Oferowane obecnie okna mocno odbiegają od tych sprzed kilkunastu lat - mają lepsze parametry izolacyjne, nowocześniejsze wzornictwo i rozwiązania zapewniające wygodne użytkowanie. Modele fasadowe nieco różnią się sposobem otwierania i montażu od coraz popularniejszych wersji połaciowych, umieszczanych w płaszczyźnie dachu.
Obecnie okna muszą pełnić wiele istotnych funkcji, doświetlanie wnętrz to tylko jedna z nich. Przy zakupie zwraca się więc uwagę na izolacyjność termiczną i akustyczną, rodzaj pakietu szybowego oraz sposób otwierania. Aby dobrze porównać poszczególne modele, warto przejrzeć tzw. karty właściwości użytkowych, dołączane do każdego wyrobu. Znak CE jest potwierdzeniem legalności wprowadzenia na rynek.
Większość budowanych domów jednorodzinnych ma okna w połaci dachu. Doświetlają one poddasze światłem naturalnym, pozwalając optymalne wykorzystać tę przestrzeń. Nie zapominajmy jednak, że dają około dwa razy więcej światła, niż pionowe o tej samej powierzchni. Mogą zatem prowadzić do przegrzewania się pomieszczeń. Trzeba też pamiętać o ich zamykaniu w razie deszczu i wiatru (jeśli nie zostały wyposażone w odpowiednie czujniki i siłowniki).
Dobór okien pionowych i połaciowych
Rozplanowanie okien...
...fasadowych
Jednym z najważniejszych elementów domów o nowoczesnej bryle są przeszklenia. Od ich wielkości i położenia w dużej mierze zależy wygląd budynku oraz jego doświetlenie. Zgodnie z przepisami, w tzw. pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi, np. w salonie, sypialni czy gabinecie, powierzchnia okien musi być równa przynajmniej 1/8 powierzchni podłogi (obecnie często projektuje się duże przeszklenia - o wielkości odpowiadającej np. 1/4 powierzchni posadzki).
W tzw. wnętrzach nieprzeznaczonych na stały pobyt ludzi - kuchni, łazience - ta powierzchnia może być równa 1/12 powierzchni podłogi. Dopuszcza się też rezygnację z nich, jeśli uzasadnia to układ funkcjonalny budynku - stąd np. toalety bez okna. W kotłowni i garażu nie są one wymagane, lecz bardzo przydatne.
Decydując się na duże przeszklenia (np. w salonie usytuowanym od południowej strony), od razu pomyślmy o możliwości ich skutecznego zasłaniania. W tej kwestii świetnie sprawdzają się zewnętrzne rolety, żaluzje i markizy. Znacznie lepiej niż wersje wewnętrzne przeciwdziałają przegrzewaniu pomieszczeń, gwarantując przyjemny chłód w domu i mniejsze zużycie energii elektrycznej przez klimatyzację. W chłodnych miesiącach zapobiegają zaś wychładzaniu się wnętrz nocą.
Duże przeszklenia w salonie dają wrażenie otwarcia domu na taras i ogród. Warto zaopatrzyć je w osłony przeciwsłoneczne, np. żaluzje zewnętrzne. (fot. z lewej: MS więcej niż OKNA, fot. z prawej: Krispol)
...dachowych
Właściwe doświetlenie poddasza zapewnią okna odpowiednio duże i prawidłowo rozmieszczone. Modele połaciowe można instalować praktycznie w dowolnej partii dachu. Ostatnimi laty popularne jest planowanie ich w tzw. zestawach - jednego nad drugim albo obok siebie, np. wzdłuż kalenicy. Zgrupowane w ten sposób wpuszczają znaczną ilość światła i urozmaicają wygląd budynku.
Pamiętajmy jednak, że duża łączna powierzchnia przeszkleń dachowych często prowadzi do przegrzewania pomieszczeń - zwłaszcza latem, kiedy promienie słoneczne padają na powierzchnię ziemi pod kątem zbliżonym do prostego. W związku z tym szyby takie również powinniśmy wyposażyć w zewnętrzne rolety lub markizy. Nie zapominajmy, że do stolarki dachowej przeznaczone są specjalne ich modele.
Abyśmy mogli swobodnie wyglądać przez okna w pozycji stojącej i siedzącej, ich wysokość należy dopasować do kąta nachylenia połaci - im mniejszy kąt, tym muszą być one wyższe. Ponadto ich dolna krawędź powinna się znajdować 85-130 cm nad podłogą - dzięki temu łatwiej je obsługiwać, myć, regulować nawiewniki (choć najlepsze doświetlenie zapewniają te zamontowane wysoko). Klamka może być u dołu lub u góry skrzydła, ale maksymalnie 200 cm nad podłogą. Obsługę tych, które znajdują się na dużej wysokości albo w trudno dostępnym miejscu (np. nad schodami) ułatwiają drążki teleskopowe albo sterowanie elektrycznie - z użyciem pilota bądź łącznika na ścianie.
Sposób otwierania okien pionowych i połaciowych
Modele pionowe
Tradycyjne okna rozwierne, otwierające się na bok, oznaczane są symbolem R. W uchylnych (U) skrzydło uchyla się górą, pozwalając na wygodne wietrzenie pomieszczeń. Rozwierno-uchylne (RU) są połączeniem powyższych rozwiązań.
Skrzydła przesuwne (HS/HST/HKS/PSK) poruszają się wzdłuż prowadnic - górnej i dolnej. Są to na ogół duże przeszklenia tarasowe, w których otwierane skrzydło zachodzi na sąsiedni segment, nie zabierając miejsca w pomieszczeniu. Systemy takie pozwalają wykonać ruchome przeszklenia o wysokości całej kondygnacji i szerokości ponad 3 m. Pod tym względem największe możliwości dają profile aluminiowe, z racji bardzo dużej sztywności i wytrzymałości. Okna przesuwne montuje się też w kuchni nad blatem, gdzie brakuje miejsca na rozwarcie tradycyjnego skrzydła.
Wersje nieotwieralne/witryny (FIX) są dość tanie - bo mają węższe profile bez okuć - i łatwiejsze w montażu. Jeśli odpowiada nam takie rozwiązanie, stosujmy je wszędzie tam, gdzie szybę można bez trudu umyć od zewnątrz bez konieczności otwierania.
Jeśli decydujemy się na standardową stolarkę rozwieralno-uchylną, warto wyposażyć ją w dodatkowe funkcje, np:
hamulec otwarcia - pozwala bezpiecznie zablokować otwarte okno. Wkładanie między skrzydło i ościeżnicę rozmaitych przedmiotów grozi uszkodzeniem okuć i profili. Pamiętajmy, że hamulec nie jest dostatecznym zabezpieczeniem przy silnym wietrze - w takiej sytuacji lepiej zamknąć okno;
stopniowany uchył - umożliwia dogodną regulację intensywności napływu powietrza;
mikrowentylacja (rozszczelnienie) - pozwala na odsunięcie skrzydła od ościeżnicy na kilka milimetrów. Nie zapominajmy jednak, że zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami funkcja ta nie zwalnia z obowiązku montażu nawiewników okiennych lub ściennych (nie są wymagane jedynie w domach z mechaniczną wentylacją nawiewno-wywiewną);
klamka z blokadą w pozycji uchyłu - pozwala na uchylenie okna, przy jednoczesnym zablokowaniu możliwości otwarcia go na oścież (wymaga to odblokowania za pomocą specjalnego klucza). Rozwiązanie takie często stosuje się w pokojach dzieci.
Wersje połaciowe
Takie okna również mogą się otwierać na wiele sposobów - wybór odpowiedniego nierzadko przysparza inwestorom trudności.
Modele obrotowe mają oś obrotu skrzydła w połowie wysokości ramy. Górna jego część odchyla się do wnętrza poddasza, dlatego trzeba uważać, by się o nie nie uderzać, jeśli jest nisko osadzone. Wersje takie należą do najtańszych i najpopularniejszych. Łatwo się je myje z wnętrza pomieszczenia po obróceniu skrzydła o 180°. Podobną konstrukcję mają okna wysokoosiowe, z osią obrotu w ¾ wysokości ramy.
Uchylne - z osią obrotu w górnej części ramy - muszą mieć sprężyny lub siłowniki uniemożliwiające przypadkowe zamknięcie skrzydła. Mycie zewnętrznej szyby jest trudne, jeśli obok nie ma drugiego okna. Z kolei w uchylno-obrotowych jedna oś obrotu znajduje się na górnej krawędzi i pozwala na uchylanie o kąt 35-45°, zaś druga jest w połowie ościeżnicy i służy do obracania skrzydła o 180° (do dogodnego mycia). Takie rozwiązanie uważane jest za jedno z najlepszych, ale też więcej kosztuje.
Uchylno-obrotowe okna połaciowe - o dwóch osiach obrotu skrzydła - uważane są za jedne z najlepszych, ale też najdroższych i najbardziej skomplikowanych konstrukcyjnie. (fot. Fakro)
Wersje rozwierne, tzw. wyłazy, otwierają się na bok i umożliwiają wygodne wyjście na dach, dlatego często montuje się je w sąsiedztwie komina. Specjalna blokada zapobiega przypadkowemu zatrzaśnięciu skrzydła.
Producenci oferują też bardziej skomplikowane konstrukcje, które znacząco poprawiają doświetlenie pomieszczeń, zwiększają pole widzenia i uatrakcyjniają wygląd domu. Modele kolankowe stanowią jak gdyby połączenie okna fasadowego i połaciowego. Jedna szyba znajduje się w płaszczyźnie dachu, a druga (pionowa) w ściance kolankowej. Rozwiązanie takie sprawdza się w przypadku więźby bez okapu. Zastosowanie odpowiednich okuć umożliwia otwieranie zarówno w sposób rozwierny, jak i uchylny.
Wersje balkonowe montowane są z kolei w dachach bez ścianki kolankowej. Składają się z dwóch skrzydeł, które po otwarciu tworzą jak gdyby balkon. Część dolna po odchyleniu do przodu (do pozycji pionowej) stanowi przezroczystą balustradę, zaś górna szklany daszek.
Okna kolankowe (fot. z lewej) i balkonowe (fot. z prawej) wpuszczają na poddasze mnóstwo światła i zapewniają dobry widok na okolicę. (fot. z lewej: Velux, fot. z prawej: Fakro)
Profile i przeszklenia okien fasadowych i połaciowych
PVC, drewno, aluminium
Przy wyborze stolarki fasadowej inwestorzy często zastanawiają się, czy profile (ramiaki) mają być wykonane z drewna, czy z PVC. Od dawna toczy się dyskusja, który z tych materiałów sprawdza się lepiej, ale tak naprawdę, różnica dotyczy głównie konserwacji. Parametry techniczne - np. termoizolacyjność, na którą ostatnio zwraca się ogromną uwagę - jest na podobnym poziomie. Produkty z tworzywa o tym samym standardzie co drewniane zwykle mniej kosztują.
Najwięcej zwolenników mają profile z PVC o budowie komorowej, wykończone folią ozdobną imitującą drewno, choć klasyczne białe są najtańsze. Na zamówienie wykonywane są okna dwukolorowe, np. od wewnątrz białe, a od zewnątrz barwione. Ram z PVC nie trzeba malować, odnawiać. Niestety, narażone na intensywne działanie słońca mogą zmieniać barwę oraz się odkształcać (szczególnie wtedy, gdy okna są niefachowo zamontowane).
Spośród ram drewnianych najpowszechniejsze są te z drewna sosnowego klejonego warstwowo. Do produkcji używane jest też dębowe, modrzewiowe, mahoniowe, świerkowe czy meranti. Technologia warstwowa gwarantuje dużą wytrzymałość i odporność na paczenie się drewna. Wykończenie zwykle stanowi transparentna powłoka w określonym odcieniu, ewentualnie farba kryjąca. W przypadku stosowania lakieru, zewnętrzną stronę okien należy poddawać renowacji co 2-5 lat, zaś farby - co 5-8. Drewniane profile łatwo przemalować, a także naprawić. Mają jednolitą strukturę i znaczną sztywność - używane są zatem do produkcji dużych przeszkleń. Z materiału tego wytwarzane są też ramiaki łukowe.
Okna połaciowe najczęściej wykonuje się z drewna sosnowego (impregnowanego i lakierowanego fabrycznie), rzadziej z tworzywa. Stolarka dachowa jest stale wystawiona na niekorzystny wpływ warunków atmosferycznych, dlatego zewnętrzna część ram wyposażona jest w osłonę z blachy aluminiowej, miedzianej bądź cynkowo-tytanowej.
Inwestorzy indywidualni rzadko decydują się na dość kosztowne profile aluminiowe. Ma to miejsce głównie wtedy, gdy projekt domu przewiduje ogromne przeszklenia. Aluminium wykazuje odporność na wpływ czynników atmosferycznych. Może być pomalowane proszkowo na dowolny kolor, anodowane lub wykończone folią imitującą drewno.
Kwintesencją nowoczesnych przeszkleń są systemy z wąskimi profilami, które ukrywa się w ścianach, suficie i podłodze. Mają one również skrzydła zlicowane z profilami ościeżnicy. (fot. Aluprof)
Ramy aluminiowe bardzo dobrze sprawdzają się w przypadku tarasowych systemów przesuwnych. (fot. Schüco)
Szyby
Zarówno do produkcji okien fasadowych, jak i dachowych używa się tzw. pakietów szybowych, składających się z dwóch, trzech, a nawet czterech tafli, rozdzielonych ramkami dystansowymi. Pomiędzy taflami jest hermetycznie zamknięta komora wypełniona powietrzem lub ciężkim gazem (zwykle argonem). Najczęściej wybierane są pakiety dwuszybowe. Im większa liczba tafli, tym lepsza izolacyjność okna. Przeszklenia opisywane są kodem - przykładowo zapis "4/16/4 argon" oznacza tafle szyby o grubości 4 mm i komorę o szerokości 16 mm wypełnioną argonem.
Oprócz tzw. szyb zwykłych, producenci oferują za dopłatą antywłamaniowe (z folią zwiększającą odporność na uderzenia), absorpcyjne i refleksyjne (chroniące pomieszczenie przed przegrzewaniem), ciepłochronne (odbijają do wnętrza domu promieniowanie cieplne grzejników), dźwiękochłonne (grubsze i cięższe od standardowych), czy samoczyszczące (z powłoką przeciwdziałającą gromadzeniu się zabrudzeń).
Parametry termoizolacyjne okien
O ilości ciepła uchodzącego przez całe okno informuje współczynnik Uw - im niższa jego wartość, tym lepiej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, w przypadku modeli fasadowych nie może on przekraczać 0,9 W/(m2·K). Jest to dość restrykcyjny wymóg. Już dziś wielu producentów oferuje stolarkę wyjątkowo energooszczędną - nawet 0,6 W/(m2·K).
Niestety, ta najcieplejsza może być do kilku razy droższa od standardowej, a nie zapewni znacznych oszczędności na ogrzewaniu. W odniesieniu do przeszkleń dachowych montowanych na zamieszkanym, ogrzewanym poddaszu, omawiany współczynnik nie może przekraczać 1,1 W/(m²·K).
Największy wpływ na izolacyjność okien mają szyby, a konkretnie ich liczba i grubość tafli, szerokość rozdzielających je komór, rodzaj gazu, który wypełnia te ostatnie, typ wkładek izolacyjnych na styku szyby i profilu. Trzecia tafla pozwala wyraźnie ograniczyć straty ciepła, lecz wymaga zastosowania mocniejszych profili. Dobre parametry zapewniają ciężkie gazy szlachetne - argon, krypton. Dodatkową ochronę dają tzw. ciepłe ramki, niwelujące mostki termiczne.
Właściwości izolacyjne w pewnym stopniu zależą też od rodzaju i grubości ramiaków. Poszczególne gatunki drewna różnią się nieco parametrami. Najlepsze wykazuje meranti. Jednak aby uzyskać dobrą ciepłochronność, trzeba zastosować głębokie profile drewniane. Na izolacyjność ram z PVC wpływa przede wszystkim ich głębokość, zaś sama liczba i wielkość znajdujących się w nich komór jest drugorzędna. Istotne jest za to wypełnienie tych ostatnich wkładkami termicznymi. Standardem są profile 5-komorowe. Większa ich liczba wcale nie musi wpływać na parametry cieplne. Sztucznie podzielony profil, bez zwiększenia jego głębokości, ma jedynie mniejszą wytrzymałość.
Zamówienie i montaż okien - co jest ważne?
Przeszklenia fasadowe
Przed złożeniem zamówienia odwiedźmy 2 lub 3 punkty sprzedaży okien, gdzie oferowane są wyroby różnych producentów. Porównajmy wyceny obejmujące modele o podobnych parametrach i wyposażeniu. Negocjujmy rabaty. Wybierajmy stolarkę renomowanych i sprawdzonych wytwórców.
Przeszklenia do nowego domu najlepiej zamawiać wtedy, gdy gotowe są już wszystkie otwory okienne. Istnieje bowiem ryzyko, że wykonawca nie utrzyma założonych wymiarów ościeża. Montaż stolarki z PVC przeprowadza się przed otynkowaniem ścian wewnętrznych i zewnętrznych. Z kolei drewnianą lepiej osadzać po wyschnięciu tynków w pomieszczeniach (pamiętajmy jednak o pozostawieniu nieotynkowanego ościeża - otworu okiennego). Podwyższona wilgotność powietrza we wnętrzach mogłaby bowiem zaszkodzić profilom.
Okna połaciowe
Zwykle kupuje się je wraz z pokryciem dachowym, otrzymując w komplecie wszystkie niezbędne do montażu elementy, idealnie do siebie pasujące. Dokupić trzeba tylko zestaw uszczelniający, dobierając go odpowiednio do rodzaju pokrycia (płaskiego albo falistego) i głębokości umieszczenia przeszkleń w dachu. Nadają się zarówno na strome, jak i płaskie połacie - prawidłowe odprowadzenie wody opadowej z tych drugich zapewniają specjalne zestawy instalacyjne i kołnierze uszczelniające z blachy aluminiowej.
Montaż najlepiej przeprowadzić na etapie krycia dachu, powierzając całość prac dekarzowi z dużym doświadczeniem. Osadzanie okien na późniejszym etapie wymaga usunięcia w ich miejscu pokrycia i wszystkich warstw izolacji. Większe jest zatem ryzyko powstania nieszczelności czy uszkodzeń materiału pokryciowego. Montaż modeli połaciowych w użytkowanych już budynkach nie wymaga zwykle modyfikacji więźby dachowej ani instalacji dodatkowych elementów konstrukcyjnych. Producenci dostosowują bowiem wymiary okien do typowych rozstawów krokwi, oferując je w około 10 standardowych rozmiarach.
Autorka artykułów związanych m.in. z wykańczaniem i urządzaniem ogrodów oraz wnętrz. Zwolenniczka koncepcji slow design w urządzaniu wnętrz, mającej na uwadze świadomy dobór produktów i indywidualne dopasowywanie rozwiązań. Prywatnie zajmuje się malarstwem, które jest jej największą pasją.
Skomentuj
