Orynnowanie to nie tylko rynny, ułożone w poziomie na krawędziach dachu, i pionowe rury spustowe, zamontowane przy ścianach budynku. To też szereg innych elementów - np. złączek, uchwytów, denek, narożników, lejów odpływowych, siatek i koszyczków, akcesoriów do zbierania deszczówki - tworzących kompatybilny system rynnowy.
Zgodnie z polskimi przepisami, każdy budynek wolno stojący o wysokości powyżej 4,5 m i powierzchni dachu powyżej 100 m2 powinien mieć orynnowanie. Przy projektowaniu jego układu i dobieraniu akcesoriów, niezwykle ważne jest, żeby wszystkie części należały do kompleksowego systemu i pochodziły od jednego producenta. Wtedy na pewno będą do siebie pasować, a w przypadku ich uszkodzenia, łatwo je będzie wymienić.
W ogólnych kosztach pokrycia dachu system rynnowy jest relatywnie małym wydatkiem. Natomiast prawidłowo dobrany i ułożony, przez lata skutecznie chroni ściany zewnętrzne i fundament przed zawilgoceniem. Z tego powodu powinno się go traktować jako integralną ważną część budynku. Oprócz podstawowych niezbędnych składowych, w orynnowaniu stosuje się akcesoria, osłaniające rynny i rury spustowe przez zanieczyszczeniami (tj. koszyczki i siatki) oraz elementy do zbierania deszczówki (łapacze wody, filtry z siateczkami).
Konfigurowanie systemu rynnowego
Podczas dobierania elementów orynnowania uwzględnia się nie tylko powierzchnię odwadnianych połaci dachu, lecz również ich nachylenie.
W trakcie intensywnych opadów, z bardziej stromych połaci dachowych deszczówka spływa szybciej, niż z tych o łagodnym nachyleniu, wskutek czego w rynnach gwałtownie wzbiera woda. Zatem trzeba sprawić, aby rury spustowe w każdych okolicznościach pogodowych nadążały z jej odebraniem. Trudnymi miejscami, w których następuje chwilowe nadmierne zbieranie się deszczówki, są nie tylko rynny i rury spustowe, lecz jeszcze kosze - podczas ulewy napływa do nich większa ilość wody, bo tu zbiegają się dwie połacie dachu. Podobne zjawisko może występować przy lukarnach.
Wniosek - przy obliczaniu parametrów orynnowania nie ma miejsca na dowolność. Należy zadbać o to, żeby wybrany system odpowiednio szybko odprowadził każdą nadmiarową ilość opadów, nie dopuszczając do przelewania się wody przez krawędź rynien, ani wypełnienia całego przekroju rur spustowych (bo to skutkuje ich chwilowym zaczopowaniem i niekontrolowanym wylewaniem się deszczówki z układu). Wytyczne zazwyczaj znajdują się w projekcie budynku. Jeżeli zamierzamy coś zmienić, niezbędna jest konsultacja z projektantem, który prawidłowo wyznaczy przekrój orynnowania, dobierze potrzebne elementy i akcesoria. Powinno się to też zrobić, gdy dach jest duży i skomplikowany.
Przekrój rynien i rur spustowych oblicza się przy pomocy wskaźnika EPD, czyli Efektywnej Powierzchni Dachu. Odnośnie dachów płaskich, gdy nachylenie połaci nie przekracza 10°, przyjmuje się, że EPD jest taka sama, jak powierzchnia dachu.
W stosunku do wersji spadzistych - obliczana jest według wzoru:
EPD = (W + 1/2H) x L, gdzie:
W - to połowa szerokości dachu;
H - wysokość dachu w kalenicy;
L - długość dachu (wzdłuż okapu).
W budownictwie jednorodzinnym ogólnie przyjmuje się, że średnica rynien i rur spustowych nie powinna być mniejsza niż 90 mm. Wyroby o średnicy 100-200 mm przeznacza się na dachy średnie i duże, natomiast na dachy małe i średnie te o średnicy 100-150 mm. Najczęściej stosuje się rynny o tradycyjnym półokrągłym kształcie przekroju. Jednak coraz popularniejsze stają się niestandardowe odmiany, np. półeliptyczne (bardziej spłaszczone), kwadratowe i prostokątne. Przekrój rur spustowych powinien wynosić co najmniej ¾ średnicy rynny, lecz nie mniej niż 90 mm (wąskie rury łatwiej zamarzają i szybciej zatykają je liście). W ich przypadku, od lat największym popytem cieszą się systemy o przekroju okrągłym, ale obecnie wzrasta zainteresowanie wariantami nowocześniejszymi - w formie kwadratu, prostokąta i trapezu.
Uwaga! Wyliczoną wydajność orynnowania można porównać z tabelami, przygotowanymi przez producentów.
Niezbędna właściwa lokalizacja rur spustowych
Chociaż na dachach dwuspadowych o małej powierzchni rury spustowe montuje się na końcach rynien, to w porównaniu z takim usytuowaniem, umieszczony pośrodku długości rynny lej spustowy przyjmuje dwa razy więcej wody, co zmniejsza możliwość przelania się jej przez krawędź rynny (wada - trudniej wkomponować taki układ w elewację). W przypadku dachów cztero- lub wielospadowych, pionowe rury przytwierdza się za narożnikami budynku oraz wszędzie tam, gdzie następuje gwałtowne spiętrzenie się wody, czyli w pobliżu koszy dachowych, lukarn itp.
Niezależnie od lokalizacji rur spustowych, wymaga się ułożenia rynien z zachowaniem spadku około 0,5% w kierunku odpływu (0,5 cm na 1 m długości rynny).
Z czego są produkowane systemy rynnowe?
Obecnie najpopularniejsze systemy rynnowe wytwarza się z PVC i stali. Mniej rozpowszechnione są droższe i trwalsze wersje ze blachy cynkowo-tytanowej, miedzi, aluminium.
Rynny z PVC
Systemy z PVC składają się z lekkich elementów, których nie trzeba konserwować. Mają niską cenę i bogatą kolorystykę, ponieważ robi się je z tworzywa sztucznego (polichlorku winylu) barwionego w masie, ewentualnie mogą być pokryte metalizowaną folią. Materiał ten pod wpływem promieni słonecznych może ulec odbarwieniu (zwłaszcza gdy jest w ciemnym odcieniu), natomiast wykazuje odporność na powierzchniowe zarysowania, np. przez gałęzie - ta cecha sprawia, że dobrze sprawdza się na terenach zalesionych. Jest też odporny na sól w powietrzu na obszarach z klimatem morskim. W niskiej temperaturze staje się jednak kruchy, więc może nie wytrzymać dużych obciążeń (np. lodem, zmrożoną czapą śnieżną). Montaż jest łatwy, ale trzeba wziąć pod uwagę fakt, że przy silnym nasłonecznieniu elementy podlegają rozszerzalności termicznej, zatem konieczne jest stosowanie złączek przesuwnych.
Rynny ze stali ocynkowanej
Systemy ze stali ocynkowanej, powlekanej lub lakierowanej, oferowane są w wielu kolorach. Dobrze znoszą silne nasłonecznienie i mróz, nie odkształcają się pod wpływem temperatury, ani uderzeń mechanicznych. Z tego powodu zakłada się je na domach stojących w słońcu oraz w rejonach z obfitymi opadami śniegu. Podczas montażu należy uważać, żeby nie uszkodzić powłok zewnętrznych. Tylko przy zachowaniu ich ciągłości stal nie ulegnie korozji i wytrzyma nawet 50 lat. W przeciwieństwie do wyrobów plastikowych, ich obróbka jest trudniejsza - trzeba używać specjalistycznych narzędzi.
Rynny ze stali są odporne na słońce i mróz, nie odkształcają się pod wpływem temperatury, ani uderzeń mechanicznych. (fot. Cellfast)
Rynny z blachy cynkowo-tytanowej
Systemy z blachy cynkowo-tytanowej przetrwają bez żadnej konserwacji co najmniej 100 lat. Przed korozją chroni patyna, która wytwarza się na jej powierzchni przy kontakcie z wodą. Przy łączeniu elementów należy stosować lutowanie lub klejenie.
Rynny z aluminium
Systemy z aluminium powstają z blachy aluminiowej, wykończonej powłoką lakierowaną malowaną, albo z poliestru, bądź z akrylu. Można wykorzystać gotowe elementy lub wytłaczać je z taśmy na placu budowy. Szacunkowa trwałość to 70-100 lat.
Rynny z miedzi
Systemy z czystej miedzi przetrwają do 300 lat i są najdroższe. Miedź nie może jednak stykać się bezpośrednio ze stalą, aluminium lub materiałami bitumicznymi (papą, lepikiem).
Dobór akcesoriów
Uniwersalny zestaw wyposażenia dodatkowego nie istnieje - składniki zawsze dobiera się indywidualnie do konkretnego budynku, dachu, systemu zagospodarowania deszczówki.
Koszyczki i siatki zabezpieczające zatrzymują zanieczyszczenia wpadające do orynnowania. Koszyczki wkłada się do leja (sztucera), by chronić rury spustowe przed zatkaniem gałązkami i liśćmi. Siatki natomiast mocuje na rynnach, w celu odseparowania zanieczyszczeń o dużych gabarytach (szyszek, żołędzi, kasztanów). Niestety, oba wyroby nie sprawdzają się przy oddzielaniu piasku, drobnych nasion i igliwia.
Łapacze wody i filtry lokuje się w środkowym odcinku rury spustowej, kiedy chce się skierować deszczówkę do specjalnego zbiornika (naziemnego lub podziemnego) i wykorzystać do podlewania roślin lub celów gospodarczych. Filtr siatkowy umożliwia usuwanie zanieczyszczeń.
Wpusty odpływowe osadza się pod wylotem rur spustowych. Ich zadanie to niedopuszczanie, żeby woda z dachu zbierała się przy fundamentach budynku i przekazanie jej do systemu rozsączania albo magazynowania. Zawierają osadnik piasku (który zabezpiecza przed zamuleniem układ rur drenażowych i studnię chłonną) oraz koszyczek (zbierający gałązki, igliwie i liście).
Instalacja przeciwoblodzeniowa rynien
Warto ją założyć, nie tylko na dachach płaskich i w budynkach znajdujących się na obszarach z obfitymi opadami śniegu. Dlaczego? Ponieważ przeciwdziała się wtedy zamarzaniu wody w rynnach i rurach spustowych oraz tworzeniu się tafli lodu i sopli (mogą być one niebezpieczne dla ludzi i zwierząt, jak również znacznie zwiększyć obciążenie orynnowania i nawet doprowadzić do ich oberwania).
Na zewnątrz stosuje się tylko specjalne elektryczne przewody grzejne, które mają izolację odporną na działanie czynników atmosferycznych, w tym promieni słonecznych. Nadają się one do wszystkich systemów rynnowych, łącznie z PVC, ponieważ nie rozgrzewają się zbyt mocno. Układa się je na całej długości rynien i rur spustowych, ewentualnie także w strefie okapu, następnie wyposaża w system sterowania i podłącza do instalacji elektrycznej.
Montowane są przewody dwojakiego rodzaju - zwykłe (stałooporowe) lub samoregulujące. Jak sama nazwa wskazuje, te pierwsze po uruchomieniu grzeją ze stałą mocą, na całej długości. Te drugie, droższe, same dostosowują reakcję do temperatury otoczenia, poza tym mogą funkcjonować z różną mocą na rozmaitych odcinkach tego samego przewodu. W efekcie ich eksploatacja jest tańsza.
Instalacją przeciwoblodzeniową nie steruje się ręcznie (trudno 24 godziny na dobę samemu kontrolować temperaturę na zewnątrz i opady), dlatego podłącza się do niej sterownik z czujnikiem temperatury i wilgotności. Automatyka bada pierwszy parametr, a kiedy jego wartość osiąga niższą od ustawionej na sterowniku (np. 1°C), zaczyna sprawdzać wilgotność (opady). W stosownym momencie inicjuje działanie przewodów.
Redaktor: Lilianna Jampolska Na zdjęciu otwierającym: Orynnowanie z PVC o przekroju kwadratowym. (fot. Galeco)
Od ponad dwudziestu lat w przystępny sposób opisuje domy i ogrody Czytelników. Współpracowała z kilkoma znanymi poradnikami budowlanymi. Jest autorką tekstów i zdjęć. W wolnych chwilach z przyjemnością zajmuje się własnym ogrodem.
Metodą permakulturową uprawia w nim zarówno rośliny ozdobne, jak i zioła, warzywa itp. Amatorsko interesuje się architekturą, ogrodnictwem, ornitologią, sportem, filmem. Uwielbia podróżować, poznawać nowych ludzi i miejsca. Jeżeli potrzebuje wypocząć, najchętniej wyjeżdża nad morze, poza sezonem wakacyjnym.
Skomentuj
