Przyłącze do sieci
Pierwszym krokiem jest wystąpienie do lokalnego zakładu energetycznego o przyłączenie działki do sieci elektrycznej. Jego projekt i wykonanie należy zlecić elektrykowi z uprawnieniami. Jeżeli przyłącze biegnie przez działki sąsiadów, do dokumentacji trzeba dołączyć ich zgody.
Głównym elementem przyłącza są przewody łączące nieruchomość z siecią energetyczną. Na ich końcu znajduje się złącze, czyli skrzynka, którą umieszcza się przeważnie w linii ogrodzenia posesji, do której prowadzi przyłącze. W skrzynce znajduje się licznik energii i osprzęt zabezpieczający.
Przyłącze można wykonać na dwa sposoby – prowadząc kable w ziemi lub jako napowietrzne. Zaletą pierwszego rozwiązania jest to, że kable są znacznie mniej podatne na uszkodzenia, np. przez piorun lub połamane drzewo. Z kolei przyłącza napowietrzne są tańsze i łatwiejsze do wykonania.
Przyłącze może być wykonane jako docelowe lub budowlane, zwane prowizorką. Jeżeli na działce nie ma żadnego budynku, choćby gospodarczego, przyłącze będzie wykonane jako budowlane, co wiąże się z wyższymi opłatami za energię elektryczną (tzw. prąd budowlany). Jednak przyłącze budowlane warto od razu wykonać tak, aby w przyszłości mogło posłużyć za docelowe (docelowa lokalizacja licznika i odpowiednio grube przewody). Wówczas po zakończeniu budowy wystarczy podpisać nową umowę, a żadne zmiany techniczne w przyłączu nie będą potrzebne.
Jaka moc przyłączeniowa?
W projekcie instalacji elektrycznej domu musi się znaleźć informacja o tzw. mocy przyłączeniowej. O ile nie planujemy ogrzewania elektrycznego oraz instalacji kuchni elektrycznej, to w zupełności wystarczy ok. 10 kW.
Z największym zapotrzebowaniem wiąże się wykorzystanie przepływowych ogrzewaczy wody. Jedno takie urządzenie, przygotowujące wodę do prysznica lub wanny, może mieć moc nawet 20 kW. Tak duży pobór mocy następuje jedynie krótkotrwale, ale trzeba się liczyć z tym, że np. dwie osoby będą w tym samym czasie brać prysznic przed wyjściem do pracy. Nie znaczy to wcale, że te urządzenia są bardziej energochłonne od podgrzewaczy pojemnościowych, których grzałki mają zwykle ok. 2 kW mocy. Po prostu w przypadku ogrzewacza pojemnościowego pobór energii jest rozłożony na znacznie dłuższy czas.
Z dużym zapotrzebowaniem na moc wiąże się także wykorzystanie elektrycznego ogrzewania akumulacyjnego –
pieców akumulacyjnych lub ogrzewania podłogowego z grubą wylewką. Pamiętajmy, że takie ogrzewanie musi nie
tylko pokryć chwilowe straty ciepła, ale i dostarczyć go na zapas. Jednak tu moc zależy od strat ciepła domu
– w jednym będzie to 20 kW, a w innym 5 kW.
Z popularnych urządzeń trzeba koniecznie pamiętać o
kuchenkach elektrycznych. Mogą one pobierać nawet 10 kW mocy, oczywiście o ile wszystkie palniki są
równocześnie wykorzystywane.
Warto pamiętać o kilku podstawowych zasadach planowania instalacji, tak by była wygodna w użytkowaniu i spełniała wymogi bezpieczeństwa.
Duża liczba gniazd i punktów oświetleniowych. Bardzo często w praktycznie nowych domach okazuje się, że gniazd jest zbyt mało, a oświetlenie jest zbyt skąpe. Najbardziej te niedostatki uwidaczniają się w kuchni, gdzie bez rozgałęziacza nie ma jak podłączyć miksera czy ekspresu do kawy. Nierzadko budującym brakuje wyobraźni – zapominają, że urządzeń elektrycznych wciąż przybywa, a ponadto to, co wystarczało w niewielkich pokojach w mieszkaniu, nie sprawdza się w obszerniejszych wnętrzach domu. Pokoju o powierzchni 20 m² po prostu nie da się dobrze oświetlić jednym centralnie umieszczonym żyrandolem.
Najlepiej, jeśli jeszcze przed ułożeniem przewodów wiemy mniej więcej gdzie w pomieszczeniach znajdą się jakie meble i sprzęty. Wówczas warto wybrać się na plac budowy i zaznaczyć je kredą na podłodze pomieszczeń. Świetnie wtedy widać, gdzie przydałoby się oświetlenie i gniazda.
Czytelny układ. Instalacje elektryczną dzieli się na fragmenty nazywane obwodami, z których każdy ma własne zabezpieczenie nadprądowe (czyli chroniące przed przeciążeniem i zwarciem) w tablicy rozdzielczej. Dzięki temu w razie awarii z użytkowania zostaje wyłączony tylko część instalacji i znacznie łatwiej odkryć miejsce uszkodzenia.
Rozdzielnica powinna być opisana – z oznaczeniem co obejmuje każdy obwód. Podział powinien być przy tym jasny i logiczny. Wówczas zorientujemy się w nim intuicyjnie, np.:
- oświetlenie parteru lewa strona (od wejścia);
- oświetlenie parteru prawa strona;
- oświetlenie piętra lewa strona itd.
Teoretycznie jeden obwód może tworzyć maksymalnie 10 gniazd lub 20 punktów świetlnych. Jednak znacznie lepiej wydzielać mniejsze obwody. Ponadto całe oświetlenie lub gniazda na jednej kondygnacji nie powinny tworzyć tylko jednego obwodu. W razie awarii lub remontu przedłużacze znacznie łatwiej przeciągnąć z innego pomieszczenia niż po schodach.
Wydzielone obwody. Montowane na stałe urządzenia – lodówki, zamrażarki, pralki zasila się zaś każde z osobnego obwodu. Jest to spowodowane ich znaczną mocą oraz dążeniem do zapewnienia ciągłości zasilania. Inaczej w razie naszej nieobecności drobna awaria zupełnie innego sprzętu zakończy się pozbawieniem zasilania i rozmrożeniem lodówki.
Ze względu na niezawodność zasilania warto także zaplanować odrębne obwody zasilające szczególnie ważne urządzenia np. pompę obiegową c.o. czy centrale alarmową. Przyda się również trójfazowe gniazdo na zewnątrz domu lub w garażu, z którego w razie potrzeby będzie można zasilać betoniarkę, spawarkę itp.
Duża rozdzielnica. Rozdzielnica (tablica rozdzielcza) to centrum sterowania domową instalacją – tam rozpoczynają się wszystkie obwody i tam znajdują się ich zabezpieczenia. Tablicę rozdzielczą warto zaplanować z pewnym zapasem zostawiając nieco wolnego miejsca na kilka modułów osprzętu. Bardzo często w trakcie użytkowania okazuje się, że przydałoby się do niej coś dodać, np. zegar sterujący. Jeśli przewidzieliśmy zapas, to nie jest to żadnym problemem.
Rozdzielnica powinna być umieszczona w miejscu łatwo dostępnym w razie zagrożenia (np. pożaru). Dlatego najczęściej umieszcza się ją w pobliżu wejścia do budynku. Fatalnym pomysłem jest , niestety powszechnie spotykane, umieszczenie jej powyżej drzwi. By się do niej dostać trzeba najpierw wejść na drabinę lub krzesło, co w razie awarii i braku oświetlenia samo w sobie jest niebezpieczne, a dla osób o ograniczonej sprawności niemożliwe. Ponadto nie da się szybko wyłączyć zasilania w sytuacjach niebezpiecznych (porażenie, pożar). Dlatego rozdzielnice najlepiej umieścić mniej więcej na wysokości wzroku.
Bezpieczeństwo. W instalacji powinno się znaleźć kilka rodzajów zabezpieczeń chroniących zdrowie i życie użytkowników, a także zapobiegających jej uszkodzeniu:
Poradnik
- wyłączniki nadmiarowoprądowe, inaczej nadprądowe – wyłączają obwód w razie przeciążenia lub zwarcia. Dawniej ich role w instalacjach domowych pełniły bezpieczniki, które trzeba było wymieniać po każdym zadziałaniu. Obecnie wystarczy podnieść dźwigienkę, a prąd znów popłynie;
- wyłączniki różnicowoprądowe – odcinają zasilanie, gdy pojawi się upływ prądu. Następuje to np. wskutek dotknięcia przez kogoś przewodu bez izolacji albo znajdującej się pod napięciem metalowej obudowy uszkodzonego urządzenia. Obowiązkowo w ten sposób powinny być zabezpieczone obwody gniazd w łazienkach, kuchniach oraz na zewnątrz domu ale warto zabezpieczyć w ten sposób całą instalację. Najlepiej zastosować kilka wyłączników, bo jeden, zabezpieczający wszystkie obwody, po zadziałaniu pozbawi nas zasilania w całym domu. Dopóki nie zlokalizujemy uszkodzenia (nie wyłączymy uszkodzonego obwodu) będziemy pozbawieni prądu;
- ograniczniki przepięć – w razie nagłego skoku napięcia w sieci, np. wskutek uderzenia pioruna w linię
zasilającą, ograniczniki uniemożliwiają przepływ tego niebezpiecznego prądu do sieci domowej (kierują go
do uziomu). Na przepięcia najbardziej wrażliwe są urządzenia elektroniczne: komputery, telewizory,
sterowniki kotłów.
Wszystkie metalowe rurociągi oraz kabel sieci energetycznej powinny być wprowadzone do budynku w tym samym miejscu, trzeba wykonać pomiędzy nimi tzw. połączenia wyrównawcze oraz połączyć je z szyną uziemiającą budynku (połączenie z uziomem); - uziemienie – wbrew powszechnemu mniemaniu to element konieczny nie tylko w domach z instalacją odgromowa. Wymagające uziemienia styki ochronne znajdują się w gniazdach (bolce) oraz oprawach lamp (zacisk ochronny). Bez dobrego uziomu nie będą też działać właściwie ograniczniki przepięć i wyłączniki różnicowoprądowe. Najpewniejszy, najtrwalszy i najtańszy do wykonania jest uziom fundamentowy. Ma postać stalowego pręta lub taśmy umieszczonej w dolnej części ław fundamentowych. Uziom otokowy to pętla z taśmy stalowej ułożona w wykopie o głębokości przynajmniej 60 cm obiegającym budynek. Z kolei uziom pionowy to odpowiedniej długości pręty wbite w ziemię.
Z punktu widzenia bezpieczeństwa, szczególnym pomieszczeniem w domu jest łazienka. Wokół wanny i brodzika, a więc miejsc poboru dużej ilości wody, należy wydzielić strefy.
Strefa 0 i 1 obejmuje wewnętrzny i zewnętrzny obrys wanny i w tym obszarze nie wolno instalować żadnych łączników, gniazd oraz urządzeń elektrycznych (z wyjątkiem podłączonych na stałe podgrzewaczy i urządzeń do hydromasażu w wannach).
Strefa 2 obejmuje obszar o szerokości do 60 cm od obrysu wanny bądź brodzika i można tam zamontować jedynie oprawy oświetleniowe bryzgoszczelne II klasy ochronności. Dopiero poza tym obszarem dopuszczalne jest stosowanie gniazd i łączników oraz urządzeń elektrycznych. Ich obwody muszą być zabezpieczone wyłącznikiem różnicowoprądowym o prądzie nie większym niż 30 mA. Same gniazda i łączniki ochronią przed wodą obudowy o klasie przynajmniej IP44.