Jaki kształt dachu?
Planując kształt dachu w pierwszej kolejności trzeba sprawdzić zapisy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. W dokumencie tym mogą się znajdować wytyczne nie tylko co do kształtu, ale też kąta nachylenia, a nawet koloru pokrycia.
W naszym kraju najpopularniejsze są dachy spadziste. Stanowią integralną część elewacji budynku, dlatego mają duży wpływ na jego wygląd. Najłatwiejsze do wykonania są dachy dwuspadowe - przy większej liczbie połaci wzrasta ryzyko popełnienia błędów podczas prac dekarskich, które mogą skutkować przeciekami. Przy mniej skomplikowanych kształtach jest też mniej problemów podczas eksploatacji - woda deszczowa nie napotyka na przeszkody w postaci załamań połaci, a śnieg nie zatrzymuje się w koszach, które mają dachy wielopołaciowe.
Dachy płaskie wykonuje się obecnie rzadziej, co wynika zapewne z tego, że wielu inwestorom kojarzą się z szarymi kostkami, które dominowały w polskim budownictwie w latach 70. ubiegłego wieku. Takiego rozwiązania nie należy jednak przekreślać, ponieważ bardzo dobrze pasuje do budynków o nowoczesnej bryle. Dodatkową zaletą jest to, że na płaskiej powierzchni można urządzić tzw. zielony dach czy taras. Jeżeli zdecydujemy się na ten wariant, powinniśmy pomyśleć o skutecznym systemie odprowadzania wody, a podczas eksploatacji - pamiętać o regularnym usuwaniu śniegu.
Jak dobrać pokrycie dachowe?
Pokrycie dachu musi być dopasowane do jego specyfiki. Najważniejsza jest wytrzymałość więźby na obciążenie, zdefiniowana przez konstruktora. Wybierając pokrycie należy więc ściśle trzymać się projektu. Różnice w wadze poszczególnych pokryć dachowych są znaczące. Najlżejsza jest blacha i gonty (ważą od 2 do 15 kg/m²), choć te ostatnie wymagają dodatkowo pełnego deskowania. Do najcięższych pokryć zaliczają się strzecha (40-80 kg/m²) i dachówki (40-90).
Kolejny ważny parametr to kształt dachu. Im prostszy, tym większe pole manewru przy doborze pokrycia. Na mniej skomplikowanych konstrukcjach możemy ułożyć zarówno na materiały dostępne w dużych arkuszach, np. blachodachówki, jak i elementy drobnoformatowe - dachówki lub gonty. W przypadku budynków z bardziej skomplikowanymi dachami, lepiej sprawdzą się mniejsze elementy - unikniemy wówczas dużej ilości odpadów podczas prac dekarskich.
Inna istotna cecha to kąt nachylenia dachu - im mniejszy, tym pokrycie musi być bardziej szczelne. To dlatego, że z mniej stromego dachu woda spływa wolniej, dłużej też zalega na nim topniejący śnieg. Przy małych kątach nachylenia trzeba również wykonać bardzo szczelny podkład - z papy bądź folii na pełnym deskowaniu i to on przejmuje wówczas zadanie zapewnienia szczelności całej konstrukcji.
Właściwości najpopularniejszych pokryć dachowych
Uwaga! W tabeli podano wartości orientacyjne. Przy wyborze pokrycia trzeba uwzględnić instrukcję producenta.
Jaki podkład dachowy?
Pokrycia dachowego nie mocuje się bezpośrednio do konstrukcji dachu, ale do przytwierdzonego do niej podkładu. Może mieć on formę deskowania lub ołacenia.
Deskowanie do niedawna wykonywało się z desek o szerokości do 15 cm i grubości 2-2,5 cm, teraz do tego celu wykorzystuje się przeważnie płyty drewnopochodne (OSB, mfp, wiórowe) o podwyższonej odporności na wilgoć. Mocuje się je do krokwi dachowych tak, aby łączenia kolejnych rzędów wypadały na różnych krokwiach. Kolejną warstwę stanowi trwały materiał hydroizolacyjny - papa lub folia dachowa. Pełne deskowanie wykonuje się przede wszystkim wtedy, gdy wierzchnią warstwę stanowią gonty, papa i blachy płaskie.
Ołacenie to ruszt utworzony z drewnianych kontrłat przytwierdzanych równolegle do krokwi, oraz łat, przybijanych prostopadle do nich. Listwy powinny mieć wysokość 25-40 mm i szerokość 38-60 mm i być rozstawione w przedziale 30-40 cm. Parametry te zależą od rodzaju pokrycia, obciążeń zewnętrznych dachu, kąta jego nachylenia i rozstawu krokwi. Niezbędnym elementem takiego podkładu jest folia, najlepiej paroprzepuszczalna membrana, którą układa się na krokwiach przed przybiciem kontrłat. Łaty stosowane są w przypadku krycia dachu dachówkami i blachodachówką.
Jaką rolę pełni orynnowanie?
System odprowadzania wody z dachu jest elementem, do którego inwestorzy nie przykładają zbyt dużej wagi. Tymczasem orynnowanie pełni ważną rolę - nie tylko wpływa na stan pokrycia i chroni elewację przed zalewaniem, ale także - odpowiednio dobrane - może stanowić ozdobę budynku.
Pokrycia dachowe - najczęściej zadawane pytania
Wybór pokrycia dachowego to niełatwa decyzja. Pod uwagę trzeba wziąć nie tylko cenę materiału, ale również jego parametry techniczne, a także walory estetyczne. Dach jest bowiem ważnym elementem architektonicznym budynku i znacząco wpływa na jego wygląd.
Wybierając pokrycie dachowe zawsze trzeba dopasować je do konkretnego budynku. Każdy dach ma bowiem swoją specyfikę, tj. kształt, dopuszczalne obciążenie więźby czy kąt nachylenia. Nie bez znaczenia się też lokalne przepisy. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego mogą znajdować się zapisy określające, jak ma wyglądać zwieńczenie domu. I mowa nie tylko o tak ogólnych parametrach, jak wspomniany już kształt. Przepisy mogą być bardzo szczegółowe i regulować również rodzaj pokrycia, a nawet jego kolor.
Jakie są rodzaje pokryć dachowych?
Generalnie pokrycia dachowe dzielą się na dwie zasadnicze grupy: lekkie i ciężkie.
Do tej pierwszej należą:
- pokrycia blaszane (waga 1 m² to 2-15 kg);
- papa, gonty bitumiczne, bitumiczne płyty faliste (5-13 kg/m²).
W drugiej zaś są:
- dachówki ceramiczne (45-90 kg/m²);
- dachówki cementowe (40-60 kg/m²);
- łupek kamienny (30-40 kg/m²);
- strzecha (40-80 kg/m²).
Wartości te są orientacyjne, ale już na pierwszy rzut oka widać, że pokrycia znacząco różnią się od siebie wagą. Ma to bardzo duże znaczenie przy wyborze materiału, ponieważ każda więźba dachowa ma określoną wytrzymałość na obciążenia. Oblicza ją uprawniony konstruktor, uwzględniając takie czynniki, jak obciążenie śniegiem, parciem wiatru, ciężarem poruszającego się po dachu człowieka i wreszcie samym pokryciem. Bez jego zgody nie wolno wprowadzać zmian - jeśli więźba została zaprojektowana w taki sposób, by wykończyć ją np. lekką blachą, nie można zastosować dachówek, które są wielokrotnie cięższe. Mogłoby to bowiem skutkować ugięciem, a nawet zniszczeniem elementów konstrukcyjnych dachu.
Jaki wpływ na wybór pokrycia ma kąt nachylenia dachu?
Pokrycie należy dobierać w zależności od tego, jaki jest kąt nachylenia dachu. Im jest on mniejszy, tym pokrycie musi być szczelniejsze. Wynika to z tego, że z mniej stromej połaci woda spływa wolniej, dłużej też zalega na niej topniejący śnieg.
Każde pokrycie dachowe ma zdefiniowany przez producenta kąt nachylenia połaci, na której można układać materiał. Orientacyjny kąt nachylenia dachu dla blachy dachowej i gontu bitumicznego wynosi 10-90º, dla dachówek - 18-75°, natomiast dla strzechy - 40-60º. Warto jednak wiedzieć, że kąt nachylenia połaci można zmieniać w bardzo szerokich granicach, dobierając odpowiednio szczelne warstwy podkładu.
Jakie znaczenie przy doborze pokrycia ma kształt dachu?
Im prostszy jest dach, tym większa jest możliwość wyboru pokrycia. W takim przypadku sprawdzą się zarówno elementy drobnoformatowe (dachówki, gonty), jak i blachodachówka, która dostępna jest w dużych arkuszach. Do dachu o bardziej skomplikowanym kształcie łatwiej jest dopasować mniejsze elementy (dachówki, gonty, ewentualnie tzw. blachodachówkę panelową, sprzedawaną w niewielkich arkuszach), bo podczas prac dekarskich powstanie mniej odpadów.
Jakie zalety i wady ma blachodachówka?
Blachodachówka powstaje z wytłoczenia blachy stalowej lub aluminiowej w taki sposób, aby pokrycie przypominało dachówki (stąd jej nazwa). Im głębsze jest tłoczenie, tym sztywniejszy jest arkusz.
To obecnie jedno z najpopularniejszych pokryć dachowych. Blachodachówka chętnie wybierana jest przede wszystkim ze względu na przystępną cenę i stosunkowo dużą trwałość - szacuje się, że posłuży 30-50 lat. Przy czym jest to dość zróżnicowana grupa produktów i ten ostatni parametr zależy przede wszystkim od rodzaju powłoki ochronnej, jakiego użyto do pokrycia blachy. To powłoki wielowarstwowe, niekiedy z posypką z kruszywa skalnego, barwionego piasku kwarcowego itd.
Inną zaletą tego materiału jest niewielka waga - nie ma obawy, że pod jego ciężarem ugnie się więźba dachowa. Ponadto blachodachówkę łatwo się montuje, zwłaszcza na dachach o prostych kształtach. Na bardziej skomplikowane połacie polecana jest natomiast nie blachodachówka w dużych arkuszach, ale sprzedawana w postaci paneli. Takie elementy mają szerokość ok. 1 m i długość jednego bądź dwóch modułów przetłoczeń. Panelowa budowa arkuszy przyspiesza montaż, a dodatkowo pozwala na ograniczenie odpadów do minimum.
Blachodachówka dostępna jest w szerokiej gamie kolorystycznej, z rozmaitymi profilami, co pozwala łatwo dopasować ją do domów wybudowanych w różnych stylach.
Mankamentem tego materiału jest nie najlepsza izolacyjność akustyczna - dość często właściciele domów wykończonych blachodachówką skarżą się, że na górnej kondygnacji słychać spadające na dach krople deszczu.
Na co zwrócić uwagę podczas montażu blachodachówki?
Tego typu pokrycie montuje się na ruszcie z łat i kontrłat, zaczynając od okapu do kalenicy. Arkusze blachy trzeba dokładnie zamocować za pomocą wkrętów samonawiercających z gumową podkładką. Należy pamiętać, by blachy nie ciąć za pomocą szlifierki kątowej, tylko nożycami do cięcia blachy. Szlifierka wytwarza bowiem podczas pracy iskry, które mogłyby uszkodzić powłokę ochronną blachy. Skutkowałoby to powstawaniem ognisk korozji.
Trzeba też zachować ostrożność, aby nie uszkodzić ułożonej blachy. Dlatego w trakcie montażu należy chodzić po dachu wyłącznie w miękkim obuwiu.
Co wyróżnia blachy dachowe?
Tego typu pokrycia produkowane są głównie ze stali i aluminium. W sprzedaży są też wyroby miedziane i ze stopu cynkowo-tytanowego, ale ze względu na wysoką cenę nie cieszą się w naszym kraju dużą popularnością. Podobnie jak blachodachówka, pokrywane są rozmaitymi warstwami ochronnymi, które wpływają na trwałość materiału.
Inne cechy, które łączą je z tym pokryciem, to łatwość montażu i niewielka waga (blacha aluminiowa waży zaledwie ok. 2,5 kg/m², a stalowa powlekana ok. 5 kg/m²). Przy czym blachy płaskie układa się na pełnym deskowaniu, co zwiększa ciężar pokrycia. Ewentualnie można zastosować fabrycznie przygotowane panele, które montuje się na lżejszym od deskowania ruszcie z łat i kontrłat. Wadą blachy dachowej jest, tak samo jak w przypadku blachodachówek, słaba izolacyjność akustyczna.
Blachy montuje się na wkręty farmerskie, a do cięcia nie wolno używać szlifierki kątowej. Arkusze mogą być łączone w różny sposób. Obecnie najbardziej popularny jest tzw. rąbek stojący.
Jakie cechy mają dachówki cementowe?
Gdy ułożone są na dachu, trudno odróżnić je od modeli ceramicznych. Inny jest jednak ich sposób produkcji. Wytwarzane są bowiem nie z gliny, a z barwionego betonu, pokrywanego na zewnątrz farbą. Dzięki tej powłoce zyskują gładką powierzchnię i są bardziej odporne na zabrudzenia i porastanie mchem. Są nieco lżejsze od ceramicznych i większe, co przyspiesza prace dekarskie.
Pozostałe parametry mają podobne - są bardzo trwałe, dobrze tłumią dźwięki, są mrozoodporne i niskonasiąkliwe. Można je układać zarówno na dachach prostych, jak i skomplikowanych.
Czym charakteryzują się dachówki ceramiczne?
To jeden z najpopularniejszych materiałów do krycia dachów. Dachówki ceramiczne wytwarzane są z gliny i różnych domieszek (np. mączka ceglana czy kwarc), które zwiększają ich wytrzymałość. Właśnie wyjątkowa trwałość jest ich największą zaletą. Mogą chronić wnętrza budynku przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi nawet ponad 100 lat. Inne atuty dachówek to naturalny wygląd i zdolność do tłumienia dźwięków. Ponadto mają niewielkie rozmiary, dlatego można nimi kryć również połacie o skomplikowanych kształtach. Trzeba jednak pamiętać, że to najcięższy typ pokrycia na rynku, dlatego należy je układać - na ołaceniu z łat i kontrłat - wyłącznie na dachach o odpowiednio wytrzymałej konstrukcji.
Dachówki produkowane są w wielu wzorach.
Najpopularniejsze są wyroby zakładkowe ze specjalnie wyprofilowanymi zamkami, które ułatwiają montaż i zapewniają stabilne ułożenie oraz szczelność, a także tradycyjna karpiówka. W sprzedaży są również nowoczesne modele, np. dachówki płaskie, które świetnie prezentują się na nowoczesnych budynkach.
Dostępne są następujące rodzaje dachówek ceramicznych:
- naturalne - nie mają dodatkowych powłok;
- barwione w masie - podobnie jak na dachówkach naturalnych (w kolorze naturalnej czerwieni), nie widać na nich niewielkich uszkodzeń i zarysowań;
- angobowane - wykończone są glinką szlachetną, która zmienia ich kolor i chroni przed porostami;
- glazurowane - mają dodatkową powłokę szkliwa, która chroni je przed nasiąkaniem i zwiększa odporność na zabrudzenia i porosty.
Jak się układa dachówki?
To oczywiście zadanie dla dekarza, ale warto znać podstawowe zasady montażu. Przed dostarczeniem na dach, dachówki (zwłaszcza ceramiczne), należy pomieszać z kilku palet. Dzięki temu uzyskamy jednolite kolorystycznie pokrycie.
Dachówki układa się w rzędach poziomych, zaczynając od okapu. Mocuje się je przeważnie na spinki dekarskie, chyba że zalecenia producenta pokrycia są inne. Ponieważ dachówki utrzymują się głównie pod własnym ciężarem, nie trzeba przytwierdzać ich wszystkich. Dokładne wytyczne powinny być zawarte w projekcie domu. Zazwyczaj mocuje się co trzecią dachówkę w każdym rzędzie z przesunięciem mocowania w lewo lub prawo w kolejnych. Przytwierdzić trzeba również wszystkie dachówki na krawędziach dachu, przy kominach, oknach połaciowych i lukarnach, a także wzdłuż koszy i naroży. Ponadto niektóre modele można układać z przesunięciem o połowę szerokości dachówki w kolejnych rzędach, co poprawia stabilność mocowania. Natomiast na połaciach o kącie nachylenia powyżej 65° i na terenach zagrożonych silnymi wiatrami mocuje się wszystkie dachówki.
Do wykańczania dachu przeznaczone są gotowe dachówki połówkowe, 3/4 lub 5/4. Czasami jednak nie obędzie się bez docinania elementów. Należy to robić (szlifierką kątową) na ziemi, a nie na dachu, ponieważ iskry mogłyby uszkodzić membranę pokrycia.
Czym są dachówki specjalne?
Przy kryciu dachu dachówkami często wykorzystuje się modele specjalne, oferowane w ramach tego samego wzoru i koloru. Powszechnie stosowane są gąsiory i dachówki szczytowe, które służą do wykończenia odpowiednio kalenicy i krawędzi przy ścianach szczytowych. Rzadziej zastosowanie mają dachówki antenowe, które służą do wyprowadzenia na dach przewodów, kabli i masztu antenowego, dachówki wentylacyjne, wspomagające system wentylacji pod pokryciem, przezroczyste dachówki świetlikowe, służące do doświetlania strychów, a także dachówki solarne, umożliwiające przeprowadzenie przewodów do kolektorów słonecznych.
Wymienione elementy pozwalają wykonać kompletne pokrycie dachowe, ale ich wadą jest wysoka cena. W związku z tym wielu inwestorów decyduje się na wykończenie dachu obróbkami blacharskimi. Blacha jednak niezbyt dobrze komponuje się z dachówkami, jest od nich mniej trwała, a ponadto wykonanie takich obróbek jest pracochłonne.
Jakie są rodzaje pokryć bitumicznych?
Do wyboru jest papa, płyty faliste i gonty. Ten pierwszy materiał ma osnowę z nasyconej asfaltem tektury lub tkaniny z włókna szklanego, która obustronnie pokryta jest powłoką bitumiczną. Papa jest lekka, elastyczna, łatwa i szybka w montażu, ponadto ma dobrą hydroizolacyjność. Ale nie prezentuje się zbyt efektownie, dlatego obecnie stosuje się ją rzadko, głównie na dachach płaskich oraz przy naprawach starych konstrukcji.
Podobne cechy mają płyty faliste, wytwarzane z włókien organicznych, nasycanych bitumem pod dużym ciśnieniem i w wysokiej temperaturze. Są dość sztywne, dlatego na konstrukcjach o kącie nachylenia większym niż 15° nie trzeba ich układać - jak to ma miejsce w przypadku papy - na deskowaniu; wystarczy łatwiejsze do wykonania, tańsze i lżejsze ołacenie.
Na dachach stromych najpopularniejsze spośród pokryć bitumicznych są gonty, czyli pasy papy składającej się z dwóch warstw. Spodnia, samoprzylepna, to włókno szklane, pokryte masą bitumiczną. Na wierzchu znajduje się natomiast posypka mineralna bądź ceramiczna. Zaletą gontów, oprócz niewielkiej wagi, jest dostępność w szerokiej gamie kolorów i wzorów. Mogą przypominać klasyczną dachówkę, gont drewniany, plaster miodu, naturalny łupek itp.
Łatwo je układać na dachach o różnych kształtach, zarówno bardziej płaskich, jak i stromych. Materiał ten wymaga pełnego deskowania - poszczególne pasy pokrycia mocuje się do niego gwoździami.
Kiedy warto zastosować pokrycie naturalne?
Tego typu pokrycia, dawniej stosowane powszechnie, odeszły w pewnym momencie do lamusa, ale znów wracają do łask. Wybierane są przede wszystkim przez zwolenników naturalnych rozwiązań. Trzeba jednak wspomnieć, że - niezależnie od gustu - bardzo stylowo prezentują się na domach o tradycyjnej architekturze.
Gonty drewniane montuje się przede wszystkim na domach drewnianych. Mają postać deszczułek w kształcie klina i wykonane są z sosny, świerku, dębu, jodły, modrzewia, osiki bądź cedru. Aby zapewnić ochronę przed grzybami, owadami i ogniem, przed położeniem na dachu trzeba je zaimpregnować. Konieczne jest też wykonanie instalacji odgromowej.
Strzecha świetnie prezentuje się na dachach o dużym nachyleniu. Materiał ten nie tylko bardzo oryginalnie wygląda, ale ma też bardzo dobre właściwości cieplne i świetnie chroni przed hałasem. Ze względu na dużą wagę, wymaga odpowiednio wytrzymałej więźby dachowej. Przy zastosowaniu tego pokrycia również konieczna jest impregnacja i piorunochron.
Oryginalny wygląd to również cecha łupka kamiennego. Materiał ten powstaje w wyniku cięcia skał warstwowych na wąskie płytki o grubości około 5 mm. W zależności od pochodzenia skały, łupek może być czarny, szary, w odcieniu zieleni lub brązu. Producenci oferują go w różnych kształtach, zarówno regularnych, jak i nieregularnych. Dużą zaletą łupka jest wyjątkowa trwałość, szacowana na 200-300 lat. Ma on jednak wysoką cenę i w naszym kraju nie jest popularny.
Ta mniejsza popularność oznacza też, że nie jest łatwo znaleźć doświadczoną ekipę dekarską, która fachowo ułoży pokrycie. To samo dotyczy zresztą gontów drewnianych i strzechy.
Czym się różni deskowanie od ołacenia?
Powyżej kilkukrotnie wspomniano o podkładzie dachowym. To element, który znajduje się pomiędzy konstrukcją dachową a pokryciem. Właśnie do niego mocuje się materiał wykończeniowy dachu.
Są dwa typy podkładu:
- ołacenie - to ruszt wykonany z kontrłat, które przytwierdza się równolegle do krokwi, oraz łat, przybijanych prostopadle do nich. Parametry tych elementów dobiera się do ciężaru i sztywności pokrycia, obciążeń zewnętrznych, rozstawu krokwi i kąta nachylenia dachu. Łaty mają zazwyczaj wysokość 25-40 mm i szerokość 38-60 mm i są rozstawione co 15- 30 cm. Pod rusztem układa się membranę dachową, która chroni konstrukcję dachu i izolację przed ewentualnymi przeciekami. Jednocześnie stanowi zabezpieczenie przed skroplinami powstającymi pod pokryciem. Ołacenie stosuje się w przypadku blachodachówki, dachówek i strzechy;
- deskowanie - wykonywane jest z płyt drewnopochodnych (OSB, mfp) o podwyższonej odporności na wilgoć lub desek o maksymalnej szerokości 15 cm i grubości 2-2,5 cm. Na deskowaniu układa się trwały materiał hydroizolacyjny - folię dachową bądź papę. Ten rodzaj podkładu stosuje się w przypadku krycia dachu blachą płaską, gontami bitumicznymi i drewnianymi, papą, a także łupkiem kamiennym.
Jakie akcesoria dachowe wybrać?
Aby dach był kompletny, trzeba pamiętać o zakupie niezbędnych akcesoriów. Poza omówionymi już wyżej dachówkami specjalnymi, są to łączniki, ławy i stopnie kominiarskie, a także elementy zabezpieczające przed śniegiem.
Jeśli chodzi o te pierwsze - łączniki służą do mocowania pokrycia do konstrukcji dachu. Ważne, aby spinki dekarskie, gwoździe lub wkręty były dobrane do pokrycia i aby zawsze używać ich zgodnie z zaleceniami ich producenta.
Na każdy dach trzeba co jakiś czas wejść - choćby po to, aby dokonać przeglądu kominiarskiego. Aby bezpiecznie poruszać po połaci i nie uszkodzić pokrycia, na dachu należy zainstalować ławy i stopnie kominiarskie. Elementy te są szczególnie potrzebne w budynkach, w których obok komina nie zaplanowano wyłazu dachowego. Ławy i stopnie kominiarskie mocuje się różnie w zależności od rodzaju pokrycia. W przypadku dachówki, wykorzystuje się specjalne modele z odpowiednimi uchwytami. Jeżeli natomiast dach kryty jest blachą, elementy te przytwierdza się do więźby dachowej, ewentualnie do deskowania - o ile ma odpowiednią wytrzymałość.
Topniejący i gwałtownie zsuwający się z dachu śnieg może uszkodzić orynnowanie i stanowić zagrożenia dla ludzi znajdujących się w pobliżu. Aby temu zapobiec, warto przymocować do połaci (w analogiczny sposób jak w przypadku ław i stopni kominiarskich) śniegołapy, których zadaniem jest rozdzielenie mas śniegu na mniejsze części. Z kolei w celu przytrzymania białego puchu na dachu, montuje się płotki przeciwśnieżne.
