Sztuka malowania: wybór farby idealnej do Twoich potrzeb

Farby są mieszaninami spoiwa, pigmentu i rozpuszczalnika, z ewentualnymi dodatkami poprawiającymi jakość powłoki. Tworzą dekoracyjne powłoki o dużej zdolności krycia i dobrej przyczepności do podłoża.

Co chcemy malować?

W zależności od rodzaju pod-łoża farby powinny spełniać jeszcze dodatkowe wymagania:

• do ścian - powinny być odporne na szorowanie, zmywa­nie i mieć zdolność przepuszczania pary wodnej co zapewnia "oddychanie ścian",
  
  
• do drewna - zabezpieczają drewno przed wodą, uszkodzeniami mechanicznymi oraz wspólnie z impregnatami chronią drewno przed grzybami, pleśniami i owadami,
  
  
• do metalu - mają za zadanie chronić metal (przeważnie stal) przed korozją.

Jak chcemy malować?

Rodzaje farb w zależności od przeznaczenia:

• gruntujące - nakładane bezpośrednio na podłoże, przeważnie bardziej rozcieńczone, aby głębiej wniknęły w pory podłoża i zapewniły lepszą przyczepność farby. Farby gruntujące do wyrobów stalowych neutralizują rdzę i zabezpieczają przed jej powstawaniem,
  
  
• podkładowe - nakładane na uprzednio zagruntowane i wstępnie wyrównane podłoże (za pomocą mas szpa­chlowych) - w celu ujednolicenia jego powierzchni i wyrównania zabarwienia,
  
  
• nawierzchniowe - stanowią warstwę zewnętrzną powłoki malarskiej. Od nich głównie zależą własności powłoki - nadają powłokom dekoracyjny wygląd i chronią powłokę przed działaniem czynników zewnętrznych (ochrona przed wpływami atmosferycznymi, zabezpieczenie przed ścieraniem powłoki, itp.). Niektóre farby na­wierzchniowe nie wymagają uprzedniego stosowania farb gruntujących i podkładowych.

Emalie są rodzajem farb nawierzchniowych dającym szczególnie gładką powierzchnię (przeważnie z wysokim połyskiem) bardzo wytrzymałą na uszkodzenia mechaniczne.

Jaki efekt chcemy uzyskać?

Zależnie od pożądanego efektu wykończenia malowanej powierzchni wyróżniamy następujące farby dekoracyjne:

• tradycyjne - dają gładką powierzchnię z połyskiem, satynową (półmatową) lub matową,
  
  
• strukturalne - nadają malowanej powierzchni również fakturę, zależną od narzędzia jakim są nakładane i fan­tazji osoby malującej; mają również znaczenie praktyczne, ponieważ ukrywają małe nierówności podłoża,
  
  
• natryskowe - nakładane za pomocą specjalnych urządzeń natryskowych (możliwych do wypożyczenia w firmach sprzedających te farby), dają efekt połączenia kilku kolorów,
  
  
• laserunkowe - od niedawna na rynku, zgodnie z najnowszymi trendami nadają powierzchnię "rustykalną" sztucznie postarzaną; zastosowane dodatki zapewniają niepełne krycie i przenikanie barw z kolejnych warstw z możliwością wykonania unikalnych zestawień wzorów i kolorów.

Farby do ścian i elewacji

Farby te przeznaczone są do malowania podłoży pokrytych tynkiem wapiennym, wapienno-cementowym, ce­mentowym, gipsowym, a także betonu, kamienia naturalnego oraz innych podłoży mineralnych. Zależnie od ro­dzaju mogą być stosowane jedynie wewnątrz pomieszczeń lub również do wymalowań zewnętrznych. Najczęściej są to farby wodorozcieńczalne, ale niektóre z nich mogą zawierać rozpuszczalniki organiczne.

Farby emulsyjne (dyspersyjne)

Spoiwem farb emulsyjnych jest dyspersja wodna żywicy akry­lowej (farby akrylowe), winylowej (polioctanu winylu lub polichlorku winylu - farby winylowe) albo kauczuku (farby lateksowe). Spotyka się też farby mieszane, np. lateksowo-akrylowe, winylowo-akrylowe. Farby emulsyjne mają dobrą przy-czepność do podłoża, są elastyczne, trwałe i odporne na ścieranie oraz inne uszkodzenia mechaniczne. Przepuszczają w różnym stopniu parę wodną (najsłabiej - farby winylowe), dzięki czemu ściana "oddycha". Są odporne na wilgoć. Tworzą gładką i jednolitą powłokę, którą można zmywać wodą z dodatkiem detergentów. Szczególną odpornością na wilgoć, zmywanie i ścieranie odznaczają się farby lateksowe i akrylowo-lateksowe, dlatego na-dają się do malowania ścian w łazienkach i kuchniach.

Farby emulsyjne stosuje się na wszystkie rodzaje podłoży: beton zwykły i porowaty, tynki (cementowe, cemento-wowapienne, żywiczne, gipsowe), mur z cegły ceramicznej i silikatowej, płyty gipsowo-kartonowe, płyty cementowo-włóknowe, drewno i płyty z materiałów drewnopochodnych, tapety papierowe i z włókien szklanych, tworzywa sztuczne, metale - po uprzednim zagruntowaniu. Najczęściej są stosowane we wnętrzach (do malowania ścian, sufitów), ale nadają się też do malowa­nia elewacji. Farby emulsyjne kupuje się w postaci gotowej do użycia; należy je tylko dokładnie wymieszać. Są najczęściej dostępne w kilku standardowych kolorach. Do barwienia na kolory niestandardowe można stosować pigmenty.

Wielu producentów oferuje komputerowe systemy mieszania farb polegające na odpowiednim dozowaniu pigmentów (system taki nazywa się tintingiem), które dają możliwość otrzymania ogromnej liczby odcieni (ponad 2000) - pod warunkiem, że w sklepie znajduje się mieszalnik producenta. Klient może wybrać interesujący go kolor z dostępnego w sklepie wzornika (karty NCS lub RAL). Numer wybranej próbki podaje się sprzedawcy, który sporządza w mieszalniku farbę zgodnie z recepturą. Zaletą tego systemu jest, że w każdej chwili można powtórzyć identyczny kolor (w przypadku, gdy zabraknie farby do malowania). Oprócz barwy możemy też wybrać stopień połysku farby (mat, półmat, półpołysk, połysk, połysk jedwabisty).

Farby wapienne

Spoiwem jest ciasto wapienne rozrzedzone wodą. Farba wapienna łączy się z podłożem w procesie wiązania węglowego, podczas którego z muru są wyciągane związki wapna, wskutek czego tworzy się powłoka pylista (pylistość farby jest sprawdzianem jej autentyczności - niektórzy producenci sprzedają syntetyczne >farby emulsyjne jako wapienne - farby takie nie mają jednak odpowiednich cech właściwych prawdziwym farbom wapiennym, np. dostatecznej paroprzepuszczalności). Farby wapienne są tanie, ale nietrwałe. Dla zwiększenia trwałości dodaje się do nich domieszki innych spoiw wodorozcieńczalnych (klejów, dyspersji polioctanu winylu). Do barwienia farb wapiennych stosuje się pigmenty, których zawartość, ze względu na proces twardnienia (karbonizacji) nie może przekroczyć 10% w stosunku do masy spoiwa. Dlatego farby wapienne mają tylko jasne, pastelowe kolory.

Farby wapienne mogą być stosowane tylko na podłoża mineralne. Nadają się szczególnie dobrze do malowania świeżych podłoży betonowych, tynków wapiennych i cementow-owapiennych lub ścian malowanych uprzednio farbami wapiennymi (łatwiej łączą się z podłożem ze względu na jego odczyn alkaliczny). Nie nadają się na podłoża gipsowe (tynki i gładzie gipsowe, płyty gipsowo-kartonowe). Wykorzystuje się je do malowania ścian i sufitów wewnątrz budynku nie nadają się natomiast do malowania elewacji ze względu na niską odporność na zabrudzenia. Ponieważ wysoki współczynnik pH (8-10) hamuje rozwój bakterii, korzystne jest malowanie farbami wapiennymi pomieszczeń, o wysokich wymaganiach higienicznych. Stosuje się je często w pomieszczeniach sanitarnych, magazynowych, gospodarczych. Obecnie farby te stosowane są rzadko ze względu na nie-wielką ich trwałość, pylenie i pękanie kolejno nakładanych warstw renowacyjnych.

Farby klejowe

Spoiwem są kleje zwierzęce lub roślinne rozpuszczalne w wodzie. Farby klejowe są trwałe i przepuszczają powietrze, dzięki czemu pomalowana ściana "oddycha". Są mało odporne na zabrudzenia i nie można ich myć. Wchłaniają wilgoć z otoczenia i są podatne na rozwój grzybów i pleśni, dlatego nie można ich stosować w pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności powietrza, takich jak pralnie. Farby klejowe nadają się przede wszystkim do malowania tynków wapiennych i cementowo-wapiennych. Są sprzedawane w postaci suchej mieszanki przeznaczonej do wymieszania z wodą. Można kupić farby białe lub kolorowe. Farby białe można zabarwić samodzielnie przy pomocy pigmentów. Farbę można też samodzielnie przygotować (z kredy, kleju i wody), ale jest to dosyć uciążliwe. Do niedawna farby klejowe były niezmiernie popularne. Obecnie, wobec bogatej oferty innych farb, stopniowo wychodzą z użycia. Ich zaletą jest niska cena.

Farby krzemianowe (silikatowe)

Spoiwem jest szkło wodne potasowe. Powłoka malarska utwardza się pod wpływem dwutlenku węgla pobieranego z powietrza oraz wskutek odparowywania wody. Powłoki z farb krzemianowych są trwałe, odporne na wilgoć i mają dużą odporność mechaniczną. Są całkowicie niepalne i odporne na rozwój mikroorganizmów. Przepuszczają parę wodną. Farbami krzemianowymi można malować podłoża betonowe, ceglane i otynkowane, malowane uprzednio farbami mineralnymi i silikonowymi, a także drewno, kamień i szkło. Po zastosowaniu odpowiedniego środka gruntującego można je stosować także na podłoża gipsowe i płyty gipsowo-kartonowe. Nie nadają się do pokrywania ścian pomalowanych uprzednio farbami olejnymi (mogą powodować zmydlanie powłok olejnych). Ze względu na swoje właściwości nadają się szczególnie dobrze do malowania elewacji i ścian w pomieszczeniach narażonych na zawilgocenie. Są najczęściej jednoskładnikowe, ale spotyka się też farby dwuskładnikowe (proszek i ciecz służąca do wymieszania) - stosowane przede wszystkim do malowania elewacji obiektów zabytkowych. Przy malowaniu negatywnie oddziałują na wyroby szklane (szyby okienne, płytki ceramiczne), dlatego podczas malowania tymi farbami trzeba je odpowiednio zabezpieczyć.

Farby silikonowe

Farby silikonowe produkowane są na bazie żywicy silikonowej. Są bardzo trwałe, odporne na działanie czynników atmosferycznych, nie wchłaniają wilgoci, przepuszczają parę wodną, dlatego dobrze nadają się do malowania zarówno elewacji, jak i powierzchni wewnątrz budynku (szczególnie w wilgotnych pomieszczeniach). Można nimi malować wszystkie podłoża mineralne: beton zwykły, gazobeton, stare i nowe tynki, mur z cegły, drewno i płyty drewnopochodne, stare powłoki z farb mineralnych. Są dostępne w wielu kolorach. Powłoka z tych farb wykazuje zdolność do samooczyszczania, dlatego szczególnie zalecane są do wymalowań elewacji w rejonach o dużym zanieczyszczeniu powietrza.

Farby i emalie do drewna i metali

Farby chlorokauczukowe

Spoiwem jest kauczuk chlorowy, który uzyskuje się przez chlorowanie naturalnego lub syntetycznego kauczuku z dodatkiem środków zmiękczających (zawiera do 68% chloru). Farby chlorokauczukowe są bardzo odporne na działanie wody i związków chemicznych (kwasów i zasad), ale mają ograniczoną odporność na działanie rozpuszczalników organicznych (z wyjątkiem alkoholu, eteru, benzyny). Nadają się na podłoża betonowe lub metalowe (stal, stal ocynkowana, aluminium, miedź, żeliwo). Mają zastosowanie przede wszystkim jako farby ochronne (np. przeciwkorozyjne) do malowania bram, ogrodzeń, schodów i posadzek.

Poradnik

Cenisz nasze porady? Możesz otrzymywać najnowsze w każdy czwartek!

Dołącz do naszej listy i odbierz darmowy magazyn ABC Budowania

Cenisz nasze porady? Możesz otrzymywać najnowsze w każdy czwartek!

Zapisz się

Dołącz do naszej listy i odbierz darmowy magazyn ABC Budowania

Farby winylowe

Farby olejne i olejno-alkidowe są odporne na działanie czynników atmosferycznych, ale nieodporne na chemikalia (np. rozpuszczalniki). Z czasem matowieją i ulegają kredowaniu. Nie zaleca się ich stosowania na podłoża alkaliczne (świeże tynki, farby krzemianowe, powierzchnie ocynkowane). Do najbardziej popularnych wyrobów alkidowych należą emalie ftalowe ogólnego stosowania. Farby olejne i olejno-żywiczne stosuje się przede wszystkim do malowania stolarki okiennej i drzwiowej, innych elementów drewnianych i metalowych. Kupuje się je w puszkach, gotowe do użycia, przed malowaniem należy je tylko dokładnie wymieszać.
Farby i emalie poliuretanowe Farby poliuretanowe są produkowane na bazie żywic poliuretanowych. Mogą być jedno- lub dwuskład-nikowe. Jednoskładnikowe utwardzają się pod wpływem wilgoci z powietrza, dwuskładnikowe wymagają dodania utwardzacza. Stosuje się je do malowania powierzchni drewnianych, metalowych, z tworzyw sztucznych. Dają powłoki bardzo twarde i odporne na ścieranie, są jednak szkodliwe dla zdrowia. Farby jednoskładnikowe są nieco mniej twarde niż dwuskładnikowe, ale znacznie mniej toksyczne. Podczas malowania tymi farbami należy zachować szczególną ostrożność i unikać wdychania oparów.

Emalie akrylowe

Wodorozcieńczalne emalie stosowane przede wszystkim do malowania elementów drewnianych ram okien­nych, mebli oraz pokrytych farbą podkładową wyrobów metalowych (nie zagruntowany metal będzie korodował pod wpływem wody zawartej w emalii). Coraz częściej zastępują tradycyjne emalie rozpuszczalnikowe nie tylko ze względów ekologicznych, ale również dlatego, że powłoki te są elastyczne (nie pękają) oraz nie żółkną pod wpływem promieni UV. Pozwalają też na zachowanie rysunku drewna. Farby te można stosować wewnątrz i na zewnątrz pomieszczeń. Produkowane są specjalne odmiany do malowania grzejników, ram okiennych.

Farby specjalne

W obu grupach (farb wodnych i rozpuszczalnikowych) oprócz farb zwykłych dostępne są farby o specjalnym przeznaczeniu, mające dodatkowe właściwości: zawierające dodatki przeciwdziałające rozwojowi grzybów i pleśni, przeznaczone do uzyskiwania na ścianie specjalnych efektów, odporne na podwyższoną temperaturę (specjalne farby do kaloryferów), antykorozyjne.

Farby izolujące - rozcieńczalnikowe farby do izolowania rdzawych plam, zacieków przed malowaniem farbami emulsyjnymi oraz wykonywania samodzielnych powłok w pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności i wymagających częstego zmywania ścian. Produkowane na basie spoiw akrylowych lub alkidowych dają matową powłokę podobną do pokrytych farbą emulsyjną. Farby te wzmacniają również słabe podłoża dzięki głębokiemu wnikaniu spoiwa.

Farby o dużej odporności na stałe zawilgocenie - umożliwiają wielokrotne zmywanie (nawet do 20 000 cykli testujących). Wytwarzane są na bazie wodorozcieńczalnego kopolimeru lateksowo-akrylowego. W połączeniu z tapetą z włókna szklanego służą do wykańczania tzw. pomieszczeń mokrych, czyli łazienek, kuchni, pralni itp.

Farby strukturalne - farby przeznaczone do uzyskiwania różnych typów dekoracyjnej faktury (często pokrywa się nimi tylko wybrane fragmenty ścian). Są sprzedawane w postaci gotowej do użycia gęstej masy, proszku lub pasty, którą dodaje się do zwykłej farby emulsyjnej. Można też kupić farby strukturalne dwuskładnikowe (proszek i pasta), przeznaczone do samodzielnego przygotowania; zmieniając proporcję składników możemy uzyskać różne rodzaje faktur. Farby strukturalne tworzą bardzo twardą i odporną na ścieranie powłokę, która pozwala ukryć nierówności powierzchni. Można nimi malować podłoża beto­nowe, tynki, płyty gipsowo-kartonowe, drewno i płyty drewnopochodne.

Farby natryskowe - podobnie jak strukturalne, wykorzystuje się do uzyskania na powierzchni ściany specjalnych efektów. Natryskuje się je na ściany przy pomocy pistoletu. Dają powłokę wielobarwną, trwałą i odporną na uszkodzenia mechaniczne oraz zabrudzenia. Nadają się na wszystkie podłoża.

fot. otwierająca: KAEM (HARDY)