W jaki sposób i za pomocą jakich materiałów wykończyć elewację?
W jaki sposób i za pomocą jakich materiałów wykończyć elewację?
Nowoczesne budownictwo charakteryzuje prosta, minimalistyczna forma oraz monochromatyczna kolorystyka elewacji w odcieniach bieli i szarości. Podstawą, oczywiście, są tynki, ale coraz więcej inwestorów do dekoracji ścian wybiera nietypowe materiały, takie jak beton architektoniczny, blacha, spieki kwarcowe. Odpowiednie ich wkomponowanie sprawia, że budynek wygląda oryginalnie i efektownie. Dla odmiany zwolennicy dobrze doświetlonych wnętrz decydują się na zastąpienie dużych fragmentów pełnych ścian szkłem. Przeszklone ściany szczytowe są obecnie również bardzo modne.
Joanna Dąbrowska
Data publikacji: 2023-08-09
Data aktualizacji: 2024-06-12
Marzący o budowie własnego domu w pierwszej kolejności wyobrażają sobie kształt i wygląd bryły budynku, dopiero potem planują liczbę pomieszczeń, ich wielkość i podział na rozmaite strefy. Wygląd elewacji jest więc niezwykle istotny, bo to ona jest wizytówką domu i świadczy nie tylko o ulubionym stylu architektonicznym właścicieli, ale też odwadze w wybieraniu niestandardowych materiałów. Nie każdy bowiem zdecyduje się na obłożenie ścian zewnętrznych blachą albo spiekami kwarcowymi. Tradycjonaliści wybiorą bezpieczne, stosowane od lat tynki (najczęściej w pastelowych odcieniach) lub bardziej efektowny klinkier.
Oczywiście, przy podejmowaniu decyzji ważne są też względy finansowe. Najtańsze będzie otynkowanie ścian. Okładziny nie muszą jednak bardzo podnieść kosztów wykończenia elewacji, bo na ogół stosuje się je jedynie na fragmentach, urozmaicając w ten sposób jednolitą płaszczyznę fasad.
Za pomocą okładzin można podkreślić strefę wejścia do domu lub fasadę łączącą dom z tarasem, albo poprawić proporcje budynku, planując je na największych płaskich powierzchniach. Po wykonaniu takich wstawek, osiągnie się podziały, które dodadzą elewacji lekkości. Najlepiej sprawdzą się na budynkach o prostej formie, bez nadmiaru ozdobników i detali architektonicznych. Estetyczne i spójne elewacje najbardziej przyciągają wzrok.
Przy wybieraniu materiałów na elewacje nie wolno zapomnieć o cokołach. Są to bowiem miejsca, które brudzą się najczęściej. Powinno się je wykończy materiałem, który nie chłonie brudu i który jest łatwy do czyszczenia. Ponadto w największym stopniu są narażone na uszkodzenia mechaniczne, ekspansję roślinności oraz działanie deszczu i śniegu. Stanowią zwykle odrębną część ściany o wysokości ok. 0,5 m (w domach z piwnicami sięgają z reguły do wysokości stropu nad piwnicą). Do wykańczania cokołów stosuje się specjalne tynki oraz okładziny ceramiczne, betonowe, kamienne, najlepiej w ciemniejszym kolorze, ale pasującym do reszty elewacji. Zbyt duży kontrast w odcieniach nie będzie elegancki.
Cokoły wykańcza się np. okładziną betonową. (fot. Semmelrock)
Na etapie planowania wyglądu elewacji warto od razu też rozważyć sposób wykończenia balustrad wokół balkonów na piętrze i tarasu na parterze. Chociaż obecnie większość inwestorów zastępuje balkony oknami tarasowymi, powinny być one wyposażone w barierki. Najlepiej wyglądają lekkie konstrukcje ze stali nierdzewnej, ocynkowanej, pomalowanej proszkowo, aluminium z wypełnieniem ze szkła zabezpieczonego przed rozbiciem specjalną folią.
Lekką balustradę ze stali można wypełnić szkłem. (fot. Semmelrock)
Odpowiednio do technologii i we właściwym czasie
Wykończenie elewacji poniekąd narzuca technologia, według której wzniesiono budynek. W przypadku większości murowanych domów, polega ono na ociepleniu ścian i ich otynkowaniu. Przegrody jednowarstwowe pokrywa się tynkiem tradycyjnym albo cienkowarstwowym. Dwuwarstwowe z ociepleniem - tynkiem cienkowarstwowym bądź, wg technologii na sucho (z ociepleniem na ruszcie nośnym) - dowolną okładziną. W trójwarstwowych - część osłonową muruje się z np. z klinkieru, ceramiki, silikatów. Ściany szkieletowe wykańcza się oblicówką z drewna, lub - po zamocowaniu dodatkowego ocieplenia - się je tynkuje.
Wykończenie ścian zewnętrznych najlepiej zaplanować już po zakończeniu wszystkich mokrych prac wewnątrz domu (tynkowaniu ścian, wylewaniu posadzek). Najlepszą porą na takie prace jest późna wiosna i koniec lata, np. we wrześniu. Letnie upały i słońce świecące bezpośrednio na ściany przy temperaturze powyżej 25°C mogą powodować zbyt szybkie wysychanie tynków i okładzin, które nie zdążą stabilnie związać się z podłożem.
W przypadku większości murowanych domów, wykończenie elewacji polega na ociepleniu ścian i ich otynkowaniu. (fot. Lakma)
Beton na elewacji
Jeszcze do niedawna beton na ścianach oznaczał niewykończony budynek, obecnie taki materiał zyskuje na popularności, jest symbolem nowoczesności i elegancji. Ponieważ elementy betonowe można barwić w masie, oferowane są w szerokiej gamie kolorystycznej i w wielu formatach - prostokątne, kwadratowe, a na zamówienie produkuje się elementy o dowolnym kształcie, grubości i fakturze.
Fasady z betonu najlepiej wyglądają na budynkach o prostej formie. (fot. z lewej: Semmelrock, fot. z prawej: Joniec)
Blacha na elewacji
Blacha dawniej była wykorzystywana na elewacjach budynków przemysłowych i hal produkcyjnych, obecnie stosowana jest też na ścianach domów jednorodzinnych. Oryginalny efekt dekoracyjny można uzyskać, montując na ścianach blachę cynkowo-tytanową, na której z czasem pojawia się niebieskoszara patyna, bądź wersję pomalowaną na dowolny kolor z palety RAL. Najpowszechniej jednak elewacje wykańcza się blachą stalową płaską, układaną na rąbek stojący (pojedynczy, podwójny, kątowy), identycznie jak na dachu. Do wyboru jest wiele kolorów, choć najmodniejszy, oczywiście, jest grafit.
Blacha płaska często mocowana jest do ścian na rąbek stojący. (fot. L. Jampolska)
Panele lub arkusze mocuje się wkrętami lub klipsami - w pionie lub w poziomie - do drewnianego albo metalowego rusztu, z uwzględnieniem wentylacyjnej pustki powietrznej. Dość trudne może się jednak okazać wyrobienie rąbka na elewacji w tej samej linii co na dachu (zwłaszcza gdy połacie mają kilka różnych stopni nachylenia). Blacha jest odporna na uszkodzenia mechaniczne i działanie zmiennych warunków atmosferycznych.
Okładziny z blachy mogą mieć prawie dowolny kolor, choć najczęściej wybierane są ciemne odcienie szarości i brązów. (fot. z lewej: Krak-Zinc, fot. z prawej: Rheinzink)
Materiał na elewację: spieki kwarcowe
Na elewacje wykorzystuje się cienkie (kilkumilimetrowe) wielkoformatowe płyty ze spieków kwarcowych, które są odporne na zarysowania, różnicę temperatury, promieniowanie UV, porosty i glony. Mogą być pokryte samooczyszczającą się powłoką, dzięki której słońce i deszcz usuwają zanieczyszczenia. Spieki na ogół wyglądem przypominają piaskowiec, granit, stal. Do wyboru jest wiele wersji faktury (powierzchni) i kolorów. Elementy można przyklejać bezpośrednio do ocieplenia albo montować do podkonstrukcji aluminiowej.
Wielkoformatowe płyty ze spieków kwarcowych dostępne są w 150 wzorach, inspirowanych różnymi rodzajami kamienia i metalu. (fot. Laminam)
Szkło na elewacji
Moda na duże przeszklenia w domach jednorodzinnych skutkuje tym, że coraz częściej wielkoformatowymi przeszkleniami zastępuje się ściany. Wysokie okna, zaczynające się na poziomie posadzki i sięgające do sufitu, to już standard. Stosuje się je przede wszystkim w pomieszczeniach od strony ogrodu, aby uzyskać panoramiczny widok i wrażenie przenikania zieleni do wnętrza domu. W domach w stylu modernistycznej stodoły, często przeszklone są całe ściany szczytowe, od posadzki po dach. Taka ściana nie tylko idealnie doświetla wnętrza, ale też stanowi efektowne urozmaicenie bryły budynku.
Można też zdecydować się na fasadę szklaną, w której płyty z barwionego szkła mocuje się do rusztu, podobnie jak płyty ze spieków.
Duże przeszklone fragmenty fasad stanowią obecnie efektowną alternatywę pełnych ścian zewnętrznych. Mogą zajmować obie kondygnacje lub całe ściany szczytowe. (fot. Internorm)
Materiał na elewację: tworzywa sztuczne, włóknocement
Elewacje z tworzyw sztucznych i włóknocementu są lekkie i nie jest konieczna ich konserwacja. Te dobrej jakości bardzo dobrze imitują drewno. Barwione są na kilkadziesiąt kolorów. Mocuje się pionowo albo poziomo do rusztu, w którym umieszcza się ocieplenie. Panele łączy się metodą pióro-wpust lub na zakładkę. Oferowane są w formie pojedynczych, podwójnych bądź poczwórnych "desek". W przypadku uszkodzenia, wystarczy wymienić zniszczony panel.
Elewacyjne panele z PVC mogą imitować rozmaite gatunki drewna lub być pomalowane na jednolity kolor. (fot. z lewej: Vox, fot. z prawej: Cedral)
Kompozyt na elewacji
Zamiennikiem elementów z drewna są kompozytowe panele elewacyjne, wykonane z mączki drzewnej i polietylenu HDPE. Przy ich wybieraniu należy jednak pamiętać, że nigdy nie będą wyglądały tak naturalnie, jak drewno.
Drewnopodobne deski nie muszą być impregnowane ani konserwowane. Mają szczotkowaną powierzchnię i produkowane są w kilku wariantach kolorystycznych. Przytwierdza się je klipsami do łat systemowych, przykręcanych do ściany. Możne je stosować na każdym podłożu, w pionie, w poziomie i pod dowolnym kątem.
Materiał na elewację: klinkier, silikaty, cegły ręcznie formowane
Budynki z murowaną elewacją wyróżnia niepowtarzalny urok. Cegły dostępne są w szerokiej gamie wielkości, kolorów i faktur. Takie elewacje mogą być wykonywane zarówno w tradycyjnym budownictwie, jak i w nowoczesnych projektach. Cegły silikatowe, klinkierowe i ceramiczne nadają się do wykańczania zarówno całych ścian, jak ich fragmentów. Producenci oferują też płytki, cieńsze od cegieł, które mocuje się w podobny sposób. Do murowania i spoinowania takich wyrobów trzeba stosować przeznaczone do tego zaprawy i podczas prac uważać, by nie zabrudzić ich powierzchni.
Ceglane elewacje są wyjątkowo trwałe i nie trzeba ich konserwować. Jednak przy ich murowaniu trzeba wykazać wyjątkową staranność. (fot. Wienerberger)
Drewno na elewacji
Surowiec wykorzystywany na elewację musi być odporny na wypaczenie oraz niszczące działanie czynników atmosferycznych. Najczęściej stosuje się drewno rodzime - sosnę, świerk, modrzew lub importowane - meranti, świerk skandynawski, modrzew syberyjski, okoume, cedr. Można wybrać drewno z wyraźnym rysunkiem słojów i widocznymi sękami lub bezsęczne. Najpopularniejsze są fabrycznie wyprofilowane deski oraz belki i ćwierćbale, dzięki czemu można je łączyć na pióro i wpust. Mocuje się je (pionowo bądź poziomo) wkrętami do drewna do rusztu nośnego z łat drewnianych.
W zależności od rodzaju zastosowanego impregnatu, drewnu można nadać odcień podkreślający jego strukturę albo pomalować kryjącą farbą na dowolny kolor. Trzeba jednak pamiętać, że takie elewacje co kilka lat należy poddać konserwacji - umyć, przeszlifować i ponownie zabezpieczyć przed szkodliwym działaniem czynników atmosferycznych.
Na ścianach zewnętrznych można również zamocować drewno termowane (termojesion, termososnę, termoświerk), które jest bardziej od naturalnego odporne na warunki atmosferyczne oraz degradację biologiczną. Dzięki redukcji wilgotności - takie drewno ma też lepszą stabilność wymiarową, a ponieważ nie ma żywicy, nie powstają na nim wycieki.
Obecnie coraz częściej drewniane elementy montuje się w pionie. Do nowoczesnej architektury pasują deski w kolorze szarym. (fot. Jaf Polska)
Drewno wykorzystane na elewacje co kilka lat trzeba umyć, przeszlifować i ponownie zabezpieczyć przed szkodliwym działaniem czynników atmosferycznych. (fot. V33)
Tynk ze wzorem
Do uatrakcyjnienia otynkowanej ściany można zastosować listwy do boniowania. Gwarantuje to uzyskanie idealnie prostych linii podziałowych na powierzchni elewacji. Można rozmieszczać je dowolnie - w zależności od projektu fasady - w pionie, w poziomie oraz w każdym innym położeniu. Boniowanie jako sposób na podział elewacji ułatwia także wykonanie gładkiej i równej powierzchni tynku.
Listwa z PVC do boniowania trójkątna - rąbek wklęsły. (fot. Bella Plast)
Zastosowanie listew do boniowania w poziomie. (fot. Bella Plast)
Linie prowadzone w pionie i poziomie urozmaicają jednolitą płaszczyznę tynków. (fot. z lewej: Dryvit, fot. z prawej: Lakma)
Jak czyścić elewację?
Każdą elewację trzeba co kilka lat odświeżyć. Najszybciej ulegają zabrudzeniu fasady domów usytuowanych w lesie, przy ruchliwych drogach lub w pobliżu zakładów przemysłowych i pól. Brud najłatwiej osadza się na nierównościach i wystających detalach. Wybór metody zależy od zastosowanego materiału elewacyjnego oraz od stopnia zabrudzenia.
Przy czyszczeniu ścian zewnętrznych budynków jednorodzinnych najczęściej wykorzystuje się jedną z trzech metod:
mycie - usuwanie zabrudzeń i osadów za pomocą strumienia wody (czasem z dodatkiem łagodnego detergentu - szarego mydła albo płynu do naczyń), kierowanego na czyszczoną powierzchnię za pomocą myjki ciśnieniowej. W ten sposób odświeża się tynki i wszystkie rodzaje okładzin elewacyjnych. Jest to tani i prosty sposób do samodzielnego wykonania;
piaskowanie - polega na mechanicznym ścieraniu brudu (za pomocą drobinek piasku, wydmuchiwanych pod ciśnieniem). Metodę tę stosuje się do czyszczenia elewacji z drewna i cegły (również klinkierowej);
czyszczenie chemiczne - usuwanie przebarwień, tłustych osadów i plam, mchu, porostów, pleśni i innych grzybów z użyciem specjalistycznych preparatów chemicznych i biobójczych. Metodę tę wybiera się głównie do czyszczenia mocno zabrudzonych elewacji z cegieł.
Użycie myjki ciśnieniowej to najprostszy sposób na odświeżenie elewacji. (fot. Kärcher)
Joanna Dąbrowska fot. otwierająca: Röben
FAQ Pytania i odpowiedzi
Jakie cechy charakteryzują nowoczesne budownictwo?
Nowoczesne budownictwo charakteryzuje prosta, minimalistyczna forma oraz monochromatyczna kolorystyka elewacji w odcieniach bieli i szarości. Wykorzystuje się tynki oraz nietypowe materiały jak beton architektoniczny, blacha, spieki kwarcowe, a także duże przeszklenia.
Na co zwrócić uwagę przy planowaniu wyglądu elewacji?
Ważne jest uwzględnienie finansów, wybór odpowiednich materiałów (tynk, okładziny, szkło), oraz estetyczne i funkcjonalne wkomponowanie tych materiałów w bryłę budynku. Należy również pamiętać o odpowiednim wykończeniu cokołów oraz balustrad.
Jak technologia budowy wpływa na wykończenie elewacji?
Wykończenie elewacji jest zależne od technologii budowy. Domy murowane najczęściej ociepla się i tynkuje, a ściany szkieletowe wykańcza się oblicówką z drewna lub tynkuje po zamocowaniu ocieplenia. W trójwarstwowych ścianach osłonowych używa się klinkieru, ceramiki czy silikatów.
Jakie są zalety stosowania betonu na elewacji?
Beton na elewacji jest symbolem nowoczesności i elegancji. Można go barwić w masie, oferując szeroką gamę kolorów i formatów. Fasady z betonu najlepiej wyglądają na budynkach o prostej formie.
Jakie są korzyści z wykorzystania spieków kwarcowych na elewacji?
Spieki kwarcowe są odporne na zarysowania, różnice temperatur, promieniowanie UV, porosty i glony. Mogą mieć samooczyszczającą się powłokę, dostępne są w wielu fakturach i kolorach, i można je montować bezpośrednio do ocieplenia lub na aluminiowej podkonstrukcji.
W prasie budowlano-wnętrzarskiej od początku drogi zawodowej. W miesięczniku „Budujemy Dom” pracuję od kilkunastu lat. Moja ulubiona tematyka to architektura i aranżacja wnętrz. Śledzę trendy i nowości rynkowe. Cenię sobie kontakt z naturą. Kocham jazdę na nartach i pływanie kajakiem. W wolnym czasie spełniam marzenia podróżnicze - bliskie i dalekie.
Ja mogę polecić tynk modelowany TSS05. Praktyczny materiał, dzięki któremu na ścianach uzyskamy między innymi efekt betonu, drewna czy kamienia. To tynk cienkowarstwowy, modelowany i elastyczny, więc spokojnie można go nałożyć, a potem swobodnie aplikować. Nie kupujemy więc kilku materiałów
1
