właściwości dźwiękoszczelne (fot. Dewro Wróbel) (fot. Masonite) (fot. Kronodoor) Częściowe przeszklenie doświetli przedpokój a jednocześnie urozmaici wygląd drzwiNie tylko zapewniają dobrą komunikację pomiędzy poszczególnymi pomieszczeniami, izolują też od dźwięków i zapachów. Odpowiedni wzór, interesujące wykończenie sprawią, że drzwi będą doskonałym elementem dekoracyjnym mieszkania, pod warunkiem, że formą i kolorem będą pasowały, do...
Drzwi - stylowe i z charakterem
Nagrody EISA
Europejskie Stowarzyszenie Audiowizualne EISA jest znaną na całym świecie, działającą od 25 lat organizacją zrzeszającą najlepsze europejskie pisma specjalistyczne audio, wideo i foto. W panelu audio/kino domowe, wyłącznym polskim członkiem EISA jest miesięcznik Audio. Stowarzyszenie corocznie przyznaje nagrody dla najlepszych produktów w wymienionych wyżej dziedzinach, korzystając z ogromnego wspólnego dorobku tysięcy przeprowadzonych testów. Ze względu na siłę stowarzyszenia, płynącą zarówno...
Nagrody EISA
Schodami w górę
Drewniana posadzka ma kontynuację w takich samych stopniach (fot. DLH Drewno) Ostatni trend – schody bez balustrady – bardzo ciekawe w formie, jednak nie bardzo nadają się do domów, gdzie są małe dzieci (fot. Komfort) Kamienne schody zachwycają swym klasycznym pięknem (fot. Artstone)Domy jednorodzinne są w większości „skazane” na schody. A niezależnie od tego...
Schodami w górę
Jasność i precyzja - oświetlenie
W tej łazience światło nie tylko pełni funkcję praktyczną, ale pozwala wydobyć urodę użytych materiałów. Każda strefa ma własną lampę, a nad całością czuwają „świetlne oczka” zamontowane w podwieszonym suficie. (fot. Villeroy&Boch) Światło to mistrz w wydobywaniu atrakcyjnych detali. (fot. Villeroy&Boch) Biała świetlówka umieszczona w mlecznym kloszu potraktuje naszą urodę łaskawie, ale bez nadmiernych przekłamań. (fot. Falko)Bez niego nie ma życia....
Jasność i precyzja - oświetlenie
Salon - twój piękny świat
Salon to nie muzeum; tu wszyscy domownicy muszą się czuć swobodnie, naprawdę u siebie (fot. Velux) Meble nie zawsze muszą stać pod ścianami - tu "występują", jak aktorzy na scenie (fot. Classen) To nie skromny kącik wypoczynkowy - to prawdziwa "strefa relaksu" w dodatku w przemyślanej i uporządkowanej, kojącej scenerii (fot. Estima)Jest...
Salon - twój piękny świat
Z klasą i na miarę
Dobrze zaprojektowana łazienka zapewnia nam komfort, warunki do relaksu, ale też przyjemne odczucia wizualne. (fot. Cerrol) A może by ozdobić pokój kąpielowy elementem nietypowym? Akwarium jest trochę jak klejnot, a trochę jak metafora łazienki – domowej oazy wodnej. (fot. Kerpol) Murki, wnęki i półki pozwalają urządzić łazienkę niemal bez udziału mebli. (fot. Ceramika Tubądzin)Łazienka - nasz osobisty intymny azyl. Choć...
Z klasą i na miarę
Dobry projekt
Nieważne czy kuchnia zamknięta, czy połączona z resztą przestrzeni dziennej - musi być jasna, ergonomiczna i funkcjonalna. I niech będzie interesująca (fot. Mebel Rust) Oto jeden ze sposobów na otwarta kuchnię: ciemna, prosta i szlachetna zabudowa. Nie przytłacza dzięki przeszklonej wstawce, rozjaśnionej wewnętrznym oświetleniem (fot. IKEA) Częściowa osłona - ażurowa ścianka (fot....
Dobry projekt
Kafelki, kamień czy drewno
Kafelki od góry do dołu – modne połączenie płytek z mozaiką w jednej tonacji kolorystycznej. (fot. Villeroy&Boch) (fot. Marazzi) Nowe trendy – szarości i beże zestawione z zielenią czy czerwienią; płytki kładziemy na jak najmniejszą fugę. (fot. Marazzi)Łazienkę, bardziej niż jakiekolwiek inne pomieszczenie w domu, kreują ściany oraz podłogi. To, czy wybierzemy kafelki, drewno, szkło lub tapetę, radykalnie...
Kafelki, kamień czy drewno
Świat muszli i mis
(fot. Ceramika Paradyż) (fot. Villeroy&Boch) (fot. Inalco) (fot. Krzemień)Każde tworzywo ma swój charakter. Z każdym pewne kształty i linie związane są bliżej, a inne słabiej. Ceramika – obłości i pełnia. Szkło – delikatność, organiczność. Stal – prostota i rytm… Przełamywanie tych "naturalnych stereotypów" może przynieść ciekawy efekt, wymaga jednak wiele wyczuciaIch wybieranie może być prawdziwą przyjemnością. Do niedawna nazywane ceramiką sanitarną,...
Świat muszli i mis
Nie tylko w glazurze
W tej kuchni przy użyciu płytek nie tylko wykończono podłogę i ściany, ale także wykonano zabudowę: szafki i stół z blatem; nawet obrazki są ceramiczne (fot. Ceramika Paradyż) Niski cokół z klasycznej płytki 10x10 cm ozdobiono jedynie dwiema wypukłymi listwami (fot. Cersanit) Kamienna elegancja - kamień doskonale prezentuje się na podłodze nowoczesnej...
Nie tylko w glazurze
Kąpiel w poziomie i w pionie
W takiej łazience odnowimy siły, a zalewające wygodną wannę promienie słońca dodadzą nam energii. Szansa na szybki tusz – tuż obok. (fot. Novellini) (fot. Gromos) (fot. Agape) (fot. Kaldewei) Różne style – różne materiały. Nasza wanna może być niedroga – z akrylu bądź żeliwa, ale równie dobrze może stanowić w łazienkowym budżecie kluczową pozycję. Jeśli marzy nam się niepowtarzalny wystrój, warto...
Kąpiel w poziomie i w pionie
Baterie - ach, jak one nas kręcą
(fot. Graff) (fot. Hansa) (fot. Hansa) (fot. Hansgrohe) Galeria form, od oszczędnej elegancji prostych, niezmiernie popularnych i wygodnych baterii jednouchwytowych, po ekstrawagancję głowic kaskadowych. Niektóre z nich wyglądają tak niecodziennie, że w ich funkcję możemy uwierzyć dopiero wówczas, gdy popłynie z nich wodaMożna śmiało stwierdzić, że 30 lat temu z wyborem baterii nie mielibyśmy kłopotu. Wszystkie były podobne - równie siermiężne wzorniczo, co nieprecyzyjne w obsłudze. Dziś na szczęście kłopot mamy,...
Baterie - ach, jak one  nas kręcą
Meble - od wizji do formy
(fot. Ebke) (fot. Classen) Oto dwa całkiem odmienne pomysły na kuchenny klimat: połyskliwy szczelny monolit - strażnik kulinarnych sekretów kucharza, a tuż obok stylowy ekshibicjonizm; tu drobiazgi są eksponowane, a każda chochla, misa czy butelka wina ma do odegrania swoją rolę Wszystko znajdzie swoje miejsce - w szufladzie czy na wieszaku (fot. Design...
Meble - od wizji do formy
Zlewozmywaki i baterie
Popularne rozwiązanie - zlewozmywak wpuszczony w blat - urozmaica tu orginalna forma tego pierwszego (fot. Villeroy&Boch) Piękny ceramiczny zlew nablatowy świetnie komponuje się z jasnymi szafkami (fot. Nolte) Kompozyt daje fantastyczne możliwości kształtowania; zlewozmywak może mieć formę wydrążonej w blacie niszy (fot. CCI)Jeśli nawet wyręcza nas w pracy zmywarka, i tak najczęściej...
Zlewozmywaki i baterie
Domowa hydroterapia
Dziś, by korzystać z dobrodziejstw masażu wodnego, nie trzeba minibasenu SPA. Wystarczy prostokątna wanna o całkiem standardowych rozmiarach. (fot. Pool Spa) (fot. Pool Spa) (fot. Pool Spa) "Czynnikiem masującym" może być woda, ale także woda zmieszana z powietrzem – wtedy nasze odczucia będą bardziej intensywneDawniej dostępna jedynie dla szczęśliwych posiadaczy sanatoryjnych skierowań, dziś w zawrotnym tempie zdobywa globalną popularność. Terapia wodą...
Domowa hydroterapia
AGD - automatyczni asystenci
Nowoczesna lodówka: prosta, czytelna obsługa różnorodnych funkcji (fot. Electrolux) (fot. Ardo) (fot. Ardo) Dzięki pomysłowości producentów możemy otworzyć domowy pub Wielu z nas wierzy, że kuchnia to serce domu. Zaś sercem jej roboczej strefy są sprzęty gospodarstwa domowego, od których zależy nasza wygoda, efektywność i tempo pracy, a w pewnej mierze także wygląd kuchennego wnętrza. Dziś...
AGD - automatyczni asystenci
Uff jak gorąco! Sauny
Zarówno kształt sauny, jak i przeszklenia mogą być nietypowe – fachowy wykonawca zrealizuje każdą naszą wizję. (fot. Megiw) Sauna to także nastrojowe światło. Bezpieczne oprawy umieszcza się pod sufitem lub ławkami. (fot. Klafs) Wiaderko z czerpakiem – jak w Finlandii. (fot. Saunal)Finowie znają i cenią ich zbawienne działanie od dawna, my – dopiero się przyzwyczajamy. Ale szybko się uczymy....
Uff jak gorąco! Sauny
Meble i akcesoria łazienkowe
Meble można zaprojektować do konkretnego wnętrza... (fot. Hansa) ...lub kupić w oryginalnym zestawie. (fot. Noclaf)Meblowanie i dobór akcesoriów to zwykle ostatni etap aranżacji łazienki. Ostatni, nie znaczy jednak nieistotny. To właśnie teraz mamy szansę nadać wnętrzu styl, klimat i końcowy szlif. Te same sanitariaty w oprawie różnych mebli mogą wyglądać całkiem inaczej....
Meble i akcesoria łazienkowe
Czy wszystko jasne?
W kuchni światło ma do spełnienia różne role; dobrze, gdy projekt oświetlenia zapewnia nam możliwość wyboru różnych wariantów (fot. Alno Ekspert) (fot. CCI) (fot. Classen) Skuteczni oświetlony ciąg roboczy to wielka wygoda, ale i szansa na ciekawy efekt aranżacyjnyPraca w kuchni, ze względu na wygodę i bezpieczeństwo, wymaga doskonałego oświetlenia. Światła musi być...
Czy wszystko jasne?
Okno - widok na świat
(fot. Aranżer) (fot. Anwis) (fot. Aranżer)Jeżeli mamy „okno z widokiem”, nie zasłaniajmy go – pamiętajmy jednak, że nawet najpiękniejszy obraz potrzebuje godnej oprawy. Jeśli natomiast widok nie zachwyca – sprawmy, by okienna kompozycja zatrzymała wzrok na dłużej. Przed przystąpieniem do dekorowania okna, trzeba wcześniej wziąć pod uwagę funkcję danego pomieszczenia oraz to, kto w nim...
Okno - widok na świat
Najnowsze wydanie
Prezentacje firmowe
Czytaj tak, jak lubisz
W wersji cyfrowej lub papierowej
Moduł czytaj tak jak lubisz