Czy kotły na paliwa stałe warto jeszcze montować? Ekspert komentuje
Czy kotły na paliwa stałe warto jeszcze montować? Ekspert komentuje
Planując kocioł na paliwo stałe trzeba wygospodarować przestrzeń na składowanie opału, fot. VIESSMANN
Kotły na paliwa stałe ogrzewają największą liczbę domów w Polsce. Ich popularność wynika przede wszystkim z niskich kosztów eksploatacyjnych i łatwej dostępności paliwa (choć - jak pamiętamy - przez pewnie czas węgiel trudno było kupić w rozsądnej cenie). Mankamentem kotłów na paliwa stałe jest to, że wydzielają szkodliwe dla ludzi i środowiska produkty spalania, a także kłopotliwa eksploatacja - trzeba regularnie uzupełniać w nich paliwo. I choć wciąż są unowocześniane przez producentów, to pod względem pracochłonności obsługi zdecydowanie ustępują pozostałym typom kotłów. Czy dzisiaj wybór kotła na paliwo stałe ma sens? Wyjaśnia ekspert.
Wybór kotła nie leży wyłącznie w gestii właściciela domu. Źródło ogrzewania jest bowiem określone w projekcie budynku, dlatego decydując się na dokumentację z katalogu trzeba koniecznie sprawdzić, czy zaplanowano w niej preferowany przez nas rodzaj urządzenia grzewczego. Typ kotła w gotowym projekcie domu można zmienić i zwykle nie wymaga to indywidualnej zgody jego projektanta, mieści się bowiem w standardowym zakresie dopuszczalnej adaptacji. Jednak zmiana rodzaju kotła i paliwa może bardzo znacząco wpłynąć na charakterystykę energetyczną domu (wskaźnik EP). Ponadto na inny kocioł może być potrzebne więcej miejsca, konieczny będzie inny rodzaj wentylacji itd.
Co nam wolno?
Decydując się na kocioł należy też zwrócić uwagę na lokalną dostępność paliw, a także ich ceny, które - zwłaszcza w dłuższym horyzoncie czasowym - mogą się znacząco zmienić. Paliwa kopalne, takie jak węgiel, gaz i olej opałowy będą coraz droższe. Bez problemu można zaopatrzyć się w węgiel, z tym, że niektóre gminy zakazują stosowaniakotłów na węgiel. Dlatego przed wyborem opartego na nim systemu grzewczego trzeba się zapoznać z zapisami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub warunkami zabudowy. Ponadto trzeba uwzględnić treść uchwał antysmogowych przyjętych przez sejmiki w prawie wszystkich województwach. Jeżeli na danym terenie zakazuje się używania jakichś paliw, to z góry musimy je skreślić. Taki zakaz może zaś dotyczyć np. wszystkich paliw stałych, a więc także bijącego ostatnio rekordy popularności pelletu. Miejscowe przepisy warto przy tym sprawdzać bardzo skrupulatnie, gdyż mogą znajdować się tam zakazy, które mają wejść w życie za kilka lat. Inwestowanie zaś w kocioł, z którego za kilka lat będziemy musieli zrezygnować, mija się z celem.
Co to jest kocioł na paliwo stałe i jakie ma cechy?
Każdy z typów kotłów na paliwo stałe charakteryzuje się innymi właściwościami, z którymi warto się zapoznać przed podjęciem decyzji o zakupie. Kotły na węgiel lub na drewno wciąż cieszą się popularnością ze względu na stosunkowo niski koszt paliwa, lecz są dość uciążliwe w obsłudze, a ich stosowanie podlega coraz bardziej restrykcyjnym regulacjom antysmogowym. Ponadto urządzenia spełniające współczesne normy spalania nie są tanie. Nowoczesne kotły na pellet, czyli sprasowane odpady drzewne, łączą możliwość wykorzystania surowców odnawialnych z wysokim poziomem automatyzacji pracy, stanowiąc kompromis pomiędzy ekologią a wygodą.
Kotły na paliwa stałe są niedrogie w eksploatacji, ale jest ona dość uciążliwa, ponieważ trzeba w nich regularnie uzupełniać paliwo. Jak często - to zależy od sposobu załadunku paliwa. I dlatego właśnie ta cecha jest kluczowa przy wyborze kotła na paliwo stałe. W przypadku kotła z zasobnikiem i automatycznym podajnikiem robi się to raz na kilka dni, ponieważ dzięki automatyce dozowana jest taka ilość paliwa, jaka jest potrzebna w danym momencie. Są one więc znacznie wygodniejsze w użytkowaniu od modeli kotłów zasypowych, do których paliwo trzeba dodawać nawet kilka razy dziennie. Takie urządzenia mają też zwykle niższą sprawność od kotłów z zasobnikiem. Obecnie są od nich mniej popularne.
Paliwa stałe - jakie są do wyboru?
Koszty ogrzewania zależą przede wszystkim od wyboru paliwa. Najmniejsze zapewni kocioł na paliwo stałe - węgiel, węgiel groszek, drewno opałowe, brykiety, pellet, czy biomasę (słomę, zboże, pestki owoców). Jednak decydując się na zakup danego kotła, nie zapominajmy o jego obsłudze, żeby się nie okazało, że jest zbyt uciążliwe dla nas palenie drewnem, czy węglem.
Kotły na paliwa stałe to najczęściej stosowana grupa urządzeń grzewczych w naszym kraju. Ich największą zaletą są niskie koszty eksploatacyjne, fot. KOMIZ
Paliwa stałe to bardzo duża i zróżnicowana grupa - od grubego węgla (tzw. kostka i orzech), przez węgiel groszek, drewno w szczapach (kawałkowane), aż po pellety. Poza tym mamy jeszcze rozmaite brykiety (drzewne, węglowe, torfowe), zrębki, słomę, pestki owoców itd. Kolejny podział dotyczy pochodzenia paliwa. Węgiel jest paliwem kopalnym, podobnie jak gaz ziemny i UE od niego odchodzi. Natomiast pellety, drewno kawałkowane, czy zrębki to tzw. biomasa. Ta jest zaś klasyfikowana jako paliwo odnawialne, a więc ekologiczne i warte promowania.
Podstawowym paliwem stałym jest węgiel, który jest niedrogi (szczególnie na Śląsku), łatwo dostępny i ma wysoką wartość opałową. Niestety, jego użytkowanie wiąże się z wieloma niedogodnościami, takimi jak transport, magazynowanie, usuwanie popiołu oraz konieczność stałego nadzoru procesu spalania. Alternatywą jest węgiel groszek (nazywany ekogroszkiem), czyli specjalistycznie granulowany węgiel kamienny charakteryzujący się obniżoną zawartością siarki oraz niską wilgotnością, co przekłada się na wyższą wartość opałową w porównaniu do surowca pierwotnego. Ponadto po jego spaleniu pozostaje znacznie mniej popiołu, a odpowiedni rozmiar ziaren, mieszczący się w przedziale od 0,5 do 2,5 cm, umożliwia stosowanie automatycznych systemów podawania paliwa.
Kocioł na węgiel groszek (ekogroszek) z automatycznym podajnikiem paliwa, fot. DRAGON
Kolejną opcją jest drewno, które najczęściej wykorzystywane jest w kominkach lub nowoczesnych kotłach zgazowujących drewno, zwanych też kotłami typu holzgaz. Do ich prawidłowego funkcjonowania wymagane jest drewno o niskiej wilgotności, sezonowane przez okres od 18 do 24 miesięcy w suchych i przewiewnych warunkach, co pozwala na znaczne obniżenie jego wilgotności i poprawę parametrów spalania.
Z odpadów drewna, słomy oraz roślin energetycznych wytwarzany jest pellet - paliwo o wysokiej wartości opałowej, powstające w wyniku prasowania drobno zmielonego surowca, podczas którego lignina uwalnia się i działa jak naturalne spoiwo, gwarantując odpowiedni kształt granulatu. Pellet, podobnie jak ekogroszek, charakteryzuje się wyższą wartością energetyczną niż materiał wyjściowy i podczas spalania generuje od 10 do 30 razy mniej popiołu, co ma istotne znaczenie dla obsługi kotła. Powstały popiół można wykorzystywać jako nawóz. Stosowanie peletu wymaga od użytkownika większego zaangażowania w obsługę kotła, a także znacznej powierzchni przeznaczonej na kotłownię oraz magazyn opału. Pomimo to kotły na pellet mają obecnie wielu zwolenników, ponieważ pellet pozostaje jednym z najbardziej ekologicznych i odnawialnych paliw dostępnych na rynku.
Każdy z omawianych rodzajów opału ma swoje zalety i ograniczenia, a wybór optymalnego paliwa powinien być uzależniony od indywidualnych potrzeb, warunków technicznych budynku oraz możliwości obsługi systemu grzewczego.
Na co zwrócić uwagę wybierając kocioł na paliwo stałe?
Producenci kotłów dążą przede wszystkim do zwiększenia ich sprawności, automatyzacji obsługi i zmniejszenia emisji szkodliwych substancji do atmosfery. Szczególnie przez sprzedawców reklamowana jest wysoka sprawność, bo przekłada się ona na mniejsze zużycie paliwa - a więc dla właścicieli domów na niższe rachunki za ogrzewanie. Oprócz sposobu załadunku paliwa i sprawności należy też zwrócić uwagę na rodzaj paliwa, jakie może być spalane w kotle. Do wyboru są kotły wielopaliwowe oraz takie, w których można stosować tylko jeden rodzaj opału: węgiel kamienny, drewno albo pellety. Różnią się one cenami oraz wartością opałową, czyli ilością energii uzyskiwaną z kilograma paliwa. Im jest ona większa, tym spalając tę samą ilość paliwa otrzymujemy więcej ciepła. Średnia wartość opałowa węgla kamiennego typu orzech i ekogroszek to 24-28, peletów 17-22, a drewna - 16-19 MJ/kg.
Różna może być też moc kotła na paliwo stałe. Parametr ten określony jest w projekcie domu. Optymalna moc urządzenia grzewczego powinna odpowiadać maksymalnemu zapotrzebowaniu na ciepło. W domu jednorodzinnym można przyjąć, że na każde 10 m2 ogrzewanej powierzchni typowego pomieszczenia potrzebny jest 1 kW mocy grzewczej. W nowoczesnym, dobrze ocieplonym domu może wystarczyć 0,6 kW. Nie należy przesadzać i kupować kotła o zbyt dużej mocy nominalnej. Po pierwsze jest on droższy i mogą pojawić się problemy z jego eksploatacją.
Kotły na paliwa stałe mają też różne klasy efektywności energetycznej. Trzeba jednak pamiętać, że podział ten bazuje nie tylko na faktycznej sprawności spalania, lecz i na tym, jakie jest zapotrzebowanie na tzw. nieodnawialną energię pierwotną (EP). Ta związana jest natomiast przede wszystkim z rodzajem używanego paliwa. Dlatego kocioł na pelety, które są paliwem odnawialnym, będzie miał np. klasę A+, a kocioł o porównywalnej faktycznej sprawności, ale spalający węgiel (paliwo kopalne) - klasę B lub C.
Kotły na paliwa stałe wymagają wydzielonej kotłowni - wyjątkiem są modele o mocy nieprzekraczającej 10 kW (które i tak z reguły umieszcza się w takim pomieszczeniu). Zgodnie z prawem w kotłowni musi być wentylacja grawitacyjna z osobnym kanałem wyprowadzonym ponad dach, a jego minimalny przekrój to 14 × 14 cm. Ponadto konieczny jest wpust kanalizacyjny w podłodze. Jeżeli chodzi o powierzchnię pomieszczenia to ważne jest, by przód kotła znajdował się co najmniej 1 m od przeciwległej ściany, a dostęp do wyczystek urządzenia i komina był swobodny.
Kocioł na paliwa stałe musi być postawiony w kotłowni wyposażonej w wentylację grawitacyjną, fot. KAMEN
Dodatkowo w kotłowni trzeba przewidzieć miejsce na zasobnik ciepłej wody użytkowej, a także przestrzeń na opał (węgiel zajmuje znacznie mniej miejsca niż drewno). Aby uniknąć brudzenia pomieszczeń mieszkalnych podczas przenoszenia go, warto zaplanować wejście do kotłowni bezpośrednio z zewnątrz lub z garażu.
Jak działa kocioł zgazowujący drewno?
Taki kocioł charakteryzuje się dwustopniowym procesem spalania - drewno, w postaci szczap lub brykietów, jest najpierw przekształcane w gaz drzewny, a następnie spalane w oddzielnej komorze. Dzięki temu zużycie opału jest mniejsze, a sprawność urządzenia może przekraczać 90%, co oznacza dużo wyższy poziom efektywności w porównaniu do tradycyjnych kotłów na drewno. Zaletą kotłów zgazowujących drewno jest również to, że w efekcie spalania powstaje mniej popiołu, a emisja szkodliwych substancji jest zdecydowanie niższa niż w mniej zaawansowanych konstrukcjach. Drewno jest paliwem odnawialnym, łatwo dostępnym i relatywnie tanim źródłem ciepła. Ważne tylko, by było odpowiednio sezonowane, a jego wilgotność była powyżej 20%.
Kotły zgazowujące drewno wyróżnia bardzo wysoka sprawność. Ponadto urządzenia te emitują mniej szkodliwych substancji niż tradycyjne kotły na drewno i węgiel, fot. MORA
Nowoczesne modele kotłów zgazowujących drewno są często wyposażone w systemy automatyzacji, które ułatwiają zarządzanie procesem palenia i zwiększają komfort obsługi. Kotły zgazowujące drewno charakteryzuje długi czas pracy na jednym załadunku. Do wad należy zaliczyć konieczność stosowania wyłącznie suchego drewna, regularne dokładanie opału oraz wymóg posiadania magazynu na drewno i bufora ciepła, czyli dodatkowego zbiornika odbierającego nadmiar energii. Koszt zakupu oraz instalacji kotła zgazowującego drewno jest zazwyczaj wyższy niż typowych kotłów na paliwa stałe.
Jak komin potrzebny do kotła na paliwo stałe?
I ostatnia kwestia przy decyzji o montażu kotła na paliwo stałe to komin. Kotły na paliwa stałe wymagają podłączenia do komina, przez który dym i spaliny będą się wydostawały na zewnątrz. Do wyboru są kominy tradycyjne i systemowe. Te pierwsze - czyli kominy murowane z cegły - nadają się dla kotłów zasypowych (bez podajnika), natomiast nie są zalecane dla kotłów z podajnikiem. Bierze się to stąd, że w takich urządzeniach temperatura spalin jest znacznie niższa i może dochodzić do kondensacji pary wodnej ze spalin. Tymczasem w kondensacie znajdują się agresywne substancje chemiczne, na które kominy murowane są nieodporne. Takiego problemu nie ma w przypadku kominów systemowych. Wynika to z tego, że są inaczej zbudowane - w obudowie znajduje się kanał wewnętrzny wykonany ze stali lub ceramiki, którym kondensat nie szkodzi. Dlatego kominy systemowe stosuje się zarówno w przypadku kotłów na paliwa stałe z podajnikiem, jak i kotłów gazowych oraz olejowych, które wydzielają dużą ilość pary wodnej.
Kominy systemowe mają i tę zaletę, że są łatwiejsze i szybsze w budowie od murowanych. Montuje się je bowiem na budowie z przywiezionych z fabryki prefabrykatów. Prace ułatwia instrukcja, która dołączona jest do wyrobu. Co istotne, w ramach systemu jednego producenta można kupić wszystkie niezbędne elementy, takie jak wyczystki, trójniki, czapy, pustaki wentylacyjne, nasady kominowe itp.
Z mediami jestem związany od 20 lat. Bardzo lubię pisać i redagować, starając się dopasować przekaz do konkretnej grupy odbiorców. W AVT Korporacja pracuję od dekady. Początkowo zajmowałem się infrastrukturą sportową, potem budownictwem - w miesięczniku „Budujemy Dom” i w tematycznych dodatkach specjalnych.
Moją największą pasją jest zwiedzanie bliższych i dalszych miejsc, o których piszę na swoim blogu podróżniczym. Poza tym interesuję się tematyką międzynarodową i geografią polityczną. W wolnych chwilach jeżdżę na rowerze, pływam i gram w koszykówkę.
Skomentuj
