Orynnowanie bez błędów - na co uważać przy wyborze i montażu rynien?

Czego dowiesz się z artykułu?

Rynny to element większego systemu, nazywanego orynnowaniem. Poza rynnami, które zbierają wodę spływającą z połaci dachu, mamy w nim rury spustowe, odprowadzające ją na dół, oraz rozmaite elementy łączące i mocujące. Bez rynien woda spływająca z połaci zalewałaby ściany i powodowała ich zagrzybienie. Dlatego przepisy stanowią, że każdy budynek wolnostojący o wysokości powyżej 4,5 m i powierzchni dachu przekraczającej 100 m2 powinien być w nie wyposażony. W budynkach niższych i z mniejszym dachem orynnowanie może nie występować, o ile okapy ukształtowano w sposób zabezpieczający przed zaciekaniem wody na ściany. Na ogół rynny montuje się jako zewnętrzne, wewnętrzne - prowadzone do pionów kanalizacyjnych - stosuje się niekiedy do odwodnienia dachów płaskich. Najpopularniejsze są rynny wiszące o przekroju półokrągłym, choć w projektach nowoczesnych - na dachach bezokapowych i z gzymsem - coraz częściej pojawiają się rynny prostokątne czy kwadratowe. Woda z rynien trafia do pionowych rur spustowych, potem wsiąka w ziemię, albo jest odprowadzana do kanalizacji deszczowej, studni chłonnej, czy zbiornika deszczówki. Zwykle rury spustowe prowadzi się po elewacji, ostatnio modne stało się chowanie ich w warstwie ocieplenia.

Jak dobrać orynnowanie - efektywna powierzchnia dachu

Przekroje rynien dobiera się tak, żeby woda nawet przy ulewnym deszczu nie przelewała się przez krawędź rynny i nie wypełniła całkowicie rury spustowej. Na dużych i skomplikowanych dachach orynnowanie planuje projektant. W pozostałych przypadkach w praktyce o orynnowaniu decydują dekarze. Przyjmuje się, że średnica zarówno rynien, jak i rur spustowych nie powinna być mniejsza niż 100 mm. Zbyt wąskie łatwo zapchają liście, gałązki czy lód. Przekrój rury spustowej to zwykle 3/4 przekroju rynny.

Co to jest efektywna powierzchnia dachu i jak ją obliczyć?

Orynnowanie dobiera się do efektywnej powierzchni dachu (EPD), czyli powierzchni, którą trzeba odwodnić. Jeżeli nachylenie połaci nie przekracza 10°, przyjmuje się, że EPD jest równa powierzchni dachu. Kiedy połacie dachu są bardziej strome, stosuje się wzór: EPD = (W + 1⁄2H) • L gdzie:

EPD to efektywna powierzchnia dachu;
W to połowa rozpiętości dachu, mierzona poziomo od okapu do kalenicy;
H to wysokość dachu;
L to długość dachu (wzdłuż okapu).

EPD budynków o takiej samej powierzchni rzutu jest tym większa, im bardziej stromy jest ich dach. Przy większym spadku woda spływa szybciej, a niebezpieczeństwo jej spiętrzenia i przelania się przez rynnę wzrasta. Trudniejszym zadaniem jest właściwe rozmieszczenie rur spustowych.

W najprostszym wariancie - przy dwuspadowym dachu bez lukarn - zwykle wystarczają cztery w narożach budynku. Na dachach o skomplikowanych kształtach dodatkowe rury spustowe montuje się w pobliżu koszy, gdzie zawsze spływa więcej wody. Najbardziej efektywne są te zakładane pośrodku długości dachu. W tym samym czasie są w stanie odprowadzić wodę z połaci o dwukrotnie większej powierzchni, niż rury umieszczone w narożach budynku.

Co oczywiste, rynny i rury spustowe muszą być drożne. Dlatego przynajmniej dwa razy w roku, wiosną i na jesieni, należy przeprowadzić ich przegląd. Rynny czyści się wówczas z liści, gałązek, naniesionego przez wiatr piasku, spłukanego z dachu mchu. Takie zanieczyszczenia mogą prawie całkowicie zablokować odpływ wody.

Jakie orynnowanie jest najlepsze? Rodzaje rynien

Pierwsza rzecz, na którą zwraca uwagę większość inwestorów kupujących orynnowanie, to materiał, z którego jest ono wykonane. Ma on wpływ zarówno na właściwości użytkowe, jak i cenę orynnowania. Większość inwestorów budujących nowe domy wybiera rynny z PVC lub ze stali powlekanej. Różnice w ich właściwościach są jednak dość niewielkie, a koszty porównywalne. Droższe są natomiast systemy aluminiowe, a najdroższe - z blachy miedzianej i cynkowo-tytanowej. Jednak te ostatnie wybierane są rzadko, bo wysoka cena skutecznie odstrasza amatorów tych trwałych rozwiązań. Wizualnie orynnowanie powinno pasować do pokrycia dachu, elewacji i stolarki.

Rynny z PVC mogą przypominać te wykonane z metalu. Ich zaletą jest niewrażliwość na korozję i zarysowania, fot. CELL-FAST

Gdy chodzi o cechy użytkowe, rynny z PVC są odporne na korozję oraz działanie kwaśnych i słonych deszczy. Dlatego poleca się je w rejonach nadmorskich. Są wytwarzane z barwionego w masie polichlorku winylu, dzięki czemu nawet głębokie zarysowania pozostają niewidoczne. Niestety, pod wpływem słońca plastik może się odbarwić, a ze względu na dużą rozszerzalność cieplną PVC, przy montażu takich rynien konieczne jest stosowanie złączek przesuwnych. Orynnowanie z PVC jest też podatne na uszkodzenia mechanicznie, szczególnie w niskiej temperaturze, gdy tworzywo staje się kruche. Takie orynnowanie nie wymaga za to żadnej konserwacji i jest dość tanie.

Rynny z blachy stalowej produkowane są metodą wytłaczania. Kolor i trwałość zapewniają im powłoki dekoracyjno-ochronne. Stalowy rdzeń ma przeważnie do 0,7 mm grubości. Są bardziej wytrzymałe, pod wpływem uderzenia raczej się odkształcą, niż pękną. Dobrze znoszą zarówno silne nasłonecznienie, jak i niską temperaturę. Niestety korodują, zwłaszcza w miejscach, gdzie zostały uszkodzone. Dlatego odradza się montaż rynien z blachy stalowej na budynkach sąsiadujących z wysokimi drzewami, których gałęzie mogą ocierać się o orynnowanie i ścierać powłokę ochronną. Z obu materiałów wytwarzane są rynny o przekroju półokrągłym, prostokątnym, kwadratowym. Paleta dostępnych kolorów jest bogata. Na oko wyroby stalowe nie różnią się niczym od tych z PVC. Trwałość obu materiałów ocenia się na 30-50 lat. Rynny z miedzi czy blachy cynkowo-tytanowej wytrzymają nawet 150 lat.

Elementy orynnowania - z czego składa się system rynnowy?

Wszystkie elementy orynnowania jego producenci proponują w ramach tzw. systemu rynnowego. Jak już wspomnieliśmy, każdy system, bez względu na materiał, z którego go wykonano, składa się z rynien, rur spustowych, elementów łączących i mocujących.

Elementy narożne umożliwiają dopasowanie przebiegu rynien do kształtu dachu. Kupując orynnowanie warto poprosić o wycenę całego systemu, wraz ze wszystkimi dodatkowymi akcesoriami, fot. CELL-FAST

Otwarte rynny mocuje się wzdłuż krawędzi dachu korzystając z haków (rynajz). Poszczególne odcinki rynien w linii prostej scalają złączki, a w narożach domu narożniki (zewnętrzne i wewnętrzne). Z rynien, za pomocą sztucerów (lejów spustowych), woda kierowana jest do rur spustowych. Mocuje się je do ścian za pomocą obejm. Kształtki, montowane na końcu rur, to wylewki. Końce rynien zamykają denka, jako elementy uzupełniające mogą pojawić się np. zakładane w lejach spustowych sitka. Użytecznym elementem jest czyszczak (rewizja), który umożliwia usuwanie zanieczyszczeń z dolnego fragmentu rury spustowej. Da się w niej także osadzić łapacz deszczówki. Kiedy jego klapa jest zamknięta, łapacz jest po prostu rurą spustową, po otwarciu klapy wodę można skierować np. do beczki, i później wykorzystać do podlewania ogródka.

Jak dopasować kolor orynnowania do domu?

Orynnowanie jest ważnym elementem architektonicznym budynku, widocznym w linii okapu oraz na fasadzie, dlatego liczą są tu również kwestie dotyczące estetyki. Producenci rynien oferują wyroby w szerokiej gamie kolorów i kształtów - umożliwia to ich dobór zgodnie z własnymi preferencjami. Największą popularnością cieszy się orynnowanie o kolorach szarym, białym, grafitowym, czarnym, ceglastym i brązowym, choć kupić można także zielone czy czerwone. Zwykle dobiera się je do pokrycia dachowego, koloru elewacji czy stolarki okiennej i drzwiowej. Większość domów jednorodzinnych wyposażonych jest w półokrągłe (lub półeliptyczne – nieco spłaszczone) rynny oraz okrągłe rury spustowe. Dostępne są też systemy o przekroju prostokątnym lub trapezowym, które idealnie pasują do budynków o nowoczesnej bryle. Producenci oferują również wersje wyglądające jak gzyms, które podobnie jak półkoliste bardzo dobrze prezentują się na domach o tradycyjnej stylistyce. Ciekawym rozwiązaniem są rynny ukryte, które doskonale współgrają z coraz popularniejszymi w ostatnich latach domami bez wysuniętego okapu. Tak samo, jak w wersji tradycyjnej, woda z dachu spływa do rynien umieszczonych na krawędzi dachu, a następnie do rur spustowych. Różnica polega na tym, że rynny są zamaskowane, gdyż od zewnątrz zakrywa je ocieplenie, a rury są umieszczone w warstwie ocieplenia ścian zewnętrznych. Montaż takich systemów orynnowania wymaga jednak dużej staranności - przecieki są w tym przypadku znacznie groźniejsze, gdyż woda trafia pod izolację cieplną.

Poniżej przedstawiamy ważne wskazówki montażowe dotyczące orynnowania, które ochronią przed błędami.

Właściwe umieszczenie podtrzymywaczy

Podtrzymujące rynnę uchwyty (rynhaki) powinny być umieszczone zgodnie z zaleceniami producenta. Zwykle odległość pomiędzy nimi wynosi 40 cm, jeśli podtrzymują rynny z tworzywa sztucznego, oraz 50-60 cm, jeśli rynny stalowe. Dodatkowe uchwyty są potrzebne zawsze w pobliżu wpustów do rur spustowych oraz na krańcach rynien.

Haki podtrzymujące rynny umieszcza się co 40-60 cm oraz zawsze na ich końcach i w pobliżu wpustów (fot. Galeco)

Spadek w kierunku odpływu, czyli wpustu

Rynny powinny być ułożone ze spadkiem 0,5÷2% (od 0,5 do 2 cm na 1 m długości). Ważne, by był on stały na całej długości pomiędzy wpustami, bo inaczej woda nie będzie dobrze spływać. Właściwy spadek wyznacza się według położenia skrajnych rynhaków przez rozciągnięcie między nimi sznura, względem którego rozmieszcza się następnie uchwyty pośrednie.

Przeczytaj

Może cię zainteresować

Jakie wybrać rolety do okien dachowych? Co to jest blachodachówka hybrydowa i jak się ją montuje? Jak wybrać okna dachowe? Kilka wskazówek dla podjęcia...

Dowiedz się więcej

Zobacz więcej Zobacz mniej

Położenie zewnętrznej krawędzi rynny

Zewnętrzna krawędź rynny powinna znaleźć się ok. 1,5 cm niżej niż krawędź wewnętrzna (położona bliżej ściany). Dzięki temu nawet jeśli woda zacznie się przelewać przez krawędź rynny, ściana będzie mniej narażona na zamoczenie.

Zewnętrzna krawędź rynny powinna być umieszczona nieco niżej niż wewnętrzna (fot. Plannja)

Obróbka blacharska okapu

Dla właściwego funkcjonowania orynnowania bardzo ważna jest właściwa obróbka okapu, tak by woda z dachu trafiała wprost do rynny, nie mocząc czołowej powierzchni krokwi ani deski okapowej. Przykładowy sposób wykonania takiej obróbki pokazano na rysunku.

Bez dobrej obróbki okapu odprowadzenie wody z dachu nie będzie funkcjonować właściwie

Przekrój rynien i rur spustowych

Lepiej nie stosować rur spustowych o średnicy mniejszej niż 100 mm, nawet wówczas gdy powierzchnia odwadnianego dachu jest niewielka. Także średnicę rynien lepiej zastosować nieco większą niż zbyt małą, bo rury i rynny o niewielkiej średnicy łatwiej obmarzają i lód może całkowicie je zatkać. Takie rynny są też bardziej podatne na zatkanie przez opadłe liście czy drobne gałązki.

Siatka z tworzywa sztucznego wkładana do rynny

Siatka z tworzywa sztucznego: uniemożliwia gromadzenie się liści czy szyszek w rynnach (fot. Marley)

Kable grzejne we wpustach rynnowych - najskuteczniejszy sposób zapobiegania oblodzeniom (fot. Tyco Thermal)

Zamarzaniu wody w rynnach można przeciwdziałać przez ułożenie w nich kabli grzejnych, ale oznacza to dodatkowe koszty inwestycyjne, a później także eksploatacyjne. Zatykaniu rynien i rur spustowych liśćmi można zapobiec dzięki specjalnym siatkom wkładanym w rynny.

Dylatacje długich rynien

Rynny dłuższe niż 20 m trzeba dzielić na krótsze odcinki za pomocą specjalnych złączek dylatacyjnych, umożliwiających ich swobodne kurczenie się i wydłużanie. Podział długich rynien oznacza konieczność użycia większej liczby wpustów i rur spustowych. Zwykle jednak warto to zrobić, bo bardzo długie rynny nie wyglądają dobrze: konieczność zachowania odpowiednich spadków sprawia, że zwracają na siebie uwagę i szpecą elewację.

FAQ Pytania i odpowiedzi

Ile kosztuje orynnowanie?

Koszt orynnowania zależy od materiału, z którego wykonane są rynny i rury spustowe. W 2025 r. ceny rynien PVC wynoszą ok. 15-25 zł/mb (najtańsze systemy). Stal powlekana/ocynkowana - ok. 25-40 zł/mb. Rynny tytan-cynk - od ok. 40 zł/mb wzwyż. Najdroższe są rynny miedziane - 100150 zł/mb. Do tego należy doliczyć koszt robocizny: montaż rynien PVC/stali - średnio 40-75 zł/mb (zależnie od regionu i trudności). Przykładowo cena za system orynnowania PVC w domu 100 m2 z prostym, dwuspadowym dachem wyniesie ok. 3200-3700 zł.
Mam dach bezokapowy (nowoczesna bryła). Czy zwykłe rynny się sprawdzą?

Przy dachach bez wysuniętego okapu najczęściej lepiej działają rynny ukryte (bezokapowe) albo systemy gzymsowe, bo klasyczne wiszące mogą wyglądać obco i trudniej je estetycznie zamocować. Kluczowe jest tu wykonanie szczelnej strefy krawędzi dachu i zaplanowanie rewizji do czyszczenia - w przeciwnym razie drobny przeciek robi się „niewidzialny” i niszczy ocieplenie.
Dom stoi przy lesie, rynny ciągle zapychają liście. Co działa najlepiej?

W takiej sytuacji najskuteczniejsze są osłony przeciwliściowe/siatki do rynien oraz warto wyposażyć się też w czyszczaki (rewizje) na rurach spustowych. Siatka ogranicza zatory u góry, a rewizja pozwala szybko usunąć to, co i tak wpadnie do pionu. W praktyce zmniejsza to liczbę zanieczyszczeń wpadających do rynien i chroni przed rozsadzeniem rur przez lód.
Czy mogę nie robić orynnowania na małym domku/garażu?

Tak, pod warunkiem że okap i krawędź dachu są ukształtowane tak, by woda nie lała się po ścianie (np. odpowiedni wysięg okapu, kapinosy, utwardzone pasy przy ścianie). W przeciwnym razie nawet mały dach potrafi po 2-3 sezonach zrobić zacieki i zielone naloty na elewacji. To typowy przypadek z forów: „przecież mały domek, po co rynny”, a potem walka z mokrą ścianą.
Po ulewie woda przelewa mi się przez rynny, choć są dobrane dobrze. Co sprawdzić?

Najczęściej winne nie są wymiary rynien, tylko detale montażowe lub eksploatacyjne. Na przykład zalegający brud w rynnie albo w leju spustowym - rynna nie zdąży oddać wody. Za mały realny spadek na odcinku (np. po latach haki lekko „siadły”). W niewłaściwym miejscu rura spustowa - przy długiej połaci wpust jest za daleko od punktu największego spływu. Można zrobić prosty test - polej wodą wąż od najwyższego punktu rynny i zobacz, gdzie zaczyna stać - to zwykle od razu pokazuje problem.
Czytaj więcej Czytaj mniej