Inwestor wypytuje eksperta budowlanego na temat konstrukcji dachów dla budownictwa jednorodzinnego.
Inwestor: - Dzień dobry, kolejny interesujący mnie temat to dachy. O czego powinienem zacząć planowanie tego elementu?
Ekspert budowlany: - Może pana zdziwię, ale pierwszym krokiem powinno być sprawdzenie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, czy nie ma żadnych ograniczeń dotyczących dachu. Może się bowiem zdarzyć, że w dokumencie tym określony jest jego kształt, kąt nachylenia, a nawet kolor pokrycia. Dopiero wtedy można podjąć odpowiednie decyzje. W pierwszej kolejności trzeba wybrać jedną z opcji - dach płaski albo spadzisty.
- Ta pierwsza jest zdecydowanie mniej popularna...
- Rzeczywiście. Wynika to zapewne z tego, że wielu inwestorom płaskie dachy kojarzą się z niezbyt atrakcyjnymi domami-kostkami, które dominowały w polskim budownictwie w latach 70. ubiegłego wieku. Takiego rozwiązania nie należy jednak przekreślać, ponieważ bardzo dobrze pasuje do budynków o nowoczesnej bryle. Dodatkową zaletą jest to, że na płaskiej powierzchni można urządzić tzw. zielony dach czy taras. Jeżeli zdecydujemy się na ten wariant, powinniśmy pomyśleć o skutecznym systemie odprowadzania wody, a podczas eksploatacji - pamiętać o regularnym usuwaniu śniegu.
- Tego problemu nie ma w przypadku dachów spadzistych, prawda?
- Tak, aczkolwiek i tu mogą się pojawić kłopoty podczas eksploatacji, bo przecież dachy spadziste to nie tylko konstrukcje dwuspadowe, ale i bardziej wymyślne, z kilkoma połaciami, lukarnami, załamaniami, w których może zatrzymywać się śnieg. Dlatego specjaliści przekonują, że dachy dwuspadowe są nie tylko najłatwiejsze do wykonania (przy większej liczbie połaci wzrasta ryzyko popełnienia błędów podczas prac dekarskich, które mogą skutkować przeciekami), ale i najmniej kłopotliwe w trakcie użytkowania. Wybierając dach spadzisty musi pan pamiętać o tym, że stanowi on integralną część elewacji budynku, dlatego ma duży wpływ na jego wygląd.
- Jeszcze nie zdecydowałem, jaki kształt będzie miał mój dach, dlatego omówmy różne warianty konstrukcji.
- Zacznijmy od konstrukcji dachów spadzistych, które są bardziej popularne. W budownictwie jednorodzinnym najczęściej spotykane są więźby krokwiowo-jętkowe. To najprostszy konstrukcyjnie i najłatwiejszy do wykonania wariant. Polecany szczególnie na proste dwuspadowe dachy o nachyleniu przynajmniej 30° i rozpiętości do 10 m.
Niestety nadaje się tylko na dachy dwuspadowe. Wszystkie jej wiązary są takie same. W najprostszej wersji para krokwi wraz z drewnianą belką stropową tworzy zamknięty trójkąt. Częściej jednak dolne krokwie opierają się na poziomej belce - murłacie. By zmniejszyć ugięcie krokwi każdą parę krokwi łączy się (rozpiera) poziomą belką nazywaną jętką. Jętkę umieszcza się najczęściej tak by dzieliła długość krokwi w stosunku 1/3 do 2/3. Na poddaszach użytkowych trzeba pamiętać przede wszystkim o tym by pod dachem dało się swobodnie chodzić, więc jętka powinna być na wysokości ok. 2,5 m od podłogi.
Bardzo ważną cechą jest to, że wiązary cały ciężar dachu przekazują na ściany zewnętrzne i nie wymagają podpór w przestrzeni poddasza. Nic nie utrudnia więc jego zagospodarowania. Wewnętrzne ściany nośne dolnej kondygnacji obciąża w takiej sytuacji jedynie strop. Przejmuje on też siły rozciągające, wywierane przez wiązary, a jeżeli mamy ściankę kolankową - w ten sposób zostaje obciążony również jej wieniec.
- A jakie są inne opcje?
- Drugi wariant to więźba płatwiowo-kleszczowa. To rozwiązanie uniwersalne - przy takiej konstrukcji kształt dachu i kąt nachylenia może być rozmaity, a jego rozpiętość niemal dowolnie duża. Konstrukcja jest jednak bardziej złożona, a więc trudniejsza do wykonania. Przede wszystkim w tym typie więźby krokwie nie są zasadniczym elementem nośnym. Spoczywają na poziomych belkach zwanych płatwiami. Skrajne płatwie leżą na stropie lub ściance kolankowej, pozostałe zaś opierają się na słupach stojących na stropie. Słupy umieszcza się co 3-5 krokwi, wówczas tworzą wraz z nimi tzw. wiązary pełne. Pozostałe zaś to wiązary puste - złożone tylko z pary krokwi na płatwiach.
To nie przekrój krokwi lecz rozstaw płatwi ma decydujące znaczenie dla dopuszczalnej rozpiętości dachu. Jego ciężar płatwie przekazują na słupy, a te z kolei na strop. Dlatego więźbę projektuje się tak, by słupy znalazły się nad ścianami nośnymi dolnej kondygnacji. Więźba płatwiowa wymaga więc wewnętrznych ścian nośnych (na dolnej kondygnacji), są one przy tym mocno obciążone. Praktyczną wadą tego rozwiązania są właśnie słupy na poddaszu, a nie wolno ich likwidować lub przesuwać bez zgody konstruktora! Najczęściej próbuje się je ukryć wewnątrz ścian działowych. Oczywiście to dodatkowe utrudnienie dla projektanta. A jeszcze większy kłopot, gdy zechcemy podzielić przestrzeń inaczej niż przewidywał projekt. Lekkie ścianki działowe możemy ustawiać dowolnie, ale słupy nośne muszą zostać. A dokładniej - ich przesunięcie wymaga przeprojektowania całej konstrukcji. Niekiedy przyjmuje się przeciwną taktykę i zamiast ukrywać, słupy się eksponuje. Nadają wówczas specyficzny charakter wnętrzom pod skosami.
- Co jeszcze mam do wyboru?
- Wiązary kratowe. Powstają zazwyczaj w wyspecjalizowanym zakładzie, a montaż konstrukcji na dachu jest bardzo szybki - fachowcy mogą się z nim uporać zaledwie w jeden dzień. Wiązary wytwarza się przeważnie z desek o np. 4-centymetrowej grubości, łączonych przy pomocy stalowych płytek kolczastych. Ich zaletą, oprócz szybkiego montażu, jest to, że można je stosować na skomplikowanych dachach o dowolnym kącie nachylenia i rozpiętości dochodzącej do 30 m. Charakteryzują się dużą sztywnością, nie wymagają podpór pośrednich. Zwykle rozstawia się je gęsto, co 40-60 cm. Mogą mieć przy tym bardzo różną formę - od kratownic nadających się tylko na niskie, nieużytkowe strychy, po belki kratowe zastępujące krokwie o dużym przekroju i pozwalające na swobodną aranżację poddasza (bez dodatkowych podpór).
- A jak wykonuje się konstrukcję dachu płaskiego?
- Sposób wykonania zależy od tego, czy dach jest wentylowany czy niewentylowany. Bardziej popularny jest pierwszy wariant. Taka konstrukcja przypomina nieco dach skośny o bardzo małym spadku. Elementem nośnym jest strop nad najwyższą kondygnacją. Na nim opiera się konstrukcja wykonana najczęściej z drewna (wiązary bądź prefabrykowane kratownice), ewentualnie z metalowych kształtowników. Stanowi ona oparcie dla warstwy spadkowej, utworzonej z materiałów drewnopochodnych, np. płyt OSB, sklejki. Na niej umieszcza się szczelne pokrycie dachowe, przeważnie papę bitumiczną układaną wielowarstwowo.
Nazwa tej konstrukcji bierze się stąd, że pomiędzy stropem a pokryciem znajduje się pustka, umożliwiająca odprowadzenie (wentylowanie) gromadzącej się tam wilgoci. Niezbędne do tego są otwory wentylacyjne w ściankach kolankowych (należy je zabezpieczyć siatką, aby do środka nie dostały się ptaki). Wentylowanie dachu potrzebne jest po to, aby wilgoć nie uszkodziła pokrycia i ocieplenia - wełny mineralnej lub styropianu - które układa się na paroizolacji na stropie.
- Jaką konstrukcję ma dach płaski niewentylowany?
- W tym wariancie nie ma wiązarów i pustki - wszystkie warstwy ściśle do siebie przylegają. W najpopularniejszym wydaniu - dachu płaskim tradycyjnym - na stropie wylewa się warstwę spadkową z betonu, na niej układa paroizolację, a następnie ocieplenie z wełny mineralnej, polistyrenu ekstrudowanego, pianki poliuretanowej lub z płyt z twardych odmian styropianu. Ostatnia warstwa to pokrycie dachowe, zazwyczaj papa układana wielowarstwowo.
Dachy płaskie niewentylowane wykonuje się również w odwróconym układzie warstw. W tym wariancie konstrukcja nośna dachu z ukształtowanym spadkiem pokryta jest izolacją przeciwwodną (zazwyczaj są to dwie warstwy papy termozgrzewalnej), a dopiero na niej umieszcza się ocieplenie z polistyrenu ekstrudowanego XPS lub z płyt styropianowych odmiany hydro. Wykończenie stanowi warstwa dociskowa - usypany na geowłókninie żwir lub betonowe płyty. Na takim dachu można też założyć ogród. Ostatnią warstwę stanowi wówczas żyzna ziemia.
Redakcja BD
fot. otwierająca: Budomax
Skomentuj
