- Czym są okucia okienne?
- Czy okucia okienne pełnią rolę zabezpieczenia przed włamaniem?
- Jakie funkcje pełnią okucia okienne?
- Jak dbać o okucia okienne?
Okucia okienne - co to takiego?
Okucia to zawiasy, klamka, w drzwiach także zamek. To one odpowiadają za pracę okna - sposób jego otwierania, zamykania i łatwość tych czynności. Decydują również o szczelności i odporności na włamanie. Znajdziemy je we wrębach na skrzydle i ościeżnicy.
Obecnie najpopularniejsze są okucia obwodowe (nazywane również obwiedniowymi), czyli rozmieszczone na całym obwodzie skrzydła. Po zamknięciu dociskają je równomiernie do ościeżnicy, co gwarantuje szczelność i zapobiega odkształceniom profilu. Mechanizm ryglujący, uruchamiany przez obrócenie klamki, jest tu konstrukcyjnie połączony z zawiasami. Liczba punktów blokowania skrzydła w ościeżnicy wiąże się z rozmiarami okna i jego odpornością na włamanie.
Okucia przesądzają o sposobie otwierania okna: rozwierne pozwalają szeroko otworzyć skrzydło, uchylne je odchylić. Najpopularniejsze aktualnie - uchylno-rozwierne - umożliwiają jedno i drugie. Zaczepy, które służą do ryglowania okna, znajdują się na ościeżnicy, podobnie jak zawiasy. Na skrzydle instaluje się poruszaną ruchami klamki zasuwnicę i rozwórkę - dzięki niej zmienia się pozycję skrzydła z rozwiernej na uchylną. Nowinką są okucia uchylno-odstawno-rozwierne, które dodatkowo zapewniają równoległe odsunięcie skrzydła od ramy na odległość kilku mm. W takiej pozycji okna mamy dobrą wentylację i nadal stawia ono opór złodziejom.
W oknie uchylno-przesuwnym otwarcie polega na odsunięciu skrzydła od ościeżnicy i przesunięciu go równolegle do płaszczyzny ramy. Elementy przesuwające, tzw. wózki, znajdują się w dolnej lub (rzadziej) górnej części skrzydła. W modelach podnoszono-przesuwnych skrzydło ruchome przesuwa się za skrzydło stałe. Jest nieco uniesione, co ogranicza tarcie. W obu systemach stolarka powinna poruszać się lekko i bezdźwięcznie.
Istnieją też okna bez okuć - to przeszklenia stałe nazywane fiksami. Pakiet szybowy znajduje się w nich w ościeżnicy, a okna nie da się otworzyć. Takie rozwiązanie pojawia się powszechnie w witrynach sklepowych, ale i w domach jednorodzinnych warto je zastosować. Jeśli w salonie jest wiele okien, nie wszystkie muszą się otwierać, a fiksy są tańsze (nawet o jedną trzecią) i szczelniejsze. Pamiętajmy jednak, żeby planować je tylko tam, gdzie można wygodnie umyć je z zewnątrz (np. z tarasu) i żeby przynajmniej jedno okno w pomieszczeniu się otwierało, co umożliwi intensywne wietrzenie. Dotyczy to także domów z mechaniczną wentylacją nawiewno-wywiewną, bo takie otwarcie okien pozwala np. ochłodzić nocą budynek po upalnym dniu.
Okucia okienne a odporność na włamanie
Okucia to podstawowe antywłamaniowe zabezpieczenie okna. Laminowana wieloma warstwami specjalnej folii szyba, której nie da się wybić, nie pomoże, jeśli w kilka chwil można podważyć skrzydło. Standardowe okucia obwodowe zapewniają szczelność, lecz - jeśli mają rygle rolkowe (to element okucia, który po zamknięciu skrzydła blokuje się w zaczepach w ościeżnicy) - nie są dużym utrudnieniem dla złodzieja. Poważniejszą przeszkodą będzie okno wyposażone w specjalne rygle grzybkowe i zaczepy antywyważeniowe.
Miejsce, w którym grzybek blokuje się w zaczepie, to tzw. punkt bezpieczny. Im więcej takich punktów na obwodzie okna, tym trudniej je sforsować. Okucia antywłamaniowe powinny być umieszczone przynajmniej w narożnikach okna, w bezpieczniejszym wariancie na całym jego obwodzie. Niektórzy producenci stosują jeszcze rygle hakowe ze stali hartowanej i przeciwbieżne zamknięcia środkowe. Kolejnym zabezpieczeniem może być klamka z kluczykiem, wyposażona w specjalną rozetkę, utrudniającą jej rozwiercenie (to też okucie).
Dodatkowe funkcje okuć okiennych
Najpopularniejszą jest mikrowentylacja/rozszczelnienie. Dzięki specjalnemu zaczepowi, po przekręceniu klamki najczęściej o 45°, między ramą a skrzydłem powstaje niewielka luka, zapewniająca dopływ świeżego powietrza. To funkcja bardzo użyteczna ze względu na szczelność nowoczesnych okien, ale nie zastąpi nawiewników, które stale doprowadzają powietrze. Na ogół nie występuje w oknach antywłamaniowych.
Stopniowanie uchyłu pozwala na regulowanie strumienia powietrza wpływającego do wnętrza, gdy uchylimy skrzydło. Dzięki mechanizmom grzebieniowym, w zależności od systemu okuć, można je uchylić w różnym stopniu i ustawić w jednej z trzech, czasami nawet 7 pozycji.
Ogranicznik otwarcia okna to rodzaj hamulca wbudowanego między ramą i skrzydłem, ogranicza jego otwarcie przeważnie do 90°. Zapobiega uderzaniu skrzydła o ościeżnicę i krawędź wnęki okiennej przy silnym wietrze czy przeciągu. W starych oknach tę funkcję spełniał haczyk. Podobne zadanie stoi przed zatrzaskiem drzwi balkonowych, który ma chronić przed ich gwałtownym zatrzaśnięciem właśnie w wyniku przeciągu. Takie zdarzenia, w związku ze znaczną masą drzwi, mogą grozić uszkodzeniem ich konstrukcji czy pękaniem szyb. Wychodząc na balkon, drzwi zamyka się pociągając za uchwyt - żeby się otworzyły, wystarczy lekko je nacisnąć.
Blokada błędnego położenia klamki strzeże prawidłowej obsługi okna i chroni przed jego wyczepianiem się z górnego zawiasu. Jeśli okno jest otwarte, nie powinniśmy móc przestawić klamki w pozycję, w której skrzydło jest uchylone.
Ręczna regulacja docisku zima-lato pojawia się w stolarce z PVC. Profile wykonane z tego materiału zauważalnie kurczą się i rozszerzają w zależności od temperatury (a jej różnice między latem a zimą potrafią być w naszej szerokości geograficznej znaczne), co może prowadzić do utraty szczelności okna. Niektóre okucia wyposaża się zatem w zasuwnice, z możliwością ręcznego ustawienia rolek ryglujących, co pozwala na samodzielną zmianę siły docisku skrzydła do ramy - na słabszy latem i mocniejszy zimą.
Jak dbać o okucia okienne?
Elementy mechaniczne okna należy regulować i konserwować. Okucia powinny być utrzymywane w czystości, zaś te ich części, w których występuje tarcie, trzeba smarować. Producenci okuć podpowiadają, jak o nie zadbać, ale przeważnie odradzają samodzielną regulację, która umożliwia zachowanie właściwej pozycji skrzydła względem ościeżnicy. Regulację wykonuje się kluczykiem imbusowym i nie jest to zadanie skomplikowane, ale wymaga pewnej wiedzy o funkcjonowaniu okien oraz obciążeniach, jakim jest poddawane skrzydło. Większość systemów okuć reguluje się w 3 płaszczyznach. Ważna jest pierwsza regulacja ciężkich skrzydeł, które mają tendencję do opuszczania się. Zauważymy to, bo skrzydło trudniej będzie otworzyć i domknąć, a klamka może stawiać opór przy obracaniu.
Okien nie należy myć środkami o zasadowym pH, bo te szkodzą powłoce antykorozyjnej okuć. Najlepsze będą preparaty o neutralnym pH, przeznaczone do stolarki okiennej. Ruchome części okuć smaruje się specjalnym preparatem do ich oliwienia - zaleca się, aby to robić przynajmniej raz w roku. Dobrze sprawdzają się np. smary silikonowe w aerozolu.
Samodzielna regulacja okuć okiennych
Redaktor: Janusz Werner
fot. otwierająca: Roto
Dodaj komentarz