Jak wybrać odpowiedni projekt domu?

Jakiej wielkości wybudować dom?

Wielkość domu jest wypadkową potrzeb i możliwości inwestora. Większa powierzchnia to więcej przestrzeni do wykorzystania, ale i wyższe koszty eksploatacyjne. O ile w krajach Europy Zachodniej (Austria, Niemcy, Wielka Brytania, Włochy) średnia wielkość nowo budowanych domów wynosi 80-110 m², to polscy inwestorzy decydują się najczęściej na domy o powierzchni 150-180 m².

Istotne jest, by planując powierzchnię domu rozważyć, czy w przyszłości nie szykuje się powiększenie rodziny. Osoby, które planują pracować w domu, powinny pomyśleć o oddzielnym pomieszczeniu, które będzie pełniło rolę gabinetu. Jeżeli będą w nim przyjmowani interesanci, najlepiej ulokować je w pobliżu wejścia.

Wybudować dom parterowy, czy z większą liczbą kondygnacji?

W naszym kraju największym zainteresowaniem cieszą się projekty domów z poddaszem użytkowym, ewentualnie parterowych. Te drugie realizuje się łatwiej, bowiem odchodzi konieczność wykonania solidnego stropu i schodów. Zaletą domów parterowych jest też wygoda użytkowania - w pozbawionym schodów budynku łatwiej się poruszać, zwłaszcza osobom starszym i niepełnosprawnym. I nie trzeba się martwić, że przemieszczające się pomiędzy kondygnacjami dzieci spadną z dużej wysokości.

Wadą tego typu domów jest stosunkowo duża powierzchnia podłogi na gruncie, większe fundamenty i spora powierzchnia dachu. Problemem jest także duża powierzchnia zabudowy, dlatego wielu inwestorów, szczególnie posiadaczy mniejszych działek, decyduje się na wariant z poddaszem użytkowym lub piętrowy. Tego typu budynki są często droższe w budowie, co wynika m.in. z kosztów wykonania wspomnianych stropów.

Ponadto wadą domów z poddaszem użytkowym są też skosy na górnej kondygnacji. Nie tylko zmniejszają one powierzchnię użytkową, ale także utrudniają jej zagospodarowanie. Z drugiej strony nadają pomieszczeniom oryginalny charakter.

W przypadku domów wielokondygnacyjnych, istotną kwestią jest zaplanowanie położenia schodów. Tradycyjnie umieszcza się je w korytarzu lub wydzielonej klatce schodowej. Taki wariant umożliwia podział wnętrza na strefę dzienną (głośną) - z kuchnią i salonem na parterze, oraz prywatną (cichą) - z sypialniami na piętrze.

Aby wydzielić klatkę schodową, trzeba jednak wygospodarować ok. 10 m² powierzchni. Nie każdy może sobie na to pozwolić, dlatego wielu inwestorów umieszcza schody w salonie. Takie rozwiązanie pozwala nie tylko zaoszczędzić miejsce, ale także ozdobić najbardziej reprezentacyjne pomieszczenie domu efektownym elementem, jakim są ładne schody. Nie jest jednak pozbawione wad - zaburza podział domu na wspomniane strefy (cichą i głośną) oraz może utrudniać zagospodarowanie przestrzeni w salonie.

Planując wielkość domu, trzeba mieć na uwadze własne potrzeby i możliwości. Większa powierzchnia to więcej przestrzeni do wykorzystania, ale droższa budowa i wyższe koszty eksploatacyjne. (fot. Archipelag)

Gdzie i jakiej wielkości umieścić kotłownię?

Planując lokalizację kotłowni, trzeba kierować się wygodą. Jednak oprócz tego, że musi być do niej wygodny dostęp, pomieszczenia tego nie należy zbytnio eksponować. Wymagania co do rozmiarów kotłowni, sposobu wentylacji itp. wynikają z przepisów budowlanych i zależą od tego, jak ma być zasilany kocioł.

Najmniej kłopotliwy jest kocioł gazowy. Właściwie nie wymaga obsługi, nie trzeba też wydzielać miejsca na opał.

Wymagania, co do minimalnej kubatury, są następujące:

• 8 m³ - w przypadku urządzeń pobierających powietrze do spalania z tych pomieszczeń;
• 6,5 m³ - w przypadku urządzeń z zamkniętą komorą spalania, pobierających powietrze z zewnątrz.

Kocioł gazowy można zainstalować nie tylko w kotłowni, ale również w kuchni, holu czy łazience. Wentylacja grawitacyjna jest wymagana tylko w przypadku kotłów z otwartą komorą spalania; gdy jest ona zamknięta, rodzaj wentylacji może być dowolny.

Trzeba jednak zaznaczyć, że kotłów zasilanych gazem płynnym (LPG) dotyczą pewne obostrzenia. Kotłownia z takim kotłem nie może być umiejscowiona poniżej poziomu terenu, np. w piwnicy. Nie może też mieć wpustów kanalizacyjnych w podłodze. Ponadto otwory wentylacyjne powinny znajdować się przy podłodze. Te wymagania wynikają z faktu, że LPG jest cięższy od powietrza i w razie wycieku gromadzi się w najniżej położonych miejscach.

Znacznie więcej warunków trzeba spełnić w przypadku stosowania paliw stałych. Kotłownia z kotłem na tego typu paliwo musi mieć przede wszystkim odpowiednią wielkość, zapewniającą dystans minimum 1 m pomiędzy przodem kotła a ścianą, oraz wygodny dostęp do wyczystek kotła i komina. Wymagana jest także sprawna wentylacja grawitacyjna - otwór nawiewny o powierzchni przekroju co najmniej 200 cm² oraz umieszczony pod sufitem wlot do kanału wentylacyjnego wyprowadzonego ponad dach. Minimalny wymiar kanału to 14 × 14 cm lub średnica 15 cm. Niezbędny jest również wpust kanalizacyjny umieszczony w podłodze.

Kocioł na paliwo stałe wymaga regularnej obsługi. Ponadto w kotłowni niezbędne jest wygospodarowanie miejsca na zapas paliwa lub zawierający je zasobnik oraz na duży zbiornik na ciepłą wodę użytkową, zwykle dobrany według wskaźnika 50 l na osobę. W takiej kotłowni warto zaprojektować drzwi prowadzące bezpośrednio na zewnątrz, aby nie trzeba było przechodzić z opałem ani popiołem przez inne pomieszczenia.

Jeśli w domu planujemy instalację kolektorów słonecznych, to niezależnie od rodzaju kotła, będziemy musieli wygospodarować miejsce na zasobnik c.w.u. o pojemności 150-300 l. Jego rolą jest odbiór ciepła z kolektorów, a także magazynowanie ciepłej wody.

Czy warto budować dom z piwnicą?

Do rozstrzygnięcia pozostaje także kwestia podpiwniczenia. Przed laty był to obowiązkowy element domu. W piwnicach lokalizowano kotłownię, spiżarnię, warsztat majsterkowicza czy garaż. Obecnie coraz więcej inwestorów odchodzi od tego rozwiązania, umieszczając wspomniane pomieszczenia na parterze domu, ewentualnie w oddzielnym budynku gospodarczym lub w garażu zlokalizowanym na poziomie gruntu.

Powód jest prosty - oszczędności. Wykonanie izolacji przeciwwodnej podpiwniczenia kosztuje niemało, a w przypadku wysokiego poziomu wód gruntowych sprawia wiele trudności nawet najlepszym fachowcom. Piwnica jest dobrym pomysłem w przypadku, gdy działka jest bardzo mała lub wąska (a ze względu na plan zagospodarowania nie możemy wykonać dodatkowej kondygnacji nadziemnej), lub gdy z powodu ukształtowania terenu i tak konieczne jest wykonanie wysokiego fundamentu.

Gdzie umiejscowić kuchnię?

Kuchnię można zaplanować jako wydzielone pomieszczenie, lub jako aneks, będący częścią pokoju dziennego. Zwolennicy pierwszego wariantu przekonują, że w zamkniętej kuchni łatwiej jest utrzymać porządek, a zapachy powstałe podczas gotowania nie przenikają stamtąd do innych pomieszczeń.

Poza tym jeśli kuchnia jest odpowiednio duża, można ustawić w niej stół, aby pełniła funkcję jadalni. Na aneks decydują się przeważnie osoby, które gotują rzadziej, a posiłki i tak wolą spożywać w salonie.

Przy kuchni warto zaplanować spiżarnię. Aby pomieszczenie to było wygodne, powinno mieć przynajmniej 3 m².

Wybrać garaż w bryle budynku, czy wolno stojący?

Jak wspomniano, coraz więcej inwestorów planuje garaż na poziomie gruntu, a nie w piwnicy. To wygodniejsze rozwiązanie, ponieważ zjazd na poziom piwnicy jest niewygodny, a dodatkowo zimą odcinek ten bywa oblodzony lub zaśnieżony. Poza tym w razie gwałtownych i obfitych opadów, garaż w piwnicy będzie narażony na zalanie - nawet gdy wykonano odwodnienie. Wjazd do tego pomieszczenia najlepiej przewidzieć od strony ulicy.

Najwygodniej, jeżeli z garażu będziemy mogli wejść bezpośrednio do domu, ewentualnie dojść do wejścia chronieni szerokim okapem dachu. Dlatego garaż najlepiej zaplanować blisko części mieszkalnej, ale ze względu na ograniczenie strat ciepła lepiej, by nie było częścią bryły domu, ale zostało dostawione do dobrze ocieplonej ściany zewnętrznej. Garaż jako odrębny budynek jest mniej wygodny i podlega wyższemu opodatkowaniu. Jeśli chodzi o powierzchnię garażu - powinna być ona dostosowana do liczby samochodów, które będą w nim parkować.

Trzeba jednak mieć na uwadze, że pomieszczenie to często służy również za magazyn dla rowerów, maszyn ogrodniczych i narzędzi, dlatego nie można zapomnieć o zaplanowaniu dodatkowej przestrzeni na te sprzęty. Pasjonaci ogrodu powinni rozważyć, czy na wszystkie niezbędne akcesoria nie wydzielić osobnej powierzchni.

Jeżeli planujemy parkować w garażu nie jeden, a dwa samochody, już na tym etapie powinniśmy wybrać wariant z jedną, szerszą bramą garażową, lub dwiema węższymi. W pierwszym przypadku trzeba bowiem zaplanować solidniejszą, odpowiednio przezbrojoną belkę żelbetową nadproża, a w drugim - przedzielić otwór garażowy słupkiem.

Wjazd do garażu będzie wygodniejszy, jeżeli pomieszczenie to zaplanujemy na poziomie gruntu, a nie piwnicy. (fot. Hörmann)

Jaka bryła domu będzie najkorzystniejsza i czy grupować pomieszczenia?

Chociaż wiele osób uważa, że domy o skomplikowanej bryle wyglądają bardziej okazale, praktyka przemawia za tym, by zdecydować się na projekt, w którym rzuty kondygnacji są zbliżone do kwadratu lub niezbyt wydłużonego prostokąta. Załamania bryły, wykusze itp. komplikują konstrukcję. Przy prostej bryle, powierzchnia przegród zewnętrznych (ściany, podłoga, dach) jest niewielka w stosunku do kubatury i powierzchni domu. Ma to ogromny wpływ na obniżenie kosztów budowy oraz ogrzewania w czasie eksploatacji.

Z podobnych powodów warto wybrać nieskomplikowany dach - najlepiej dwu- lub czterospadowy.

Wielopołaciowe zwieńczenie dachu jest bowiem trudne do wykonania, a błędy popełnione podczas prac dekarskich będą skutkować przeciekami.

Powszechne przed laty balkony są niezalecane - ich rolę z powodzeniem pełną tarasy. Poza tym balkony są przyczyną znacznych strat ciepła, gdyż płyta tego elementu jest zwykle przedłużeniem płyty stropowej.

Pomieszczenia w domu należy zgrupować - ze względu na funkcje oraz potrzebne w nich instalacje. Dlatego łazienki planuje się jedna nad drugą lub obok siebie, dzięki czemu obsłuży je ten sam pion kanalizacyjny i wspólny komin z kanałami wentylacyjnymi. W pobliżu łazienek i kuchni powinno się znaleźć pomieszczenie z kotłem przygotowującym ciepłą wodę, by płynęła ona krótkimi odcinkami rur i się nie wychładzała.

Sąsiadować ze sobą powinny też pomieszczenia o takim samym przeznaczeniu - w strefie cichej służące do odpoczynku (sypialnie), w strefie głośnej - pozostałe, w których domownicy zwykle pozostają w ruchu, oglądają telewizję, słuchają muzyki itp.

Czy usytuowanie pomieszczeń względem stron świata ma znaczenie?

Ze względu na komfort mieszkania i ograniczenie strat ciepła, duże znaczenie ma usytuowanie pomieszczeń względem stron świata. Pokoje dzienne, w których w spędzamy najwięcej czasu, warto zaplanować od południa, dzięki czemu zapewnimy sobie największą ilość światła dziennego.

Jeżeli lubimy, gdy budzi nas poranne słońce, sypialnię ulokujmy od wschodu. Wschodnia elewacja to również dobra lokalizacja dla tarasu lub ogrodu zimowego. Dzięki umiarkowanej ilości promieni słonecznych, takie miejsce nadaje się zarówno do spożywania posiłków, jak i do odpoczynku.

Wybrać projekt gotowy domu, czy zaprojektować indywidualny?

Przed tym dylematem staje każdy inwestor. Niepodważalną zaletą projektów gotowych jest ich niższa cena. Nie oznacza to, że kupując taniej musimy się liczyć z tym, ze dostaniemy gorszy produkt. Ilość tego typu propozycji jest bowiem ogromna, dlatego każdy powinien znaleźć coś dla siebie.

Poza tym wybór projektu, który doczekał się już gdzieś realizacji, umożliwia zapoznanie się z efektami w naturze i ewentualnie wypytanie właściciela "bliźniaczego" domu o doświadczenia związane z budową i eksploatacją. Na podobnej zasadzie działają "klany" na forum internetowym "Budujemy Dom". Ich członkowie, realizujący ten sam projekt, wymieniają się doświadczeniami podczas trwania budowy.

Na projekt indywidualny decydują się zarówno inwestorzy ceniący oryginalne rozwiązania, jak i osoby, które... nie mają innego wyjścia. Przykładowo zakupiły działkę o znacznym spadku terenu, lub wąską, o nieregularnym kształcie, na której nie da się wybudować domu w oparciu o projekt typowy.

Niezależnie od preferencji, przed wyborem jednego z wariantów warto zapoznać się z różnymi projektami. Dzięki temu zyskamy inspiracje i pomysły, na które sami byśmy nie wpadli.

Uwaga! I projekt z katalogu, i indywidualny, powinien być odpowiednio szczegółowy. Warto zwrócić uwagę, czy dokładnie opisane i rozrysowane są w nim wszystkie miejsca, które mogą sprawić kłopot wykonawcy - izolacje fundamentu, węzły konstrukcyjne, sposób wykonania tarasu czy elementy konstrukcyjne dachu. Szczegółowego opracowania wymaga również część instalacyjna.

Jak duży dom budować? Czy można zmieniać projekt gotowy?

Norbert Skupiński
fot. otwierająca: Fotolia