Wszystko, co musisz wiedzieć o oknach

38-48 minut

W dzisiejszym świecie, gdzie komfort, estetyka i efektywność energetyczna idą ręka w rękę, wybór odpowiednich okien do naszego domu staje się decyzją o znacznie większym znaczeniu niż kiedykolwiek wcześniej. Wybierając okna, nie wystarczy już tylko zwrócić uwagę na ich wygląd. Należy równie starannie analizować ich parametry techniczne, takie jak izolacyjność termiczna i akustyczna, a także materiał wykonania. Czy powinno się zdecydować na PVC, drewno, a może aluminium? To pytanie, które niesie za sobą długofalowe konsekwencje zarówno dla estetyki naszego domu, jak i dla komfortu życia w nim. W tym artykule przybliżymy Ci najważniejsze aspekty, na które warto zwrócić uwagę przy wyborze okien, pomagając Ci podjąć decyzję, która będzie służyć przez lata.

Okna fasadowe i parapety

Wybierając kształty, wielkość, podziały i kolory okien, trzeba również uwzględniać ich parametry techniczne, m.in. izolacyjność termiczną i akustyczną. Kolejną kwestią jest wybór materiału, z jakiego wykonana ma być stolarka. Obecnie najbardziej popularne są okna z PVC oraz drewniane.

Każde okno składa się z szyby i ramy, ale także uszczelek, okuć oraz klamek. Wszystkie te elementy mogą być wykonane z różnych materiałów i w odmiennych technologiach. To oczywiście ma wpływ na estetykę, funkcjonalność, jakość i cenę okien.

Okno tarasowe
(fot. Eko-Okna)

PVC, drewno czy aluminium?

Pierwszym elementem, na który zazwyczaj zwraca się uwagę przy wyborze okien, jest materiał, z jakiego są wykonane. Trzeba jednak zastrzec, że w rzeczywistości ma to drugorzędne znaczenie. Okna o podobnych parametrach, niezależnie, z jakiego materiału są wykonane, będą zbliżonej jakości. Nie znaczy to jednak, że materiał nie wpływa na właściwości użytkowe.

Duże okna w salonie
Najważniejszym zadaniem okien jest zapewnienie dopływu do domu naturalnego światła. (fot. Dobroplast)

W naszym kraju w budownictwie jednorodzinnym stosuje się zazwyczaj okna z PVC i drewna. Wyroby z aluminium znajdują zastosowanie przede wszystkim w przypadku przeszkleń o dużych powierzchniach.

Profile z PVC są tańsze od drewnianych, nie wymagają malowania, praktycznie nie potrzebują więc konserwacji (poza smarowaniem okuć). W sprzedaży, obok najpopularniejszych białych profili, dostępne są też inne kolory, co umożliwia dopasowanie ich do elewacji lub wnętrza domu. Na zamówienie kupimy też okna dwukolorowe, np. od wewnątrz białe, a od zewnątrz barwione. Ze względu na to, że są mniej sztywne od okien drewnianych, nie nadają się do zastosowania przy bardzo dużych powierzchniach szklenia.

Profile drewniane wyglądają naturalnie i elegancko. Charakteryzują się dużą sztywnością, dlatego można je stosować w przypadku większych przeszkleń. W przeciwieństwie do okien z plastiku, które mogą zmienić kolor pod wpływem promieni słonecznych, bardzo dobrze sprawdzają się w miejscach narażonych na intensywne działanie promieni słonecznych. Niestety, co kilka lat wymagają konserwacji i malowania.

Profile aluminiowe są bardzo trwałe, a ich kolejną zaletą jest możliwość wykonania przeszkleń o bardzo dużych powierzchniach. Mogą być anodowane lub lakierowanie proszkowo na dowolny kolor. Dzięki takiemu wykończeniu są odporne na korozję oraz działanie czynników zewnętrznych.

Ramy z aluminium są bardzo trwałe i sztywne, dlatego świetnie sprawdzają się w przypadku przeszkleń o dużych powierzchniach. (fot. z lewej: Krispol, fot. z prawej: Schüco)
Profile z PVC nie mają zwartej struktury. Mieszczą się w nich komory, które zwiększają izolacyjność termiczną okna
Profile z PVC nie mają zwartej struktury. Mieszczą się w nich komory, które zwiększają izolacyjność termiczną okna. (fot. AdamS)
Okno z ramą drewnianą i nakładką z aluminium
Okno z ramą drewnianą i nakładką z aluminium. (fot. Sokółka)

Jakie szyby?

Okno nie mogłoby istnieć bez oszklenia. Co więcej, stanowi jego największą powierzchnię, dlatego ma bardzo duży wpływ na parametry cieplne okna. W produkowanych obecnie modelach stosuje się szyby zespolone, czyli dwie lub trzy tafle szkła, przedzielone ramkami dystansowymi. Między szybami jest hermetycznie zamknięta przestrzeń, którą wypełnia się powietrzem lub ciężkim gazem (najczęściej jest to argon - ma lepsze właściwości izolacyjne od powietrza). Standardowa szerokość komory to 16 mm. Im jest ona większa, tym okno ma lepsze właściwości termiczne i akustyczne.

W oknach stosuje się różne rodzaje szyb:

  • zwykłe;
  • ciepłochronne - zmniejszają straty ciepła, odbijając promieniowanie cieplne do wnętrza domu;
  • absorpcyjne - pochłaniają promieniowanie słoneczne, chroniąc pomieszczenia przez przegrzaniem;
  • samoczyszczące - mają powłokę, która zapobiega gromadzeniu się zanieczyszczeń;
  • antywłamaniowe - są grubsze od zwykłych, szyby składają się z kilku warstw. Wyposażone są w folię, zwiększającą odporność na uderzenia. Są cięższe od standardowych, dlatego wyposażone w nie okna powinny mieć wzmocnione ramy i okucia;
  • dźwiękochłonne - są również grubsze i cięższe od standardowych. Stosując je można ograniczyć hałas w pomieszczeniach.
Duże przeszklenie
(fot. Aliplast)
Duże przeszklenia to jedna z cech charakterystycznych nowoczesnej architektury. (fot. z lewej: Aluplast, fot. z prawej: Avante)
Duże panoramiczne przeszklenie
W oknach montuje się różne typy szyb - nie tylko zwykłe, ale też np. ciepłochronne, samoczyszczące, antywłamaniowe czy dźwiękochłonne. (fot. Awilux)

Najważniejsze parametry

Jednym z kluczowych parametrów okien jest ich termoizolacyjność. O tym, ile ciepła przeniknie przez przegrodę, informuje współczynnik U. Im niższa jest jego wartość, tym izolacyjność cieplna jest lepsza. Obecnie U nie może przekraczać 0,9 W/(m²·K). Wielu producentów oferuje produkty nawet o dużo niższym współczynniku U (np. 0,6 W/(m²·K)), ale kosztują one znacznie więcej. Dlatego warto sprawdzić, czy inwestycja się opłaci. Wpływ na to ma oczywiście cena, jaką płacimy za energię. Podczas zakupów trzeba się upewnić, czy sprzedawca nie podaje wartości U dla samego oszklenia, a nie całego okna. To mylące, ponieważ U całego okna ma zawsze wyższą wartość niż tylko szyb. Powierzchnia, jaką zajmują profile oraz ich rodzaj ma tu bardzo duży wpływ.

Okno z PVC, w którym jako materiał izolacyjny wykorzystano aerożel
Okno z PVC, w którym jako materiał izolacyjny wykorzystano aerożel. Dzięki temu jego współczynnik przenikania ciepła Uw to zaledwie 0,6 W/(m²·K). (fot. Oknoplast)
Przez okna ucieka z domu znacznie więcej ciepła niż przez ściany, dlatego przy wyborze stolarki trzeba koniecznie zwracać uwagę na jej parametry termoizolacyjne
Przez okna ucieka z domu znacznie więcej ciepła niż przez ściany, dlatego przy wyborze stolarki trzeba koniecznie zwracać uwagę na jej parametry termoizolacyjne. (fot. Aluprof)
Zgodnie z polskimi normami, współczynnik przenikania ciepła okna U nie może obecnie przekraczać 0,9 W/(m²·K)
Zgodnie z polskimi normami, współczynnik przenikania ciepła okna U nie może obecnie przekraczać 0,9 W/(m²·K). (fot. Abakus)

Kolejną ważną cechą okien jest zdolność do tłumienia hałasów dobiegających z zewnątrz budynku. Określa ją parametr Rw, wyrażany w decybelach (dB). W tym przypadku jest na odwrót niż przy współczynniku U - im wyższa jego wartość, tym lepiej, bo okna skuteczniej tłumią dźwięki. W zwykłych warunkach, gdy dom zlokalizowany jest w cichej, spokojnej okolicy, wystarczą okna o Rw od 30 do 32 dB. Do budynku położonego np. przy arterii czy torach kolejowych lepiej kupić stolarkę o współczynniku Rw wyższym niż 35 dB. Duży wpływ na izolacyjność akustyczną mają też nawiewniki. W głośnej okolicy powinno się stosować ich specjalne wersje o podwyższonej izolacyjności. A najlepiej nie zakładać ich na oknach od najgłośniejszej strony.

Nie bez znaczenia są też zabezpieczenia antywłamaniowe w oknach. W końcu to miejsca newralgiczne, przez które dokonuje się większość włamań do domów. Wśród rozmaitych rozwiązań można wyróżnić wzmocnione profile, szyby laminowane folią, klamki z zamkiem czy specjalne okucia z zaczepami w kształcie grzybka.

Okna zlokalizowane od strony ogrodu
Okna, szczególnie te zlokalizowane od strony ogrodu, są narażone na ataki intruzów, dlatego dobrze, gdy wyposażone są przynajmniej w podstawowe zabezpieczenia antywłamaniowe. (fot. Aluplast)

Trzeba sobie jednak zdawać sprawę, nie istnieją rozwiązania skuteczne w 100%. Chodzi przede wszystkim o to, by czas potrzebny intruzowi na sforsowanie okna był jak najdłuższy. Lepiej nie wybierać więc produktów klasy 1, które można sforsować bez użycia narzędzi, wykorzystując siłę mięśni. Te klasy 2 będą stawiały opór włamywaczowi wyposażonemu w proste narzędzia (np. wkrętak) przez 3 minuty. Aby włamać się przez okno 3 klasy, intruz wyposażony w proste narzędzia i dodatkowo łom będzie potrzebował już 5 minut. Lepiej zabezpieczone produkty klas 4-6 oferowane są sporadycznie.

Stolarka pełni ważną funkcję architektoniczną, zatem wybierając okna trzeba zwrócić uwagę zarówno na parametry wpływające na komfort mieszkania, jak i ich estetykę. (fot. z lewej: Rehau, fot. z prawej: Filplast)

Jak otwierane?

Wybierając okna należy zwrócić uwagę również na to, w jaki sposób się otwierają. Najczęściej stosowane są modele rozwierane. Producenci oznaczają je symbolem R. Są wyposażone w zawiasy umieszczone z boku ramy i otwierają się na jedną ze stron. Okna uchylne (U) otwierają się wzdłuż osi poziomej, co pozwala w wygodny sposób wietrzyć pomieszczenie. W sprzedaży są też modele rozwierano-uchylne (RU), będące połączeniem obu powyższych sposobów otwierania. Przy większych powierzchniach przeszkleń stosuje się okna przesuwne (oznaczone różnymi skrótami, w zależności od producenta - HS, HKS, PSK). Najczęściej spotyka się je na tarasach, ale można je zamontować również w innych miejscach, gdzie nie ma miejsca na ruch skrzydła - np. w kuchni nad blatem. Ostatnim rodzajem są modele nieotwierane (FIX). Są tańsze od standardowych, ponieważ nie mają okuć. Stosuje się je w miejscach, do których jest dostęp z zewnątrz (np. w celu umycia) i nie ma konieczności ich otwierania. Dobrym pomysłem jest wstawienie okna z jednym skrzydłem stałym, a drugim otwieranym.

Drzwi podnoszono-przesuwne wykonane z drewna
Drzwi podnoszono-przesuwne wykonane z drewna. (fot. Sokółka)
Najpopularniejsze modele okien: rozwierane (a), uchylne (b), rozwierano-uchylne (c), nieotwierane (d)
Najpopularniejsze modele okien: rozwierane (a), uchylne (b), rozwierano-uchylne (c), nieotwierane (d).

Jak doprowadzić świeże powietrze?

Oferowane obecnie okna są bardzo szczelne, dlatego w domach bez wentylacji mechanicznej niezbędny jest montaż nawiewników. Elementy te umieszcza się na ramach ościeżnic i skrzydeł okiennych, ewentualnie odrębnie jako nawiewniki ścienne. Dzięki temu do pomieszczeń doprowadzane jest świeże powietrze. Ze względu na sposób regulowania, wyróżnia się trzy rodzaje nawiewników. Ręczne - jak wskazuje nazwa - wymagają ręcznego sterowania przesłoną. Higrosterowane są samoregulujące, a strumień powietrza jest uzależniony od zawartości pary wodnej w pomieszczeniu (większy przepływ przy wzroście wilgotności powietrza wewnętrznego). Z kolei ciśnieniowe działają automatycznie, w zależności od różnicy ciśnienia na zewnątrz i wewnątrz pomieszczenia, utrzymując stały przepływ powietrza, niezależnie od działania wiatru.

Nawiewniki okienne są niezbędne w każdym domu bez wentylacji mechanicznej
Nawiewniki okienne są niezbędne w każdym domu bez wentylacji mechanicznej. (fot. Brevis)

Parapety też są ważne

Choć okna montuje się z parapetami, tymi drugimi elementami zazwyczaj mało kto zaprząta sobie głowę. To błąd, ponieważ pełnią one ważną rolę. Zewnętrzne chronią elewację przed zawilgoceniem, zaś wewnętrzne umożliwiają mieszanie się chłodniejszego powietrza dostającego się do domu przez szczeliny okienne z tym ogrzanym wewnątrz.


Ważnym elementem wykończeniowym, o którym trzeba pamiętać przy wyborze okien, są parapety. (fot. Veka)

Parapety zewnętrzne

Najczęściej stosowane są parapety z powlekanej blachy stalowej. Ich zaletą jest przede wszystkim przystępna cena. Oferowane są w różnych kolorach (blacha pokrywana jest kolorowym lakierem), dlatego można je dopasować do kolorystyki stolarki okiennej i elewacji. Wadą tych parapetów jest mała odporność na korozję, poza tym nie tłumią hałasu wywołanego opadami deszczu. Mniej podatne na korozję są podokienniki z aluminium, ale są też droższe od stalowych. Dużą popularnością cieszą się elementy z PVC. Są trwałe, a dzięki dostępności w szerokiej gamie kolorystycznej można je łatwo dopasować do profili okiennych i elewacji. Parapety produkuje się też z klinkieru. Modele z cegieł klinkierowych są mało nasiąkliwe i mrozoodporne, ale dość drogie i ciężkie, dlatego nie stosuje się ich na ścianach dwuwarstwowych. Znacznie lżejsze są parapety z kształtek klinkierowych, oferowane w różnych kolorach. Podokienniki z konglomeratu wytwarzane są z drobno zmielonego kamienia i żywicy. Charakteryzują się małą nasiąkliwością, dużą twardością i trwałością. Długowieczne są też parapety z kamienia. Produkowane są najczęściej z granitu i piaskowca. Są drogie, ale stanowią niewątpliwą ozdobę okna.

Parapety wewnętrzne

W tej grupie dużą popularnością cieszą się podokienniki wykonane z drewna. Obecnie stosuje się przede wszystkim drewno klejone warstwowo, pokryte lakierem. Takie parapety wyglądają naturalnie, nie paczą się i są stosunkowo trwałe. Ich tańszym odpowiednikiem są parapety z materiałów drewnopochodnych. Często jest to płyta wiórowa, obustronnie laminowana folią. Elementy z PVC oferowane są w wielu kolorach, dzięki czemu łatwo je dopasować do wystroju wnętrza. Ich zalety to przystępna cena, odporność na wilgoć i łatwość utrzymania w czystości. Wadą - mała odporność na wysokie temperatury. Pod ich wpływem mogą się odkształcać. Równie łatwe do utrzymania w czystości i odporne na wilgoć są parapety z ceramiki. Warto zastosować je w pomieszczeniach wykończonych płytkami ceramicznymi. Podobne cechy charakteryzują parapety z masy akrylowej z wypełniaczami. Są twarde i odporne na działanie środków chemicznych stosowanych w domach. Dużą popularnością cieszą się też podokienniki z kamienia, najczęściej z granitu lub marmuru. Są bardzo efektowne, ciężkie i trwałe, ale drogie – w porównaniu z innymi materiałami. Ich lżejszym odpowiednikiem są elementy z kamienia syntetycznego z domieszką żywic i pigmentów.

Duże przeszklenia zajmują czasem nawet całą powierzchnię ścian, zapewniając piękny widok na okolicę
Duże przeszklenia zajmują czasem nawet całą powierzchnię ścian, zapewniając piękny widok na okolicę. (fot. Saint Gobain Glass)
Montaż dużych przeszkleń
Równie ważny jak zakup odpowiedniej stolarki jest jej fachowy montaż. Zadanie to warto powierzyć sprawdzonej ekipie. (fot. Bertrand)

Warstwowy montaż okien

Prawidłowe osadzenie okna jest równie ważne jak jego parametry. Obecnie zaleca się montaż nie na samą piankę poliuretanową, ale także użycie taśm - paroszczelnej i paroprzepuszczalnej. Przed zatrudnieniem ekipy warto sprawdzić, czy specjalizuje się ona w montażu warstwowym.

Warstwowy montaż okien
(fot. Soudal)

Standardowo okno kotwi się do muru, a przestrzeń między ścianą i ościeżnicą wypełnia pianką poliuretanową. Ten materiał dobrze izoluje termicznie i akustycznie, jest odporny na działanie pleśni i innych grzybów, nie starzeje się (o ile nie jest wystawiony na działanie światła), nie lubią go owady i gryzonie, choć odsłoniętą piankę potrafią wydziobać ptaki. W ten sposób stolarkę montuje się szybko i tanio.

Montaż warstwowy

W zalecanym aktualnie montażu warstwowym termoizolacja z pianki PUR jest dodatkowo zabezpieczana od wewnątrz taśmą/folią paroszczelną i od zewnątrz wodoodporną taśmą paroprzepuszczalną. Mamy zatem trzy warstwy - paroizolacyjną, która ma uniemożliwić wilgoci z domu wnikanie w piankę, termoizolacyjną i paroszczelną, której zadaniem jest ochrona piany przed opadami i jednocześnie, umożliwienie dyfuzji pary wodnej.

Dlaczego pianę zabezpiecza się taśmami? Bo tylko sucha odpowiednio izoluje termicznie i akustycznie. Oczywiście, producenci chemii budowlanej proponują kompletne systemy do montażu warstwowego. W ich skład, poza pianką i taśmami, wchodzić mogą taśmy rozprężne oraz masy uszczelniające. Najbezpieczniej jest korzystać z materiałów od jednego wytwórcy.

Montaż warstwowy ma ograniczyć mostki termiczne i w efekcie zmniejszyć koszty ogrzewania, poprawić mikroklimat pomieszczeń, zapobiegać powstawaniu wokół okien wykwitów pleśni. Zdaniem specjalistów szczelność połączenia wykonanego tym sposobem jest blisko dwa razy większa, niż w przypadku tradycyjnej metody z użyciem piany PUR. A właśnie na szczelność połączenia okna i ściany zwracają uwagę przepisy: "połączenie okien z ościeżami należy projektować i wykonywać pod kątem osiągnięcia ich całkowitej szczelności na przenikanie powietrza" (z Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 6 listopada 2008 r.). Co jest słuszne, bo straty ciepła wynikają nie tylko z jego przenikania przez samo okno, ale też z przewiewania przez luki między ościeżnicą i murem.

Niestety, montaż warstwowy zajmuje więcej czasu i jest droższy (w przybliżeniu dwukrotnie). Co więcej, powinno się do niego zatrudniać wyłącznie pewnych fachowców, bo prace wymagają wiedzy i precyzji. Pomylenie taśm nie tylko nie poprawi izolacyjności, ale może zaszkodzić - zablokowanie procesu dyfuzji pary wodnej będzie skutkować zagrzybieniem ściany i stolarki.

W przeciwieństwie do montażu na samą piankę, bardzo ważne jest przygotowanie powierzchni ościeża. Taśmy przylepne i rozprężne klei się wyłącznie do gładkiego i oczyszczonego podłoża. Powierzchnie nierówne, np. z pustaków ceramicznych, wcześniej wyrównuje się i gruntuje. Przy przyklejaniu taśm w narożnikach okna należy uformować zakład, tzw. ucho. Dla zapewnienia szczelności połączenia taśmę dobrze jest docisnąć gumowym wałkiem.

Co istotne, może być ona wystawiona na działanie słońca przez maksymalnie 3 miesiące. Jeżeli budynek zostanie na dłużej, np. przez zimę bez ocieplenia, to taśmy trzeba pokryć rzadką zaprawą klejową. Przed aplikacją pianki podłoże zwilża się, a szczelina ma być całkowicie wypełniona pianą. Jej naddatki obcina się ostrym narzędziem, uważając żeby nie uszkodzić taśmy. Metalowe kotwy, którymi okno jest przytwierdzone do muru, również okleja się taśmą paroszczelną.

Montaż warstwowy w 4 krokach

Taśmy paroszczelną i paroprzepuszczalną przykleja się do ramy okna
Taśmy paroszczelną i paroprzepuszczalną przykleja się do ramy okna. (fot. Kampania Edukacyjna "Dobry Montaż")
Wypoziomowane okna mocuje się do muru. Zwrócimy uwagę na ucho (zakład taśmy) w górnym narożniku
Wypoziomowane okna mocuje się do muru. Zwrócimy uwagę na ucho (zakład taśmy) w górnym narożniku. (fot. Kampania Edukacyjna "Dobry Montaż")
Termoizolacyjna pianka montażowa powinna dokładnie wypełnić zwilżoną wcześniej szczelinę
Termoizolacyjna pianka montażowa powinna dokładnie wypełnić zwilżoną wcześniej szczelinę. (fot. Kampania Edukacyjna "Dobry Montaż")
Taśmy można docisnąć gumowym wałkiem
Taśmy można docisnąć gumowym wałkiem. (fot. Kampania Edukacyjna "Dobry Montaż")

Ciepły parapet

Coraz częściej, szczególnie w przypadku cięższych okien, układa się pod nimi tzw. ciepłe parapety. To profile z twardego polistyrenu ekstrudowanego XPS (styroduru) lub twardego styropianu EPS. Eliminują one przedmuchy i mostki termiczne między oknem i parapetem oraz zapobiegają powstawaniu zawilgoceń. Kształtki przykleja się do idealnie wyrównanego ościeża na klej do styropianu bądź na rozprowadzaną gęsto nierozprężną piankę, także do styropianu. Na ciepłym parapecie nie daje się taśm paroszczelnej i paroprzepuszczalnej, ale na górze profilu może znajdować się taśma rozprężna, która dodatkowo uszczelnia połączenie kształtki i okna. Koszt ciepłego parapetu to kilkadziesiąt zł za metr bieżący.

Jeżeli zewnętrzny parapet, okrywający profil, zostanie zamontowany w późniejszym terminie, to należy go zabezpieczyć przed działaniem promieni słonecznych tak, jak zewnętrzną taśmę paroprzepuszczalną, czyli pomalować preparatem gruntującym, stosowanym pod tynki albo rozwodnionym klejem do styropianu.

Ciepły parapet eliminuje przedmuchy i mostki termiczne
Ciepły parapet eliminuje przedmuchy i mostki termiczne. (fot. Aluplast)

Montaż w warstwie ocieplenia

Dzięki takiemu sposobowi osadzenia okna można całkowicie wyeliminować ryzyko powstawania mostków termicznych wokół ościeżnicy. Stosuje się go w budynkach z murem dwu- i trójwarstwowym, w jednowarstwowej ścianie ocieplenie przecież nie występuje. Okno obsadza się przed ścianą nośną, ale mocuje do muru, nie do termoizolacji. To oznacza konieczność wykorzystania specjalnych elementów montażowych - kotew, konsoli czy ram instalacyjnych. Przy czym warstwa termoizolacji ma mieć przynajmniej 15 cm grubości.

Montaż w ociepleniu powinien być warstwowy (na ogół). Czyli okno uszczelnia się pianką, pełniącą funkcję termoizolacji, oraz zabezpiecza od środka taśmą paroszczelną, a od zewnątrz wodoodporną taśmą paroprzepuszczalną. Piszemy na ogół, bo w przypadku niektórych systemów, przy zastosowaniu ramy instalacyjnej nie używa się pianki montażowej i taśm - zastępuje je taśma rozprężna.

Jeżeli okna są osadzane w ociepleniu na kotwach, trzeba zwrócić uwagę na ich liczbę i odpowiedni rozstaw. Kiedy będzie ich zbyt mało, ościeżnica może się zdeformować, rozszczelnić, stracić stabilność. Ważne jest dopasowanie okna (które nie może być za małe ani za duże) do wymiarów otworu, przed którym zostanie zamontowane.

W innym wariancie okna osadza się w ramach instalacyjnych. Te mocuje się do muru na klej i wkręty lub dyble, które dobiera się do materiału ściany nośnej. To rozwiązanie nowe i kosztowne. Obecne na polskim rynku firmy produkują ramy instalacyjne np. z twardego tworzywa purenitowego albo sprasowanej pianki poliuretanowej z dodatkiem aluminium. Metr bieżący takiego rusztowania może utrzymać okno ważące nawet kilkaset kg. Profile instalacyjne poziomuje się podczas montażu, co ułatwia później prawidłowe osadzenie okna.

W ten sposób stolarkę osadza się przeważnie w domach energooszczędnych i pasywnych. U nas wciąż bardzo rzadko - montaż w warstwie ocieplenia jest kilka razy droższy od standardowego. Zajmuje też więcej czasu, niż metoda warstwowa.

Uszczelnianie przestrzeni pomiędzy ramą a ścianą klejem elastycznym
Uszczelnianie przestrzeni pomiędzy ramą a ścianą klejem elastycznym. (fot. Sika)

Okna dachowe

Poddasza użytkowe ma większość stawianych obecnie domów. Standardem jest doświetlanie ich oknami dachowymi. Wprawdzie można zastąpić je lukarnami, ale są one droższe i trudniejsze w wykonaniu.

Okna dachowe
(fot. Fakro)

Przez okna dachowe wpada 50% więcej światła, niż przez wersje pionowe o takiej samej powierzchni wbudowane w lukarnę. Można je założyć na każdym nowym oraz na istniejącym dachu. Montaż jest dość prosty i na ogół robi to dekarz układający pokrycie.

Zamontowanie okna dachowego to najlepszy sposób na doświetlenie poddasza
Zamontowanie okna dachowego to najlepszy sposób na doświetlenie poddasza. (fot. Okpol)

Dawniej przeszklenia połaciowe mogły być osadzane tylko w dachach o nachyleniu powyżej 15°. Obecnie zestawy montażowe - ze specjalną podpórką i odpowiednim kołnierzem uszczelniającym - umożliwiają wstawienie okien również w płaskiej połaci.

Okna połaciowe w komplecie z wkrętami, klinami i kształtowniki montażowymi kupuje się w punktach sprzedaży pokryć dachowych. Dobrać do nich trzeba kołnierz uszczelniający, pasujący do danego pokrycia dachowego - inny wykorzystuje się przy płaskiej blasze i goncie bitumicznym, inny przy dachówce. Warto wybrać też moskitiery i osłony przeciwsłoneczne (markizy, rolety) i od razu je zamontować.

Z uwagi na szczelność nowoczesnej stolarki otworowej w domach z wentylacją grawitacyjną mogą pojawiać się problemy z prawidłową wentylacją, co w konsekwencji może powodować kondensację pary wodnej w pomieszczeniach. Aby temu zapobiec okna dachowe warto wyposażyć też w nawiewniki, najlepiej takie, które automatycznie regulują wielkość kanału przepływu powietrza z zewnątrz dostarczając do pomieszczenia optymalną jego ilość zapewniającą zdrowy mikroklimat na poddaszu.

Lokalizacja i wielkość

Okna projektuje się w dachu pojedynczo, parami lub w sekwencjach pionowych lub poziomych. Do prawidłowego oświetlenia światłem dziennym potrzebna jest powierzchnia szyb wynosząca 1/8 powierzchni podłogi. Bardziej równomierne oświetlenie zapewniają 2 albo 3 mniejsze okna - usytuowane w różnych miejscach dachu - niż jedno duże o tej samej powierzchni. Im mniejszy kąt nachylenia połaci dachu, tym okno powinno być dłuższe.

Im mniejszy kąt nachylenia połaci dachu, tym okno powinno być dłuższe
Im mniejszy kąt nachylenia połaci dachu, tym okno powinno być dłuższe. (fot. Roto)

Korzystniejsze oświetlenie wnętrz zapewnia zamontowanie przeszklenia jak najwyżej, lecz w użytkowaniu lepiej sprawdzają się modele z dolną krawędzią na wysokości 1-1,30 m od podłogi. Wówczas można je wygodnie ręcznie obsługiwać.

Najlepiej kupować okna o szerokości dopasowanej do rozstawu krokwi w dachu. Producenci przeszkleń dostosowują ich rozmiary do typowego układu krokwi oraz najpowszechniejszych w Polsce wartości kąta nachylenia dachu i oferują ok. 10 standardowych wielkości (najpopularniejsze to 78 × 118 cm i 78 × 140 cm). Przy typowej szerokości okna (78 cm) nie trzeba robić wymianu, czyli poprzecznej belki, która stanowi oparcie dla wyciętych krokwi, a wstawia się ją pomiędzy pozostałe krokwie, aby przenosiła obciążenia na krawędziach otworu na elementy konstrukcyjne. Można oczywiście zamówić okna w dowolnym rozmiarze i kształcie, z wybranym sposobem otwierania. Taki wariant będzie jednak dużo droższy od typowego i trudniej go będzie zamontować.

Okno połaciowe
Okna połaciowe oferowane są w różnych rozmiarach, najchętniej wybierane są te o szerokości pasującej do typowego rozstawu krokwi. (fot. Keylite)

Budowa okien

Podstawowym surowcem do produkcji profili okiennych jest drewno sosnowe, klejone warstwowo. Technologia warstwowa gwarantuje dużą wytrzymałość i odporność na paczenie się drewna. W fabryce, na etapie produkcji, jest ono pokrywane bezbarwnym, białym antracytowym, czarnym lakierem.

Do pomieszczeń o okresowo podwyższonej wilgotności powietrza (kuchnie, łazienki) przeznaczone są okna drewniane zabezpieczone lakierem poliuretanowym, który chroni drewno przed wilgocią trwałą i gładką powłoką, najczęściej w kolorze białym.

Okna dachowe najczęściej wykonywane są z drewna
Okna dachowe najczęściej wykonywane są z drewna. Jest ono klejone warstwowo, co gwarantuje dużą wytrzymałość i odporność na paczenie się. (fot. Velux)

Mniej popularne są okna plastikowe, z komorowymi profilami wzmocnianymi rdzeniami stalowymi. Tworzywo nie pochłania wilgoci, okno jest trwałe i odporne na korozję. Takie okna dostępne są w kolorze białym oraz w okleinie imitującej różne gatunki drewna.

Ze względu na to, że okno dachowe wystawione jest stale na działanie niekorzystnych warunków atmosferycznych, zewnętrzna część ramy zabezpieczona jest osłoną z blachy aluminiowej, miedzianej bądź cynkowo-tytanowej.

Profile okien dachowych mogą mieć 2, 3 a nawet 4 szyby. Zewnętrzna szyba jest zawsze hartowana odporna na uderzenia, wewnętrzna zwykle ma powłokę niskoemisyjnę. Pomiędzy nimi jest na ogół ciepła ramka dystansowa (jedna, dwie lub trzy w zależności od wybranego pakietu szybowego). W przypadku wyrobów antywłamaniowych wewnętrzna szyba jest laminowana, antywłamaniowa klasy P2A. Wnętrze pakietu wypełnia gaz szlachetny - argon labo krypton.

Zgodnie z obowiązującymi obecnie normami, współczynnik przenikania ciepła Uw okien dachowych na zamieszkałym, ogrzewanym poddaszu w nowym budynku nie powinien przekraczać 1,1 W/(m²·K).

Rodzaje okien

W zależności od zastosowanych okuć, kształtów oraz miejsca osadzenia w połaci dachu wyróżnia się następujące wersje.

Obrotowe - mają oś obrotu skrzydła w połowie wysokości. Górna część odchyla się do wnętrza poddasza, dlatego trzeba uważać, by nie uderzyć się o nie, gdy jest nisko osadzone. Okno łatwo umyć z wnętrza pomieszczenia.

Wysokoosiowe - to odmiana okien obrotowych, mają oś obrotu w ¾ wysokości ramy. Po otwarciu górna część skrzydła mieści się w grubości dachu. Ich cenę znacznie podwyższają siłowniki, które muszą wspomagać unoszenie.

Uchylne - oś obrotu znajduje się w górnej krawędzi ramy. W oknach tych istotne są sprężyny lub siłowniki zapobiegające przypadkowemu zamknięciu. Mycie zewnętrznej szyby jest trudne, jeśli obok nie ma drugiego skrzydła.

Uchylno-obrotowe - mają dwie osie obrotu - jedną na górnej krawędzi, drugą w połowie ościeżnicy (do obracania skrzydła o 180°, aby dało się je łatwo umyć). Są najdroższe.

Rozwierane (wyłazy dachowe) - otwierają się na bok i zapewniają wygodne wyjście na dach (najczęściej planowane są w pobliżu komina). Oś obrotu zamontowana jest na prawej lub lewej krawędzi ramy. Przypadkowemu zatrzaśnięciu otwartego okna zapobiega blokada.

Kolankowe albo z nadstawką - pierwsze składają się z dwóch okien, dachowego i typowego pionowego, umieszczonego w ściance kolankowej. Drugie to wersja dachowa przedłużona na górze o okno nierozwieralne.

Panoramiczne - np. o wymiarach 2,60 × 1,70 m, dają wyjątkowo szeroki widok.

Łukowe - mają konstrukcję zbliżoną do modeli obrotowych, lecz górna część okna jest wygięta w kształcie łuku; otwierane jest obrotowo, zawias umieszczony powyżej połowy wysokości okna umożliwia obrót skrzydła i pozostawienie go w pozycji otwartej.

Przekształcające się po otwarciu w lukarnę lub w balkon - stosuje się w dachach bez ścianki kolankowej i z kątem nachylenia 40-50°. Dolna część przeszklenia po otwarciu tworzy balustradę, górna - daszek.

Okno balkonowe
Okno balkonowe. (fot. Fakro)

Nadstawki - to okna o kształcie trójkąta lub łuku montowane w zespoleniu nad oknami dachowymi dowolnej konstrukcji; są nieotwierane, ponieważ wytwarzane są ze specjalnego pojedynczego profilu drewnianego.

Świetliki tunelowe - doprowadzają światło do pomieszczeń poprzez specjalnie zaprojektowany tunel prowadzący od dachu budynku przez całą wysokość poddasza aż do sufitu wnętrza użytkowego.

Do płaskiego dachu - pozwalają doświetlić naturalnym światłem wnętrza pod płaskim dachem, np. kuchnię, łazienkę, korytarz.

Wyłaz dachowy
Specjalnym typem okna dachowego jest wyłaz dachowy. Otwiera się na bok, umożliwiając bezpieczne i wygodne wyjście na dach. (fot. Okpol)
Okno przeznaczone do dachu płaskiego
Okno przeznaczone do dachu płaskiego. (fot. Fakro)

Sposoby otwierania

Najczęściej okna dachowe otwiera się ręcznie używając klamki lub listwy - podczas zakupu warto sprawdzić, czy znajduje się ona na dolnej czy górnej ramie. W przypadku usytuowania okna na dużej wysokości, w obsłudze pomaga drążek teleskopowy, rozsuwający się nawet do 2,40. Przy takiej lokalizacji najwygodniej jednak wyposażyć okno w automatykę z pilotem lub łącznikiem na ścianie. Wówczas do skrzydła podłącza się centralkę, siłownik i transformator. Komunikacja między urządzeniami może odbywać się bezprzewodowo lub za pośrednictwem przewodów. Pierwszy wariant wykorzystujący fale radiowe jest zdecydowanie łatwiejszy i tańszy niż poprowadzenie dodatkowych kabli w pomieszczeniach. W przypadku komunikacji przewodowej sygnały sterujące przesyłane są między urządzeniami przez dodatkowy przewód nazywany magistralnym, poprowadzony równolegle do zwykłej instalacji elektrycznej lub też przez linię zasilającą. Rozwiązanie to stosowane jest najczęściej na etapie wykańczania lub remontu domu.

Do pełnego komfortu obsługi przydadzą się też czujniki deszczu i wiatru, tak by okna zamykały się same przy pierwszych spadających kroplach i większych podmuchach.

Zasady montażu

Zwykle okna montuje się w dachu podczas układania pokrycia lub jego wymiany. Można to też zrobić w każdym momencie, nawet wówczas gdy po kilku latach zdecydujemy np. zaadaptować poddasze na użytkowe i doświetlić je oknami w połaci.

Obsadzaniem powinien się zająć doświadczony dekarz. Najpierw do konstrukcji dachowej, przy otworze odpowiadającym wielkości ościeżnicy, przytwierdzi łaty montażowe - dolną i górną, a do ościeżnicy okna przykręci kątowniki. Ościeżnicę umieści w otworze. Nad nią zamocuje rynienkę odwadniającą. Wokół okna, między ościeżnicą a łatami i krokwiami ułoży termoizolację. Potem obsadzi kołnierz paroprzepuszczalny (jako szczelne połączenie okna z materiałem wstępnego krycia) i uszczelniający z elastycznym fartuchem.

Na koniec wyreguluje okucia i wokół przeszklenia ułoży pokrycie.

Obsadzaniem okna dachowego powinien się zająć doświadczony dekarz
Obsadzaniem okna dachowego powinien się zająć doświadczony dekarz. (fot. Velux)

Do łączenia okien w pakiety wykorzystuje się kołnierze typu combi, umożliwiające prawidłowe odprowadzenie wody opadowej. Obecnie nie ma żadnego znaczenia kąt nachylenia połaci dachu, ponieważ obsadzając okno na dachach płaskich o nachyleniu 0-15°, stosuje się zestaw montażowy ze specjalną podpórką i kołnierzem uszczelniającym.

Można również zdecydować się na system tzw. ciepłego montażu, gwarantujący lepsze połączenie okna z warstwami izolacji dachu, składający się z 3 elementów.

Elementy połączenia okna z warstwami izolacji dachu:

  • ramy izolacyjnej - z 2-warstwowego polietylenu, zapewniającej idealne dopasowanie do okna i konstrukcji dachu oraz skuteczne ocieplenie zewnętrznej powierzchni okna;
  • izolacji wokółokiennej - z plisowanej włókniny polipropylenowej, zapewniającej szczelność przed wilgocią i wiatrem;
  • teleskopowej rynny odwadniającej - chroniącej przed wilgocią mogącą wystąpić pod pokryciem dachowym.
Zobacz inne tematy z Vademecum
Wykańczanie i urządzanie
Maty i płyty termoizolacyjne z polistyrenu ekstrudowanego - zalety stosowania Kranowe rewolucje: Nowoczesne technologie baterii łazienkowych i kuchennych Sekrety urządzania: Znajdź idealne miejsce dla każdego mebla Jak znaleźć idealne szafki i blaty do kuchni? Sprzęt łazienkowy AGD - pralki, suszarki i pralko-suszarki Rodzaje mebli ogrodowych - wiklina, metal, czy tek? Akcesoria do oczek wodnych - filtry, pompy, lampy Meble łazienkowe - z jakiego materiału mogą być zrobione? Sztukaterie gipsowe: nieograniczone możliwości dekoracyjne Hydromasaż w Twojej łazience: wanny relaksacyjne, panele prysznicowe i kabiny masażowo-parowe Zadaszenia perfekcyjne: markizy, pergole i baldachimy Zaprawy murarskie w budownictwie: typy, właściwości i porady Masy i mieszanki tynkarskie - tworzenie trwałych i estetycznych powierzchni Szybkie i lekkie podłogi: zalety wyboru suchego jastrychu Płyty gipsowo-kartonowe: praktyczne porady dla domowych majsterkowiczów Profile i mocowania - przewodnik po profilach do ścian i sufitów Bezpieczne schody: jak wybrać balustradę? Strefa chilloutu: projektowanie funkcjonalnych basenów Listwy i profile wykończeniowe: podkreśl styl swojej podłogi Przewodnik po silikonach - wybór i zastosowanie Kity i masy: sztuka uszczelniania i wypełniania w budownictwie Szpachlówki i gładzie - Twoi sprzymierzeńcy w remoncie Narzędzia malarskie: efektywne metody aplikacji farby Nie tylko cement: Wprowadzenie do elastycznych i specjalistycznych zapraw klejowych Zalety i zastosowania pustaków szklanych we wnętrzach Sztuka malowania: wybór farby idealnej do Twoich potrzeb Solne, olejowe, rozpuszczalnikowe: przewodnik po impregnatach Jaki rodzaj sufitów podwieszanych wybrać? Lakierowanie drewna: od klasycznych olejów po nowoczesne poliuretany Masy samopoziomujące - rodzaje i zastosowanie Wykładziny podłogowe elastyczne i dywanowe - rodzaje Przewodnik po rodzajach okładzin ściennych Sauny domowe: jak wybrać, zbudować i cieszyć się prywatnym SPA