W domach jednorodzinnych najczęściej stosuje się dwa niżej opisane układy instalacji wodociągowej.
W układzie trójnikowym kondygnacje łączy się pionowymi odcinkami rur wodociągowych, czyli pionami. U dołu pionów montuje się zawory spustowe, aby umożliwić usunięcie wody z instalacji, a u góry zakłada zawory odpowietrzające. Poziome odcinki rur, zasilające baterie czerpalne, prowadzi się poziomo od jednego punktu poboru do drugiego, w miejscu przyłączenia baterii montuje się trójniki. Rury prowadzi się z niewielkim spadkiem (1-2%) w kierunku pionu, by w razie potrzeby można było spuścić z nich wodę.
Przed każdą z baterii montuje się zawory, by można było odciąć do niej dopływ wody, nie zakłócając działania reszty instalacji. Rury najczęściej ukrywa w bruzdach ściennych lub za tzw. ślepą ścianką powstającą przy montażu np. przyborów sanitarnych na stelażach podtynkowych. Piony można poprowadzić w przygotowanych do tego szachtach, czyli kanałach instalacyjnych. Takie prowadzenie rur ułatwia ich wymianę, a także dobre otulenie ich izolacją.
Uwaga! Szachtów instalacyjnych się nie zamurowuje, lecz jedynie osłania warstwą tynku na siatce (ewentualnie płytą gipsowo-kartonową). Do prowadzenia rurociągów nie wolno wykorzystywać czynnych kanałów wentylacyjnych czy spalinowych.
Zanim kanały i bruzdy zostaną osłonięte, trzeba wykonać próbę szczelności instalacji. W czasie próby ciśnienie wody powinno być wyższe niż ciśnienie robocze (występujące w czasie normalnej eksploatacji).
Do wykonania instalacji w układzie trójnikowym najczęściej używa się rur sztywnych sprzedawanych w prostych odcinkach (tzw. sztangach).
W układzie rozdzielaczowym, podobnie jak w układzie trójnikowym, piony wodociągowe prowadzi się przez poszczególne kondygnacje. Jednak w pobliżu każdego pionu montuje się rozdzielacz. Szafkę z rozdzielaczem umieszcza się najczęściej we wnęce ściennej. W szafce umieszcza się też zawory odcinające.
Rury układa się bezpośrednio od rozdzielacza do każdego przyboru sanitarnego. Najczęściej rury prowadzi się po podłodze przed wykonaniem wylewki, tak by w gotowej łazience były niewidoczne. Rury osłania się peszlem (karbowaną rurką z cienkiego tworzywa), dzięki czemu rury i wylewka mogą się względem siebie swobodnie odkształcać, nie powodując naprężeń. Peszle mocuje się do podłoża - inaczej mogłyby przesuwać się i wypłynąć ku powierzchni w trakcie betonowania.
Uwaga! Odcinki rur, które zostaną ukryte w podłodze, nie mogą mieć połączeń, bo to one są najsłabszymi punktami instalacji, a naprawa szkód w razie przecieku jest bardzo kłopotliwa. Warstwa wylewki ponad rurami nie może być zbyt cienka, inaczej może łatwo pękać. Zwykle przyjmuje się, że minimalna grubość to 4 cm. Oczywiście przed zalaniem rur trzeba wykonać próbę ciśnieniową.
Do wykonania instalacji w układzie rozdzielaczowym stosuje się rury elastyczne sprzedawane w zwojach.
W tych szczególnych miejscach rury powinny być zawsze ułożone prostopadle do płaszczyzny przegrody i nie mogą stykać się bezpośrednio z materiałem ściany lub stropu - prowadzi się je w tulei, w której rura może się swobodnie przesuwać. Przestrzeń pomiędzy rurą a tuleją wypełnia się trwale elastycznym materiałem, np. wełną mineralną. Tych miejsc nie należy pozostawiać pustych, bo pogarszałyby izolacyjność akustyczną ścian i stropów.
Jeśli rurociągi wykonane są z tworzyw sztucznych na rury w takich miejscach można założyć opaski utrudniające rozprzestrzenianie się ognia. Materiał wypełniający opaskę rozszerza się i zaciska pod wpływem wysokiej temperatury, zamykając w ten sposób światło rury wodociągowej. Opaska uszczelnia więc ścianę w tym miejscu. Bez opaski ogień mógłby przedostać się tędy do sąsiedniego pomieszczenia.
Rury wodociągowe trzeba osłonić izolacją cieplną. Jeśli płynie nimi gorąca woda, to unikamy strat ciepła, jeśli zaś zimna, to izolacja zapobiega wykraplaniu się wilgoci na chłodnych ściankach rur i ewentualnie przegród, w których przebiegają. To zjawisko szczególnie dokuczliwe w pomieszczeniach o zwiększonej wilgotności powietrza - łazienkach, pralniach, kuchniach. Otulić izolacją trzeba nie tylko odcinki proste, ale także kształtki.
Jako izolacji najczęściej używa się pianki polietylenowej, tzw. szarej. Izolację z tej pianki powinno się pomalować specjalną farbą lub nałożyć osłonę z tworzywa sztucznego. Pianka jest szczególnie wrażliwa na promienie UV, o czym trzeba pamiętać, jeśli rury są prowadzone po wierzchu ścian lub pod stropem, np. w garażu lub piwnicy.
Rury wodociągowe i kanalizacyjne zwiększają nieco swoje wymiary wraz ze wzrostem temperatury. Wprawdzie w niezbyt rozległych instalacjach domowych tradycyjne instalacje z rur stalowych są praktycznie niewrażliwe na to zjawisko, ale częściej obecnie stosowane instalacje z rur miedzianych, a zwłaszcza z tworzyw sztucznych wymagają zastosowania tzw. kompensacji. Inaczej powstają naprężenia, które w skrajnych przypadkach prowadzą nawet do zniszczenia rurociągu. Zjawisko rozszerzalności cieplnej jest mniej odczuwalne w przypadku rur z zimną wodą. Woda wodociągowa ma ok. +10°C, instalacje są zaś na ogół układane w zbliżonej temperaturze - różnice nie przekraczają kilkunastu °C.
Zdecydowanie ważniejsze jest uwzględnienie rozszerzalności rur z ciepłą wodą, bo temperatura c.w.u. wynosi zwykle 50-55°C, różnice temperatury są więc kilkakrotnie większe.
By zapewnić kompensację, stosuje się podpory (mocowania) pozwalające na swobodne przesuwanie się rur i wykorzystuje załamania rurociągu - jest to tzw. kompensacja naturalna. Jeśli to nie wystarcza, stosuje się specjalne kształtki kompensacyjne, najczęściej tzw. U-kształtne.
Uwaga! Podpory (uchwyty) nie powinny stykać się bezpośrednio z kształtkami i zaworami, bo wówczas ich kołnierze opierają się o uchwyt uniemożliwiając ruch.
Rury instalacji wodno-kanalizacyjnej układa się zawsze poniżej przewodów elektrycznych, aby nie mogły ich narazić na zalanie. Ponadto jeśli rurociągi są metalowe, to elektryk musi je uziemić, wykonując tzw. połączenia wyrównawcze.
Redaktor: Jarosław Antkiewicz
1
