Najważniejszym uzupełnieniem pokrycia dachowego są akcesoria dachowe oraz odpowiedni system rynnowy. Dopiero razem te elementy zapewniają długoletnią bezproblemową eksploatację i obsługę dachu.
Prawidłowo ułożone orynnowanie skutecznie chroni ściany zewnętrzne i fundament przed zawilgoceniem. W ogólnych kosztach pokrycia dachu taki system jest małym wydatkiem.
Znacznie więcej mogą kosztować akcesoria dachowe, jednak koniecznie trzeba zastosować te, które umożliwiają prawidłowe wentylowanie pokrycia i zakończenie pionów kanalizacyjnych, bądź ułatwiają chodzenie po stromych połaciach, czyszczenie przewodów kominowych i wentylacyjnych, albo zapobiegają niszczeniu rynien przez zsuwanie się z dachu zbyt wielkich czap śniegu. Producenci pokryć dachowych oferują także różnorodne akcesoria ozdobne, mające za zadanie po prostu udekorować dach i tylko z nich możemy ewentualnie zrezygnować.
Orynnowanie to nie same rynny, ułożone w poziomie na krawędziach dachu, a także pionowe rury spustowe, zamontowane w narożnikach budynku. To również szereg innych elementów, tworzących kompatybilny system rynnowy. Należą do nich złączki, uchwyty, denka, narożniki, leje odpływowe. Oprócz elementów podstawowych wykorzystuje się akcesoria dodatkowe, takie jak siatki i koszyczki chroniące rynny i rury spustowe przed wpadaniem zanieczyszczeń oraz elementy do zbierania deszczówki - łapacze wody, filtry z siateczkami itp.
Przekrój i długość rynien oraz ilość i lokalizacja rur spustowych muszą być prawidłowo obliczone, z uwzględnieniem wielkości i kształtu dachu. Najważniejsze wytyczne zazwyczaj znajdują się w projekcie budynku. Jeśli zamierzamy coś zmienić, konieczna jest konsultacja ze specjalistą w celu poprawnego obliczenia przekrojów orynnowania i dobrania elementów dodatkowych. Im większy i bardziej skomplikowany jest dach (im więcej ma połaci, załamań i lukarn), tym więcej trzeba ułożyć rynien i rur spustowych oraz uzupełniającego wyposażenia.
Bezpośrednio przekłada się na wydajność odprowadzania wody z dachu, na trwałość i niezawodne użytkowanie systemu orynnowania przez wiele lat. Do obliczenia prawidłowych przekrojów służy tzw. efektywna powierzchnia dachu (EPD). W dachach płaskich jest równa powierzchni połaci dachowej. W dachach spadzistych natomiast - obliczana jest według wzoru:
EPD = (połowa szerokości dachu + wysokość dachu w kalenicy/2) x długość dachu.
W budownictwie jednorodzinnym najczęściej stosuje się rynny o półokrągłym kształcie (wyroby średnicy 100-200 mm przeznacza się na dachy średnie i duże). Rzadziej używa się rynien o kształcie trapezu lub prostokąta.
Przekrój rur spustowych powinien mieć co najmniej ¾ średnicy rynny, ale nie mniej niż 90 mm (przy mniejszym przekroju rynny łatwiej zamarzają i się zatykają). Największym popytem cieszą się rury spustowe o przekroju okrągłym, choć dostępne są także kwadratowe i prostokątne.
Uwaga! Wyliczenia wydajności orynnowania można porównać z tabelami przygotowanymi dla wyrobów przez ich producentów. Zawierają one informacje, jaką powierzchnię dachu może odwadniać rynna i rura spustowa.
Choć zwyczajowo rury spustowe montuje się przy narożnikach budynku, to w porównaniu z tak usytuowaną rurą na środku długości dachu przyjmuje dwa razy więcej wody, co znacznie zmniejsza możliwość przelania się jej przez krawędź rynny. Rury spustowe wieszcza się też w miejscach, gdzie do rynny spływa szczególnie dużo wody, np. w pobliżu koszy dachowych.
Dawniej zakładano tanie orynnowanie ze stali ocynkowanej bez powłok ochronnych. Tego rodzaju materiał jest jednak nietrwały, wytrzymuje 10-20 lat i szybko rdzewieje. Nic więc dziwnego, że obecnie rynny najczęściej powstają z nieplastyfikowanego PVC, albo ze stali powlekanej rzadziej ze stali cynkowo-tytanowej, z miedzi i z aluminium.
Systemy z nieplastyfikowanego PVC mają niską cenę, bogatą kolorystykę (są wytwarzane z materiału barwionego w masie) oraz wysoką odporność na wgniecenia i uszkodzenia powierzchniowe, powstałe w wyniku np. ocierania się o nie gałęzi lub upadku szyszek i żołędzi. Są lekkie i nie wymagają konserwacji. W niskiej temperaturze stają się jednak kruche, dlatego nie wytrzymują dużych obciążeń (np. ciężaru zmrożonej i zsuwającej się z dachu czapy śnieżnej). Przy silnym nasłonecznieniu podlegają rozszerzalności termicznej oraz odbarwieniu, zwłaszcza gdy są w ciemnym kolorze. Łączy się je na złączki z uszczelką albo na klej.
Systemy ze stali powlekanej lub lakierowanej produkuje się w wielu kolorach i kształtach. Nie odkształcają się pod wpływem zmian temperatury. Są wytrzymałe i odporne na uszkodzenia mechaniczne, lecz podczas montażu należy uważać, by nie uszkodzić powłok zewnętrznych (tylko wtedy stal nie ulegnie korozji). Systemów ze stali nie stosuje się na terenach zadrzewionych, gdzie narażone są na ocieranie przez gałęzie. Elementy łączy się zatrzaskami z gumową uszczelką.
Systemy z stali cynkowo-tytanowej przeżyją bez żadnej konserwacji 100 lat. Przed korozją stal chroni patyna, która wytwarza się na jej powierzchni pod wpływem kontaktu z wodą. Połączenia elementów wymagają lutowania bądź klejenia.
Systemy z aluminium powstają z blachy aluminiowej, wykończonej powłoką lakierowaną, malowaną, z poliestru albo z akrylu. Można wykorzystać gotowe elementy lub wytłaczać je z taśmy na placu budowy. Elementy najczęściej są klejone. Szacunkowa trwałość to 70 lat.
Systemy z czystej miedzi mają żywotność do 300 lat i są najdroższe.
Uniwersalny zestaw akcesoriów nie istnieje - zawsze dobiera się je indywidualnie do konkretnego budynku i dachu. Koszyczki i siatki zabezpieczające zatrzymują zanieczyszczenia wpadające do orynnowania oraz uniemożliwiają ptakom zakładanie gniazd. Koszyczki wkłada się do leja (sztucera), by chronić rury spustowe przed zatkaniem gałązkami i liśćmi. Siatki natomiast umieszcza się w rynnach, również w celu odseparowania zanieczyszczeń o dużych gabarytach (w tym szyszek, żołędzi, kasztanów). Niestety, siatki są nieskuteczne w oddzielaniu drobnych nasionek, igliwia, piasku.
Filtry i łapacze wody stosuje się, kiedy deszczówkę chce się skierować z rury spustowej do specjalnego zbiornika i wykorzystać do podlewania roślin. Filtr siatkowy zatrzymuje drobne zanieczyszczenia z drzew.
Przewody przeciwoblodzeniowe zapobiegają tworzeniu się sopli na rynnach i zatykaniu przez lód światła rur spustowych. Do systemów rynnowych przewidziane są specjalne elektryczne przewody grzejne, sterowane termostatem i czujnikiem temperatury, albo samoregulujące przewody grzejne, dostosowujące moc grzewczą do temperatury otoczenia. Układa się je na całej długości rynien oraz rur spustowych.
Wpusty odpływowe umieszcza się pod wylotem rur spustowych, a ich zadanie to niedopuszczanie, żeby woda z dachu zbierała się przy fundamentach budynku. Są wyposażone w osadnik piasku, który zabezpiecza studnię chłonną przed zamuleniem i ułatwia usuwanie zanieczyszczeń, osadzających się w koszyczku.
Obróbki blacharskie mają kluczowe znaczenie dla szczelności i trwałości dachu. Wymagają ich kominy, gzymsy, okna i wyłazy dachowe, piony wentylacyjne, kalenice, kosze i okapy. Producenci przygotowują w fabrykach szereg gotowych akcesoriów dachowych, zastępujących ręczną obróbkę blacharską i kompatybilnych z danym systemem pokryć dachowych. Są wśród nich gąsiory, elementy brzegowe oraz wentylacyjne - taśmy, wywietrzniki, kominki i specjalne dachówki. Oferowane są również przezroczyste dachówki świetlikowe, którymi można doświetlić np. strych.
Dlaczego warto zdecydować się na gotowe akcesoria? Ponieważ spełniają wszelkie kryteria techniczne, a w porównaniu z obróbkami blacharskimi ręcznie wykonywanymi przez dekarzy - często są niewiele droższe. Wykorzystując je, właściciele domu mają z góry określony i zagwarantowany efekt użytkowy i estetyczny.
Stopnie i ławy kominiarskie koniecznie należy traktować jako integralne elementy każdego dachu. Stopnie umożliwiają bezpieczne poruszanie się po ukośnych połaciach, jednocześnie chronią powłokę pokrycia przed zniszczeniem podczas napraw dachu i prac kominiarskich. Ławy natomiast pozwalają kominiarzom pewnie stanąć przy kominie, co jest bardzo ważne dla bezpieczeństwa ich pracy. Montaż tego rodzaju wyposażenia jest potrzebny, zważywszy na fakt, że kanały kominowe trzeba regularnie czyścić.
Zabezpieczenia przed śniegiem i ptakami. Płotki i drążki przeciwśnieżne dobrze chronią rynny przed zniszczeniem, kiedy z dachu zsuwają się zalegające masy śniegu i lodu. Śniegołapy mogą rozbić zimowe pokrywy na fragmenty. Montuje się je do elementów więźby dachowej, ewentualnie do deskowania.
Aby uniemożliwić ptakom gnieżdżenie się pod okapem, warto wyposażyć go w grzebień, czyli tzw. wróblówkę (spełnia ona również rolę wentylacji pokrycia dachu).
Przejścia instalacyjne to prefabrykowane przepusty o różnej średnicy (najczęściej w postaci specjalnej dachówki z odpowiednim otworem), dostosowane do rozmaitych materiałów i kolorów pokryć dachowych, przewidziane do zakończenia lub poprowadzenia przez dach określonych instalacji domowych, tj. wentylacyjna, solarna, antenowa. Gotowe elementy dachowe dają gwarancję szczelnego, estetycznego i relatywnie niedrogiego przejścia przez dach.
Uwaga! Wszelkie metalowe akcesoria, np. maszty antenowe, płotki przeciwśnieżne, należy połączyć z instalacją odgromową budynku (jeśli istnieje).
Akcesoria ozdobne, w kształcie dekoracyjnych szpiców albo figurek zwierząt (lwa, kota, koguta itd.) wyróżniają konkretny dach spośród innych, wykończonych w typowy sposób. Zwykle zamykają one z dwóch stron kalenicę.
Lilianna Jampolska
Skomentuj
