Przewodnik po instalacji kanalizacyjnej i odwodnieniu

Przydomowe oczyszczalnie ścieków

• Zbiorniki bezodpływowe (szamba)

Na niewielkich działkach bez kanalizacji, na których brakuje miejsca na wybudowanie przydomowej oczyszczalni ścieków, można zainstalować bezodpływowy zbiornik na nieczystości, tzw. szambo. Planując jego lokalizację trzeba wziąć pod uwagę możliwość dojazdu samochodu asenizacyjnego, który będzie opróżniał zbiornik. Jeżeli nie ma możliwości bezpośredniego dojazdu, można zrobić w ogrodzeniu otwór, przez który przechodzić będzie rura zasysająca nieczystości.

Zbiorniki bezodpływowe są wykonane najczęściej z żelbetu lub laminatu poliestrowego. Mogą być jedno-, dwu- lub trójkomorowe.

Domowe ścieki mogą trafiać do kanalizacji zbiorczej, szamba lub przydomowej oczyszczalni ścieków. Pierwszy wariant jest najwygodniejszy, ale niestety wiele terenów w naszym kraju wciąż jest nieskanalizowanych. (fot. Geberit)

• Przydomowe oczyszczalnie ścieków

95% ścieków z przeciętnego gospodarstwa domowego stanowi zużyta woda. Pozostałe ścieki (odpadki jedzenia, fekalia, mydła, szampony, środki do prania i mycia naczyń) można podzielić na organiczne i nieorganiczne. Większość z nich ulega biodegradacji, jednak nie wolno ich bezpośrednio odprowadzać do gruntu. Mogą bowiem naruszyć równowagę biologiczną i spowodować zanieczyszczenie wód gruntowych. Ścieki muszą być wstępnie oczyszczone w osadnikach wstępnych, a dopiero potem rozprowadzone w gruncie. Zadania te spełnia przydomowa oczyszczalnia ścieków.

Przydomowa oczyszczalnia ścieków pozwala oczyszczać ścieki w miejscu ich powstawania. Układ oczyszczalni składa się z: osadnika gnilnego, z którego podczyszczone ścieki kierowane są w II stopniu oczyszczania do drenażu rozsączającego, do filtra gruntowego lub roślinnego, na złoże biologiczne, do komory osadu czynnego.

Osadnik gnilny - jest stosowany w każdym przypadku. Następuje w nim wstępne, mechaniczne oczyszczanie ścieków. Cięższe cząsteczki opadają na dno tworząc osad, który bez dostępu tlenu fermentuje. W wyniku tego część zanieczyszczeń rozkłada się na substancje rozpuszczalne w wodzie i nierozpuszczalne związki mineralne pozostające na dnie zbiornika. Cząsteczki lżejsze (tłuszcze, gazy) wypływają na powierzchnię tworząc kożuch. Optymalne warunki oczyszczania ścieków w osadniku występują, jeśli ich czas zatrzymania wynosi trzy dni. Nagromadzony osad musi być co pewien czas usuwany i wywożony przez samochody asenizacyjne do najbliższej zbiorczej oczyszczalni ścieków. Osadniki prefabrykowane wykonuje się z tworzyw sztucznych tzw. laminatów wzmocnionych włóknem szklanym lub z żelbetu. Są to zbiorniki jedno- lub dwukomorowe, mogą też być trzykomorowe.

Drenaż rozsączający - to układ drenów czyli rur perforowanych ułożonych 0,5-0,6 m poniżej poziomu terenu (minimalna odległość drenu od zwierciadła wody gruntowej wynosi 1,5 m). Zadaniem drenażu jest równomierne rozprowadzenie wstępnie podczyszczonych ścieków w osadniku do gruntu - w celu ich dalszego biologicznego oczyszczania w środowisku glebowym. Rury rozsączające układa się w wykopach szerokości 50-80 cm, obsypując żwirem o odpowiedniej granulacji i izoluje od gleby geowłókniną. Sposób rozprowadzania ścieków zależy od ich ilości i warunków gruntowo-wodnych. W związku z tym drenaż może być:

• zwykły, gdy grunt ma dobrą przepuszczalność, a najwyższy poziom wody gruntowej znajduje się na głębokości 2,3-2,5 m,
• z warstwą wspomagającą (dodatkową warstwą filtrującą), jeśli przepuszczalność podłoża jest bardzo mała lub bardzo duża,
• w formie kopca filtracyjnego (inaczej pryzma), gdy poziom wód gruntowych jest wysoki lub warstwa nieprzepuszczalna o dużej miąższości zalega płytko.

Filtr gruntowy (piaskowy) - stosuje się, gdy drenaż rozsączający nie może być stosowany ze względu na wysoki poziom wody gruntowej lub zbyt małą przepuszczalność gruntu. W jego skład wchodzą ciągi drenowe rozsączające ścieki, warstwa filtracyjna z piasku, ciągi drenowe zbierające oczyszczone ścieki. Dno wykopu odizolowuje się od gruntu rodzimego przez ułożenie warstwy nieprzepuszczalnej z folii lub gliny. W warstwie filtracyjnej drobne zawiesiny są cedzone i oczyszczane przez błonę biologiczną wytworzoną na ziarnkach piasku. Filtry gruntowe ze względu na przepływ ścieków można podzielić na poziome i pionowe. Pierwsze z nich są płytsze, ale zajmują większą powierzchnię - ok. 8 m²/mieszkańca. Dlatego też w przydomowych oczyszczalniach częściej spotyka się filtry piaskowe pionowe, zakryte.

Filtr gruntowo-roślinny - system, w którym ściany i dno wykopu wykłada się folią, a następnie wypełnia glebą z dodatkiem słomy, torfu i związków użyźniających. Na jego powierzchni sadzi się rośliny typowo wodne lub porastające tereny podmokłe jak trzcina, sitowie, pałka wodna. Ścieki zazwyczaj rozprowadza się po całej powierzchni filtra, a czas ich przepływu wynosi od kilku dni do dwóch tygodni. Oczyszczanie ścieków następuje dzięki wykorzystaniu bakterii tlenowych i beztlenowych znajdujących się w glebie, rozkładających zanieczyszczenia do prostych związków mineralnych oraz dzięki korzeniom porastających roślin. Powodują one odpowiednią przepuszczalność gleby i jej napowietrzenie. Po przepływie przez ten układ gruntowo-roślinny ścieki kierowane są do drenażu zbierającego. Filtry gruntowo-roślinne najczęściej są stosowane przy wysokim poziomie wód gruntowych, gdzie nie ma ograniczenia powierzchni terenu - wymagana powierzchnia filtru waha się od 5-10 m²/mieszkańca.

Złoże biologiczne - to szczelne zbiorniki ze specjalnym wypełnieniem z materiałów naturalnych, ceramicznych lub kształtek z tworzywa sztucznego. W warunkach tlenowych na ściankach wypełnienia osadzają się mikroorganizmy, które z czasem rozwijają się tworząc galaretowate skupiska w postaci błony biologicznej. Ścieki z osadnika gnilnego rozprowadzone na całej powierzchni złoża przepływają z góry do dołu. Po oczyszczeniu odprowadza się je przewodem do gruntu lub odbiornika powierzchniowego. Aby móc automatycznie sterować procesami musimy wyposażyć układ w tablicę kontrolno-sterującą. Rozwiązanie to szczególnie polecane jest na terenach o zwartej zabudowie, ponieważ nie wymaga dużej powierzchni oraz charakteryzuje je wysoki stopień redukcji zanieczyszczeń.

Osad czynny - system ten składa się z dwóch urządzeń: komory osadu czynnego i osadnika wtórnego z układem recyrkulacji. Osad czynny tworzy zespół organizmów np: bakterie, glony, grzyby, drożdże, pierwotniaki i inne. Komora osadu jest napowietrzana za pomocą dyfuzorów, a osad w postaci kłaczków miesza się ze ściekami, zwiększając swoją objętość przy jednoczesnym obumieraniu. Po przejściu przez komorę osadu czynnego ścieki kierowane są do osadnika wtórnego. Tu następuje sedymentacja (opadanie) obumarłego osadu i rozłożonych zanieczyszczeń oraz recyrkulacja nadmiaru osadu czynnego do komory napowietrzania. W tej metodzie następuje wysoki stopień oczyszczenia ścieków, dlatego mogą być w postaci cieczy nadosadowej bezpośrednio odprowadzone do odbiornika, czyli np. wód powierzchniowych lub do gruntu. Sterowanie procesami odbywa się w sposób automatyczny.

Na co warto zwrócić uwagę przy wyborze oraz eksploatacji danego systemu?

• drenaż rozsączający jest najprostszym rozwiązaniem, ale wymaga znacznej powierzchni - tym większej im więcej osób mieszka w domu i im grunt jest mniej przepuszczalny
• filtr roślinny nie wymaga stref ochronnych, można go rozbudowywać w miarę potrzeb, zapewnia wysoką skuteczność usuwania zamieszczeń, która jednak znacznie obniża się zimą - może spaść nawet o 15%
• złoże biologiczne jest odporne na zmiany ilości przepływających ścieków w ciągu doby, a nawet na kilkudniowy całkowity brak ich dopływu
• metoda osadu czynnego jest bardzo wrażliwa na zmiany ilości oraz jakości przepływających ścieków
• na wykonanie oczyszczalni ścieków trzeba mieć pozwolenie na budowę i eksploatację
• do instalacji oczyszczającej ścieki nie należy odprowadzać wód opadowych i drenażowych, ponieważ zmienne są ilości dopływającej z nich wody; nie da się ich określić projektując parametry przepływu dla oczyszczalni
• przeciętny koszt oczyszczalni ścieków dla domu zamieszkałego przez 4 osoby to około 10 tysięcy złotych, koszt wykonania szamba to połowa nakładów, jakie trzeba przeznaczyć na oczyszczalnię, nie licząc kosztów okresowego wywożenia ścieków pojazdem asenizacyjnym od 50 do 100 zł za kurs, czyli od 1800 do 3500 zł rocznie; średni roczny koszt eksploatacyjnych usług serwisowych związanych z użytkowaniem oczyszczalni nie przekracza 500 zł

Rozdrabniacze i przepompownie

• Odprowadzanie ścieków

Budynki położone w terenie skanalizowanym powinny być podłączone do publicznej kanalizacji. Czasami jednak warunki terenowe i gruntowe uniemożliwiają bezpośrednie grawitacyjne odprowadzenie ścieków. Taka sytuacja może powstać, gdy budynek stoi poniżej systemu zewnętrznej sieci kanalizacyjnej, przy wysokim poziomie wód gruntowych lub dużej odległości od najbliższej studzienki zbiorczej. Konieczne jest wówczas wykorzystanie specjalnych urządzeń ciśnieniowych pozwalających podnosić ścieki na wymagany wyższy poziom i transportować je na duże odległości. Do takich urządzeń należą przydomowe przepompownie ścieków. Jeżeli budynek jest zlokalizowany na terenie nieuzbrojonym, na którym brakuje sieci kanalizacyjnej, ścieki odprowadza się do zbiornika bezodpływowego (szamba) lub przydomowej oczyszczalni ścieków.

Poradnik

Cenisz nasze porady? Możesz otrzymywać najnowsze w każdy czwartek!

Dołącz do naszej listy i odbierz darmowy magazyn ABC Budowania

Cenisz nasze porady? Możesz otrzymywać najnowsze w każdy czwartek!

Zapisz się

Dołącz do naszej listy i odbierz darmowy magazyn ABC Budowania

• Przydomowe przepompownie ścieków

Służą do zbierania i przepompowywania ścieków sanitarnych z terenu budynku i ich transportu do kanalizacji zbiorczej. Najczęściej ścieki z jednego lub kilku gospodarstw domowych kolektorami grawitacyjnymi spływają bezpośrednio do zbiornika przepompowni. Następnie są tłoczone ciśnieniowym przewodem do studni głównego kolektora kanalizacyjnego lub bezpośrednio do oczyszczalni ścieków. Podstawowe elementy przydomowej przepompowni to: zbiornik szczelny (komora retencyjna), zamontowany w nim układ pomp zatapialnych, kolektor doprowadzający, rurociąg tłoczący ścieki. W pokrywie przepompowni zamontowane są: właz, kominek wentylacyjny.

Kanalizacja ciśnieniowa, która jest rozwiązaniem alternatywnym lub uzupełniającym systemy kanalizacji grawitacyjnej, ma liczne zalety. Nie wymaga głębokich wykopów, co jest istotne dla terenów o wysokim poziomie wód gruntowych. Następuje szybszy transport ścieków do oczyszczalni, co zapobiega ich zagniwaniu.

• Urządzenia kompaktowe do rozdrabniania i tłoczenia ścieków

Urządzenia do rozdrabniania i przepompowywania ścieków pozwalają na odprowadzenie ścieków z jednego lub kilku przyborów znajdujących się w łazience oraz kuchni, a nawet z całego budynku do położonego wyżej lub znacznie oddalonego pionu, szamba czy kanalizacji.

Urządzenie składa się ze zbiornika o różnej pojemności, pompy i zespołu sterującego. Ścieki spływają do zbiornika grawitacyjnie, po czym automatycznie włącza się układ rozdrabniająco-przepompowujący, dzięki czemu zostają one przepompowane do kanalizacji.

Rodzaje urządzeń:

• przystawki - są to małe urządzenia do przepompowywania ścieków. Umieszcza się je najczęściej w bliskim sąsiedztwie przyborów, np. bezpośrednio za miską ustępową lub pod zlewozmywakiem, z których odprowadzają nieczystości. Produkowane są jako niewielkie, wolno stojące zbiorniki z tworzywa sztucznego. Producenci oferują różne przystawki w zależności od tego, z jakich urządzeń sanitarnych będą odprowadzane ścieki i ile ich będzie - jedno czy kilka. Są to urządzenie dostosowane do odbioru ścieków z miski ustępowej, ze wszystkich przyborów znajdujących się w łazience łącznie z pralką, ze zlewozmywaka i zmywarki znajdujących się w kuchni. W przystawce zamontowana jest pompa przepompowująca, silnik elektryczny i noże rozdrabniające. Jeśli ścieki nie zawierają fekaliów (zanieczyszczeń stałych), rozdrabniarka nie jest wymagana;
  
  
• kompaktowe miski ustępowe - mają wbudowany własny układ rozdrabniająco-przepompowujący znajdujący się w tylniej części miski. Nie wymagają one spłuczki i podłącza się je bezpośrednio do instalacji wodnej za pomocą złącza elastycznego. Oferowane są wyłącznie jako urządzenia stojące;
  
  
• zbiornikowe przepompownie ścieków - przeznaczone są do odprowadzania ścieków z jednego lub kilku gospodarstw domowych, a nawet całych osiedli mieszkaniowych. Mogą być zainstalowane w pomieszczeniach, ale częściej zbiorniki posadawia się w gruncie. Producenci mają w swojej ofercie zbiorniki wykonane z żywic poliestrowych wzmocnionych włóknem szklanym oraz żelbetowe prefabrykowane, z blachy z powłoką chemoodporną. Najważniejszym elementem wyposażenia takiego rozwiązania jest zespół pompowy, układ sterowania, a niektóre przepompownie mają układ zdalnego monitorowania.

Na co warto zwrócić uwagę przy zakupie urządzenia?

• ważne parametry to wydajność, wysokość podnoszenia, a w przypadku zbiornikowych przepompowni ścieków także maksymalna wielkość zanieczyszczeń
• jeśli przystawka ma odbierać ścieki ze zmywarki lub pralki, istotna jest ich maksymalna dopuszczalna temperatura

Systemy odwodnień

Ze względu na sposób odprowadzenia wody z terenu wokół domu system odwodnienia może być:

• punktowy - obecnie rzadziej stosowany z powodu dużej ilości robót ziemnych - konieczność podzielenia terenu na kwadraty i uformowania czterech spadków w stronę umieszczonej w centrum studzienki, a następnie połączenia każdej z nich z kanalizacją;
  
  
• liniowy - znacznie prostszy do wykonania, teren należy uformować ze spadkiem w kierunku kanału odwadniającego, który znajduje się na niewielkiej głębokości. System ten produkowany jest w sześciu klasach w zależności od obciążenia terenu - od A do F. Do odwadniania terenu wokół domów jednorodzinnych wystarczy klasa A lub B. Klasa A oznacza teren używany wyłącznie przez pieszych i rowerzystów. Klasa B obejmuje drogi, ciągi piesze, parkingi dla samochodów osobowych.

Elementy systemu liniowego:

• korytka - spływa do nich woda z powierzchni terenu. Wymiary korytek dobiera się uwzględniając wielkość terenu odwadnianego oraz ilość wód opadowych. Najczęściej stosuje się korytka o wysokości 11,5-15 cm, szerokości 10 cm i długości 50 lub 100 cm. Ich dno może być płaskie lub ukształtowane ze spadkiem. W pierwszym przypadku ułożony kanał nie ma spadku i to rozwiązanie stosuje się do mniejszych powierzchni. Jeśli odprowadzanie wody musi być efektywniejsze należy wybrać korytka o zmiennej wysokości ułożone ze spadkiem 0,5-0,6%. Korytka produkuje się z materiałów trwałych, odpornych na korozję i środki chemiczne np. z polimerobetonu, betonu włóknistego, rzadziej zwykłego, tworzyw sztucznych (PVC, PP, PE);
  
  
• ruszty - służą do przykrycia korytek. Firmy oferują ruszty szczelinowe, kratowe oraz perforowane. Wykonywane są ze stali nierdzewnej, ocynkowanej, polimerobetonu, żeliwa, PVC. Sprzedawane są w komplecie z korytkami, do których mocuje się je za pomocą śrub, zatrzasków lub blokady poprzecznej;
  
  
• ścianki czołowe - pełne zamykają kanał, a z króćcami wykorzystywane są do łączenia poszczególnych odcinków kanałów lub umożliwiają odprowadzenie wody do kanalizacji deszczowej lub ogólnospławnej;
  
  
• studzienki - spływa do nich woda zebrana w kanale odwadniającym. Warto wyposażyć ją w kosz, który zatrzymuje większe zanieczyszczenia, co zapobiega przedostawaniu się ich do kanalizacji.

Uzupełnieniem systemu są wpusty, czyli odpływy podwórzowe, balkonowe, tarasowe, oraz osadniki, syfony, wycieraczki.

Na co zwrócić uwagę stosując system odwodnienia liniowego?

• szybki montaż ze względu na łączenie poszczególnych odcinków korytek na specjalnie wyprofilowane pióro i wpusty lub doczołowo
• mało kłopotliwa eksploatacja, ponieważ dzięki zapewnieniu odpowiedniej prędkości wody w kanałach, następuje ich samooczyszczanie
• spadek odwadnianego terenu jest niewielki, więc chodzenie bądź przejeżdżanie nie jest utrudnione

Zasuwy burzowe

Zasuwa burzowa (kanalizacyjny zawór zwrotny) służy do zabezpieczania pomieszczeń położonych na najniższych kondygnacjach przed zalaniem spowodowanym wstecznym przepływem ścieków (zagrożenie występujące najczęściej w instalacjach kanalizacji sanitarnej podłączonych do sieci ogólnospławnych i w instalacjach kanalizacji deszczowej). Zasuwa burzowa chroni również przed nieprzyjemnymi zapachami w przypadku dłuższych przerw w użytkowaniu instalacji. Stanowi skuteczną barierę dla gryzoni, zapobiegając przedostawaniu się ich do wnętrza budynku przez instalację kanalizacyjną sanitarną i deszczową. Zasuwę montuje się na poziomych przewodach odpływowych przed wyjściem z budynku lub na przewodzie przykanalika przed podłączeniem do sieci zewnętrznej - głównie w okrągłych lub kwadratowych studzienkach rewizyjnych. Elementy zasuwy wykonane są z materiałów odpornych na działanie substancji agresywnych: obudowa z polipropylenu, uszczelka z EPDM i osłona ze stali wysokiej jakości.

Drenaż

Drenaż to system rur perforowanych układanych na zewnątrz budynku tzw. drenaż opaskowy lub drenaż wewnętrzny tzw. powierzchniowy układany pod podłogą piwnicy. Rury podłącza się do jednej lub kilku studzienek zbiorczych, dzięki czemu zebrana z gruntu woda powoduje obniżenie zwierciadła wody. W ten sposób piwnica pozostaje sucha.

Drenaż opaskowy

Wykonuje się go albo podczas budowy domu lub gdy pojawią się problemy z wodą gruntową w piwnicach już istniejących domów. Układa się go na wysokości ław fundamentowych. Aby został odpowiednio wykonany, najlepiej jego projekt zamówić u specjalisty - geotechnika. Określi on w dokumentacji średnice rur drenarskich w zależności od rodzaju podłoża i przewidywanej ilości wody do odprowadzenia. W projekcie podane zostaną również głębokości i spadki na jakich poszczególne odcinki ciągu drenarskiego powinny zostać ułożone. Liczba i rozmieszczenie studzienek zależy od rozległości domu i spadku terenu.

Elementy systemu:

• rury drenarskie - do ich produkcji stosowane jest tworzywo sztuczne lub ceramika,
• studzienki kontrolne - łączą kolejne odcinki drenażu,
• studzienka zbiorcza - zbiera wodę z całego systemu,
• obsypka filtracyjna - ze żwiru o odpowiedniej granulacji, zapewnia swobodny dopływ wody do drenażu,
• materiał filtracyjny - oddziela obsypkę od gruntu tzw. geowłóknina,
• warstwa filtracyjna - wykonana jako pionowa warstwa ze żwiru lub specjalna płyta drenażowa.

Konserwacja systemu nie jest pracochłonna ani skomplikowana. Polega na oczyszczeniu przynajmniej raz w roku studzienek z piasku, a raz na dwa-trzy lata przepłukaniu rur pod ciśnieniem.

Drenaż powierzchniowy

Stosuje się go, gdy nie ma możliwości wykonania drenażu zewnętrznego, a poziom wód gruntowych może okresowo podnosić się powyżej podłogi piwnicy. Podobnie jak opaskowy powinien być również zaprojektowany przez specjalistę. Układany jest pod całą podłogą piwnic, dlatego najlepiej wykonać go na etapie wykonywania ław fundamentowych. Istnieje również możliwość wykonania go później. Jeśli piwnice są wysokie układa się go na istniejącej podłodze piwnicy. Natomiast jeśli są niskie trzeba skuć fragment posadzki wzdłuż przewidzianej trasy drenażu. Rury drenarskie układa się zgodnie z projektem zazwyczaj wzdłuż ścian oraz dodatkowo w dużych pomieszczeniach w układzie równoległym lub "rybia ość".

Na co warto zwrócić uwagę wykonując drenaż?

• wodę ze studzienki zbiorczej zarówno z drenażu opaskowego, jak i powierzchniowego odprowadza się grawitacyjnie lub za pomocą pomp do kanalizacji deszczowej
  
  
• jeśli na danym terenie nie występuje kanalizacja deszczowa, wodę można odprowadzić do studni chłonnej lub zastosować metodę rozkroplenia; w niektórych przypadkach wodę kieruje się do rowu melioracyjnego lub rzeki