Z jakich elementów zbudowane jest okno pionowe? Z jakich elementów zbudowane jest okno dachowe? Przybliżamy również podstawowe informacje na temat rodzajów okien.
Wyposażenie domu w okna to niemały koszt kilkudziesięciu tysięcy złotych. Zależy on, oczywiście, od wielkości i liczby przeszkleń oraz zastosowanych profili, szyb i okuć. Najdroższe, ale bardzo popularne, są różnego rodzaju przesuwne systemy tarasowe, zwłaszcza te sterowane elektrycznie. Przy planowaniu tego etapu budowy, dobrze jest od razu przewidzieć wyposażenie okien, w tym tych w dachu w zewnętrzne osłony przeciwsłoneczne i, jeśli jest taka potrzeba, w zabezpieczenia antywłamaniowe.
Decyzji do podjęcia jest kilka, zanim jednak one zapadną, dobrze jest porównać ofertę kilku producentów, poprosić o wyceny uwzględniające dodatkowe wyposażenie (nawiewniki, klamki z kluczykiem, zaczepy antywłamaniowe, hamulec, niski próg i napęd w oknach tarasowych, moskitiery, rolety zewnętrzne), a także wyznaczenie terminu realizacji zamówienia i montażu (koniecznie z użyciem taśm zabezpieczających piankę). Czasem bowiem ten ostatni czynnik - termin - może być kluczowy. Ponadto zawsze wszystkie akcesoria najlepiej zamówić do razu, potem zwykle się o nich zapomina. Przy kompleksowym zamówieniu będzie taniej, niż w razie kupowania elementów oddzielnie. Wybierzmy też od razu parapety wewnętrzne.
Profile plastikowe wzmacniane są kształtownikami stalowymi bądź aluminiowymi, które poprawiają ich wytrzymałość i sztywność. Rzadziej spotykany jest cieplejszy wariant wzmocnienia profili przez zastosowanie wkładek z mocnych tworzyw lub wzmocnienie samego PVC włóknem szklanym. Ponadto w wariantach energooszczędnych, międzyszybowe ramki aluminiowe zastępuje się stalowymi albo z kompozytu z włóknem węglowym.
Ramy z PVC mają budowę komorową. Liczba komór oraz głębokości zabudowy profili wpływają na ich izolacyjność termiczną. Im profil jest szerszy (np. 80-90 mm), tym okno cieplejsze. Poziom izolacyjności tych elementów głównie wynika z braku wzmocnień stalowych i wklejanych pakietów szybowych. Profil o głębokości zabudowy tylko 70 mm z przekładkami kompozytowymi może mieć takie same właściwości cieplne, jak wersja o 10-20 mm szersza ze wzmocnieniami stalowymi, czy też taki 5-komorowy z wkładkami docieplającymi ze styropianu i pianki termicznej, użytymi jako wypełnienie komór.
Wytwarzane są z litego drewna sosnowego, świerkowego, modrzewiowego, dębowego, meranti albo mahoniu (egzotyczne jest ok. 50% droższe od krajowego). Najlepsze parametry termiczne zapewniają ramy o szerokości co najmniej 80 mm. Pozwalają na bezpieczne zastosowanie 3- bądź 4-szybowego pakietu oraz odpowiedniego systemu uszczelek ze spienionego EPDM, który zapobiega przedostawaniu się zimnego powietrza i wody pomiędzy skrzydło a ościeżnicę. Ramy wykańcza się farbami lub lakierami wodorozcieńczalnymi, tworzącymi powłoki kryjące lub transparentne, przez które widać usłojenie. Okna o nietypowym kształcie, np. łukowe, najczęściej są projektowane właśnie z tego materiału.
Niestety, takie wyroby co kilka lat należy przeszlifować i pomalować. W przypadku drobnych uszkodzeń i zarysowań ramy - można je naprawiać.
Profile aluminiowe powstają z dwóch metalowych kształtowników, połączonych wkładką termiczną z tworzywa (np. poliamidu wzmacnianego włóknem szklanym). Mają budowę trzy- lub czterokomorową. Środkową komorę wypełnia pianka polimerowa. Mogą być anodowane (na kolor naturalnego aluminium, złoty lub brązowy) lub lakierowane proszkowo (na dowolny odcień, można też zamówić profile dwukolorowe). Profile lakierowane są bardziej od anodowanych odporne na korozję i zarysowania.
Profile drewniano-aluminiowe produkowane są zazwyczaj jako drewniane z osłoną profilami aluminiowymi od zewnątrz, lub od strony zewnętrznej wykonane z aluminium, a od wewnętrznej z drewna. Zewnętrzna osłona drewnianych profili ramy i skrzydła z profili aluminiowych zabezpiecza materiał przed działaniem czynników atmosferycznych (wilgoci, deszczu, wiatru, słońca), przedłużając ich trwałość. Takie wyroby są bardzo sztywne, najczęściej wykorzystuje się je do dużych przeszkleń - modnych obecnie bardzo szerokich okien tarasowych lub panoramicznych przeszkleń całych ścian.
Ciepłe okna to takie, które są szczelne i oszczędzają energię (minimalizują jej straty), zimą wykorzystywaną do ogrzewania wnętrz, latem do ich chłodzenia (klimatyzacji). W największym stopniu przyczyną utraty ciepła jest przenikalność cieplna, określana współczynnikiem przenikania ciepła Uw. Wyrażany jest on w [W/(m2·K)]. Informuje o tym, jak intensywnie ciepło przenika przez okno. Im jego wartość jest mniejsza, tym lepiej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, obecnie budowane domy muszą być wyposażone w okna pionowe o Uw = 0,9, i w dachowe - 1,1 W/(m2·K).
Nowoczesne technologie pozwalają na wytwarzanie modeli o Uw trzykrotnie lepszym, niż wymagają tego przepisy. Na przykład okna pasywne, które muszą spełnić jeszcze bardziej wyśrubowane warunki, mogą mieć Uw = 0,3 W/(m2·K). Ale w domach energooszczędnych nie warto montować takich wersji (oszczędności na rachunkach za ogrzewanie nie zrekompensują wysokich kosztów zakupu), te dopuszczone przez przepisy w zupełności wystarczą.
Uwaga! Nierzadko informacje na temat współczynnika przenikania ciepła są podawane niejednoznacznie. Zawsze trzeba prosić o podanie wartości U całego okna (nie np. samych szyb Ug).
Zdolność okien do tłumienia hałasów dobiegających z zewnątrz oznaczana jest symbolem Rw i podawana w decybelach [dB]. Im wyższy poziom tego współczynnika, tym wyrób jest bardziej dźwiękoszczelny. Standardowe modele mają Rw od 30 do 32 dB. Jeżeli budujemy dom przy ruchliwej ulicy, przy torach kolejowych, tramwajowych albo w pobliżu hałaśliwego zakładu produkcyjnego, warto zainwestować w okna o wskaźniku równym 40 dB. Komfort mieszkania w ciszy będzie wyraźnie większy.
W obiektach energooszczędnych powinna być zamontowana wentylacja oszczędzająca energię, czyli mechaniczna z odzyskiem ciepła. Nie zawsze jednak tak jest. Jeżeli w budynku wentylacja realizowana jest przez grawitacyjną wymianę powietrza, wówczas trzeba w oknach w każdym suchym pomieszczeniu (rzadziej ścianach zewnętrznych) założyć nawiewniki. Najwygodniej wybrać modele automatyczne - ciśnieniowe, które utrzymują stały przepływ, niezależnie od zmian ciśnienia, a także działania wiatru, lub higrosterowane - reagujące na wzrost poziomu wilgotności powietrza we wnętrzu. Należy pamiętać, że nawiewniki pogarszają dźwiękoszczelność okien.
Okna pionowe standardowo mają okucia służące do uchylania i rozwierania skrzydeł. Warto jeszcze wyposażyć je np. w stopniowanie uchyłu (do regulowania w kilku zakresach) i klamkę z kluczykiem (we wszystkich oknach na parterze oraz w pokoju małego dziecka). Warto również zdecydować się na elementy utrudniające ich wyważenie, czyli rygle grzybkowe lub hakowe i zaczepy antywyważeniowe. Powinny być ulokowane przynajmniej w narożnikach okna, w bezpieczniejszym wariancie na całym jego obwodzie. Im ich więcej, tym trudniej okna sforsować.
W przypadku okien tarasowych niektórzy producenci stosują jeszcze listwy zabezpieczające przed ich wyważeniem.
Przeszklone wyjście na taras zwykle dzieli się na kilka segmentów. Przy trzech częściach, ruchoma jest tylko jedna z nich, przy czterech - dwie środkowe (skrajne na ogół są stałe). Drzwi tarasowe mogą otwierać się na różne sposoby, dzięki odpowiednim okuciom i mechanizmom.
Oprócz standardowych skrzydeł rozwieralno-uchylnych, oferowane są rozmaite wersje przesuwne. Modele pierwszego typu mogą mieć szerokość od 160 cm i wysokość 250 cm.
Używanie wersji przesuwno-uchylnych jest wygodniejsze, ale są one droższe - po otwarciu drzwi tarasowe zachodzą na sąsiednie skrzydła, nie zabierając przestrzeni w pomieszczeniu. Montowany w nich system okuć pozwala na sprawną pracę drzwi o wysokości nawet 250 cm i szerokości 330 cm. Dwa ruchome skrzydła mogą mieć łączną szerokość ponad 6 m.
Okna wyposażone w systemy podnoszono-przesuwne natomiast otwierają się po odpowiednim przesunięciu klamki i uniesieniu skrzydła. Gdy klamka znajduje się w pozycji zamkniętej, skrzydło opada i się rygluje. Zastosowanie takiego modelu umożliwia uzyskanie przeszklenia o bardzo dużej powierzchni - z podziałem na skrzydła nawet 12 m.
Dawniej przeszklenia połaciowe mogły być osadzane tylko w dachach o nachyleniu powyżej 15°. Obecnie zestawy montażowe (ze specjalną podpórką i kołnierzem uszczelniającym) wykorzystuje się przy wstawianiu okien także w płaskiej połaci. Najczęściej architekci planują je pojedynczo lub łączą w sekwencje po 2-4 sztuki, w pionie lub poziomie, jedne nad drugimi, po obu stronach kalenicy.
Aby okna w dachu wystarczająco doświetlały wnętrza, powierzchnia szyb powinna wynosić 1/8 powierzchni podłogi. Przy czym bardziej równomierne oświetlenie zapewnią 2 albo 3 mniejsze okna, usytuowane w różnych miejscach dachu, niż jedno o takiej samej powierzchni.
Im mniejszy kąt nachylenia połaci, tym przeszklenia muszą być wyższe. Najwygodniej się je obsługuje (otwiera i zamyka, myje), gdy ich dolna krawędź osadzona jest 1-1,30 m od podłogi.
Najlepiej kupić modele o szerokości dopasowanej do rozstawu krokwi (producenci dostosowują wymiary najpopularniejszych wyrobów do typowych rozstawów krokwi i kątów nachylenia dachu).
Okna dachowe produkuje się z drewna bądź z PVC. Te pierwsze wykonuje się z drewna sosnowego, zaimpregnowanego próżniowo i klejonego warstwowo. Maluje się je dwu- lub trzykrotnie lakierem bezbarwnym lub kryjącym. Jeżeli ramy i ościeżnice zrobiono z komorowych profili z PVC usztywnionych stalą, to tworzywo zabarwia się na kolor biały albo brązowy. Na zewnątrz ramę z drewna i z PVC (ich wytrzymałość nie różni się znacząco) zabezpiecza się osłoną z blachy aluminiowej, a na zamówienie - miedzianą bądź cynkowo-tytanową.
W każdym typie okna (w domu z wentylacją grawitacyjną) montuje się (w ościeżnicy lub w ramie skrzydła) nawiewniki regulowane ręcznie lub automatycznie.
Okna tarasowe, zwłaszcza te bardzo szerokie, są ciężkie. Ręczne przesuwanie ich wymaga użycia siły. Najdogodniej więc wyposażyć je w automatykę, dzięki której będzie można je otwierać pilotem lub łącznikiem, umieszczonym na ścianie przy wyjściu na taras.
Okna dachowe na ogół uruchamia się ręcznie, korzystając z klamki/klamek na dolnej ramie albo listwy na górnej. W przypadku osadzenia okna na dużej wysokości, w obsłudze jest przydatny drążek teleskopowy.
Automatyczne sterowanie za pośrednictwem pilota bądź przycisku na ścianie jest możliwe po wyposażeniu okna w centralkę, siłownik i transformator. Mechanizm elektrycznej regulacji usytuowania skrzydła i akcesoriów (do wyboru są systemy bezprzewodowe lub zasilane słońcem) stosuje się w miejscach z utrudnionym dostępem (np. w szczycie dachu). Często dodaje się czujnik deszczu i wiatru, który automatycznie zamyka skrzydło, gdy pogoda raptownie się zmieni.
Najbardziej energooszczędnym sposobem osadzenia przeszklenia jest wysunięcie, za pomocą specjalnych wsporników, okna poza lico ściany, w grubość ocieplenia, co w przypadku dużych i ciężkich modeli jest dość trudne. Szczególnie wtedy, gdy mur, do którego ostatecznie kotwiona jest konstrukcja nośna, ma niewielką wytrzymałość, bo wykonano go np. z lekkich odmian betonu komórkowego, ceramiki poryzowanej. Można też przeszklenie wstawić przy zewnętrznym licu muru, z izolacją zachodzącą z każdej strony 3 cm na ramę okna i parapetami wewnętrznym i zewnętrznym, rozdzielonymi przekładką ze styropianu.
Niezależnie od miejsca osadzenia, zaleca się montaż warstwowy, który polega na zabezpieczeniu styku okna ze ścianą (wypełnionego pianką poliuretanową) za pomocą specjalnych taśm (paroszczelnych oraz paroprzepuszczalnych). Bez takiej izolacji pianka traci właściwości ciepłochronne, na obrzeżach otworu okiennego może pojawić się wilgoć, nawet grzyby.
Ponadto dobrze jest okna osadzić na parapecie z kształtek styropianowych, który zapewnia szczelne wypełnienie tej przestrzeni i zapobiega ucieczce ciepła z wnętrz.
Okna dachowe osadza się podczas układania pokrycia dachowego. Najczęściej robi to dekarz wykonujący pokrycie. Najpierw do konstrukcji dachowej, przy otworze odpowiadającym wielkości ościeżnicy, przytwierdza łaty montażowe (dolną i górną), zaś do ościeżnicy przykręca kątowniki. Umieszcza ościeżnicę w otworze. Nad nią przyczepia rynienkę odwadniającą. Następnie układa termoizolację w przestrzeni między ościeżnicą a łatami montażowymi, między ościeżnicą i krokwiami oraz ościeżnicą i łatami. Potem osadza kołnierz paroprzepuszczalny (jako szczelne połączenie okna z materiałem wstępnego krycia) i kołnierz uszczelniający z elastycznym fartuchem.
Do łączenia okien w zestawy wykorzystuje się kołnierze typu combi, umożliwiające prawidłowe odprowadzenie wody opadowej. Na dachach płaskich o nachyleniu 0-15° stosuje się specjalną podpórkę i odpowiedni kołnierz uszczelniający.
Uwaga! Podczas obsadzania okna w ocieplanych połaciach, należy poprawnie ukształtować materiał izolacyjny, a także zapewnić ciągłość folii paroszczelnej i paroprzepuszczalnej.
Joanna Dąbrowska
fot. otwierająca: MS więcej niż OKNA
Skomentuj
