Od docieplenia budynków nie ma ucieczki! Zrób to, zanim UE zmusi Cię do zmian

Czego dowiesz się z artykułu?

Przepisy są jednoznaczne. Dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD - Energy Performance of Buildings Directive), nazywana u nas krótko dyrektywą budynkową stanowi, że od 2030 roku każdy nowo budowany dom ma być zeroemisyjny. Te, które już stoją, zeroemisyjne mają stać się do roku 2050.

Docieplenie budynków w Polsce - unijne wymagania

Państwa członkowskie muszą wdrożyć unijne regulacje do krajowego prawodawstwa i mają na to dwa lata (liczone od maja 2024 roku). Zeroemisyjny dom nie może emitować CO₂ z paliw kopalnych, co oznacza, że nie wolno ogrzewać go węglem, gazem ziemnym i płynnym (LPG), olejem opałowym. Cała zużywana w nim energia ma pochodzić ze źródeł odnawialnych (np. ze słońca). Przede wszystkim jednak, jego potrzeby energetyczne mają być zerowe lub jak najmniejsze. W naszym klimacie znaczne zmniejszenie ilości energii potrzebnej do ogrzewania domu da się osiągnąć tylko w jeden sposób - ograniczając jej straty. Co umożliwia dobra izolacja termiczna przegród zewnętrznych, energooszczędna stolarka, wentylacja mechaniczna z rekuperacją.

Żeby sprostać unijnym przepisom, potrzebna będzie masowa termomodernizacja domów w Polsce, fot. ARBET

Co to jest docieplenie przegród budynku?

W tym tekście zajmiemy się właśnie dociepleniem przegród zewnętrznych, które ma poprawić komfort cieplny i ograniczyć starty energii potrzebnej do ogrzewania domu. Wyjaśniamy jakie parametry trzeba spełnić i jak grubo układać termoizolację.

W myśl obowiązujących przepisów krajowych (Warunki Techniczne 2021) współczynnik przenikania ciepła U ścian zewnętrznych w nowym domu nie może przekraczać 0,20 W/(m2 ·K). W starszych budynkach jest on zwykle kilkukrotnie wyższy, np. na początku lat 80. XX w. zgodne z przepisami U ścian wynosiło 0,75 W/(m2 ·K). Dlatego te budynki wymagają docieplenia. Odnośnie dachów, dopuszczalny poziom współczynnika przenikania ciepła U wynosi 0,15 W/(m2 ·K), podłóg na gruncie - 0,3 W/(m2 ·K). Ocieplenie podłogi na gruncie w nowych domach wykonuje się je przed zrobieniem wylewek, albo jeszcze wcześniej, ocieplając płytę fundamentową. W remontowanych zacząć trzeba od demontażu dotychczasowych warstw podłogi. Wykonanie termoizolacji na istniejącej posadzce na ogół nie jest możliwe, ponieważ zmniejszyłoby wysokość wnętrza.

Czym docieplić przegrody zewnętrzne - wybór materiałów izolacyjnych

Przegrody zewnętrzne budynku dociepla się zwykle styropianem lub wełną mineralną. Tam, gdzie styropian (polistyren ekspandowany EPS) może mieć kontakt z wodą, np. przy fundamentach, lepiej zastosować jego odmianę hydrofobową (o obniżonej nasiąkliwości) albo styrodur, czyli polistyren ekstrudowany XPS.

Do ocieplenia poddaszy i dachów stosowana jest też piana poliuretanowa - nanoszona natryskowo (PUR) albo w postaci gotowych płyt (PUR i PIR).

Podstawowe materiały ociepleniowe, tj. styropian i wełna mineralna, wykazują podobne właściwości izolacyjne, jednak poza tym istotnie się różnią - nasiąkliwością, elastycznością, izolacyjnością akustyczną, wytrzymałością na obciążenia i odpornością na chemikalia.

Kiedy wybrać styropian do docieplenia?

Popularniejszym styropianem ociepla się wszystkie przegrody budynku, choć prawie do każdej zalecana jest inna jego odmiana. Polistyren ekspandowany ma bardzo dobre właściwości termoizolacyjne, jego współczynnik przewodności cieplnej λ wynosi 0,031-0,045 W/(m·K). Styropian jest lekki (zatem łatwy w transporcie i użyciu), sztywny, wytrzymały na ściskanie, obojętny dla skóry i błon śluzowych. To materiał samogasnący, który słabo izoluje akustycznie. Styropian jest dość odporny na wilgoć, lecz nie na działanie niektórych rozpuszczalników, dlatego nie wolno stosować go razem z lepikami, farbami rozpuszczalnikowymi i niektórymi klejami. Cechuje go niska paroprzepuszczalność, co ma znaczenie przy ocieplaniu wilgotnych ścian - obłożenie ich styropianem utrudni wysychanie.

Kiedy wybrać wełnę mineralną do docieplenia budynku?

Produkty z wełny mineralnej skalnej lub szklanej stosuje się przede wszystkim do ocieplania dachów. Pod połaciami dachów skośnych układane są miękkie płyty z wełny mineralnej albo rolowane maty, na ścianach płyty półtwarde i twarde.

Wełna mineralna do docieplenia poddasza to dobry wybór, fot. ISOVER

Wełna mineralna jest niepalna i dość lekka (choć cięższa od styropianu). Ma dobrą izolacyjność cieplną i zdolność do przepuszczania pary wodnej. Skutecznie izoluje akustycznie, jest elastyczna i sprężysta, dzięki czemu szczelnie wypełnia przestrzenie, w których jest układana. Jest odporna na chemikalia i wysoką temperaturę. Niestety, także nasiąkliwa. Wełna mineralna zamoczona traci właściwości izolacyjne, dlatego należy zabezpieczyć ją przed wilgocią. Na poddaszach jej alternatywą stała się izolacja z piany PUR (przeważnie otwarto-komórkowej), układana natryskowo.

Docieplenie ścian zewnętrznych - jaki wybrać system dociepleń?

Żeby ściana dwuwarstwowa (ta odmiana jest u nas najpopularniejsza) osiągnęła wymagany przez przepisy poziom współczynnika przenikania ciepła U, czyli 0,20 W/(m2·K), mur obkłada się izolacją o grubości 15-20 cm. Prace dociepleniowe można prowadzić jedną z dwóch metod: lekką mokrą lub lekką suchą.

W najpopularniejszej metodzie lekkiej mokrej ścianę izoluje się mocując ocieplenie bezpośrednio do muru. Aby spełniała ona standardy w zakresie ciepłochronności, warstwa styropianu musi mieć przynajmniej 15 cm grubości, fot. SWISSPOR

Docieplenie metodą lekką mokrą - system ETICS

Zdecydowanie popularniejsza jest metoda lekka mokra (ETICS, kiedyś BSO - bezspoinowy system ociepleń). Mamy tu element lekki, czyli płyty izolacji termicznej, i element mokry, czyli klej do zatapiania siatki szklanej. Termoizolację klei się do muru za pomocą zaprawy klejącej. Jeśli jest taka potrzeba, po związaniu zaprawy, płyty ocieplenia przytwierdza się dodatkowo kołkami. Zewnętrzną warstwę elewacji stanowi najczęściej tynk cienkowarstwowy. Ściana ocieplona tym sposobem wykazuje dobre parametry termiczne. Niestety, technologia ma też wady - pracować można wyłącznie przy sprzyjającej pogodzie (bez deszczu, silnego wiatru, intensywnego słońca, przy temperaturze 5-25°C), łatwo też o błędy wykonawcze. Te mogą ujawnić się nawet po kilku latach, a ich usunięcie jest trudne i kosztowne.

W metodzie lekkiej mokrej zaprawę klejową nanosi się na płyty metodą obwodowo-punktową, fot. AUSTROTHERM

Na czym polega docieplenie metodą lekką suchą?

W metodzie lekkiej suchej, podtrzymujący ocieplenie i warstwę elewacyjną ruszt mocuje się mechanicznie, przy użyciu gwoździ lub kołków, bez klejów i zapraw. Izolację termiczną (na ogół wełnę mineralną) układa się między listwami rusztu, do którego przytwierdzona zostaje elewacja. Ta metoda docieplenia przegród budynku jest prosta i nie wymaga dużego doświadczenia. Metodą lekką suchą można ocieplać wszelkie ściany: stare, nowe, murowane, drewniane, przy każdej pogodzie (pod warunkiem zabezpieczenia wełny przed deszczem), także samodzielnie. Elewację może stanowić np. drewniana oblicówka, płaska blacha.

Bez względu na zastosowaną metodę ocieplenie ścian zewnętrznych ma być ciągłe, co oznacza, że zaizolowane powinny zostać również ściany fundamentowe. Stosuje się do tego materiały odporne na ściskanie i wilgoć (twardy styropian fundamentowy, polistyren ekstrudowany). Termoizolację zasypywaną ziemią zabezpiecza się folią kubełkową.

Przeczytaj

Może cię zainteresować

Zaprojektuj budynek o minimalnym śladzie węglowym dzięki... Wata szklana na skórze? Sprawdź, jak się jej pozbyć! Jaki materiał izolacyjny wybrać: styropian czy płyty...

Dowiedz się więcej

Zobacz więcej Zobacz mniej

Co wybrać do docieplenia fundamentów: EPS czy XPS?

Ocieplanie fundamentów to jeden z kluczowych etapów w zapewnieniu energooszczędności i trwałości budynku. Wybór odpowiedniego materiału termoizolacyjnego zależy od kilku czynników, takich jak: warunki gruntowo-wodne, rodzaj fundamentów (czy jest to płyta, czy ława) oraz budżetu inwestycji. Najważniejszymi kryteriami przy wyborze dobrej termoizolacji fundamentów są: nasiąkliwość, odporność na ściskanie, współczynnik przewodzenia ciepła oraz trwałość. Izolacja fundamentów musi bowiem zachować swoje właściwości przez dziesiątki lat, działając w środowisku narażonym na wilgoć, obciążenia mechaniczne oraz zmienne warunki temperaturowe. Idealny materiał do ocieplenia fundamentów powinien charakteryzować się niską nasiąkliwością, odpornością na duże obciążenia zarówno od gruntu, jak i ciężaru budynku, a przy tym skutecznie ograniczać straty ciepła. Im niższa wartość współczynnika λ, tym lepsza izolacyjność cieplna. Wybór odpowiedniego materiału termoizolacyjnego determinuje również sposób wykonania izolacji - wyjaśnia Edyta Sauć, krajowy doradca techniczny swisspor Polska.

Do izolacji fundamentów stosuje się styropian o obniżonej chłonności wody, fot. SWISSPOR

Płyty swissporXPS oraz swissporHYDRO LAMBDA montuje się na izolacji przeciwwodnej, natomiast płyty swissporEPS i swissporLAMBDA muszą zawsze znajdować się pod nią. Jeśli szukamy najbezpieczniejszej i najtrwalszej izolacji fundamentów, XPS będzie najlepszym wyborem zwłaszcza w trudnych warunkach, takich jak wilgotny grunt czy płyta fundamentowa. Budżetową alternatywą, pod warunkiem, że grunt nie jest bardzo mokry, a izolacja przeciwwodna ław została wykonana poprawnie, są płyty hydrofobowe EPS. Z kolei płyty EPS do ocieplenia fundamentów to opcja ekonomiczna, która sprawdzi się wyłącznie wtedy, gdy fundamenty są perfekcyjnie zabezpieczone przed wodą. W przeciwnym razie ich zastosowanie wiąże się z ryzykiem chłonięcia wilgoci i utraty właściwości izolacyjnych.

Jak docieplić poddasze?

Najpopularniejsze u nas dachy skośne ociepla się przeważnie wełną mineralną, układając ją dwuwarstwowo - między i pod krokwiami. Dolna warstwa, układana na dodatkowym poprzecznym ruszcie, pozwala zwiększyć grubość izolacji i zniwelować wpływ krokwi jako mostków termicznych. Aby spełnić wymagania WT 2021, za minimum uznać należy ocieplenie dachu materiałem o grubości 25-30 cm, przy λ = 0,04 W/(m·K).

Żeby spełnić wymagania WT 2021, wełnę mineralną układa się pod połacią dachu dwuwarstwowo, fot. ISOVER

Docieplenie poddasza wełną skalną czy szklaną?

Jak wspomnieliśmy, do ocieplania połaci dachowych stosuje się produkty z wełny mineralnej skalnej lub szklanej, sprzedawane w formie rolowanych mat lub miękkich płyt. Wełnę skalną wytwarza się z bazaltu, gabro, dolomitu lub kruszywa wapiennego. Także z pochodzących z recyklingu brykietów mineralnych. Materiał jest topiony w wysokiej temperaturze (1400°C w przypadku bazaltu), co wywołuje proces rozwłóknienia. Do włókien, jako lepiszcze, dodaje się specjalne żywice i formuje z nich gotowe produkty - płyty, maty itd. Te poddaje się procesowi hydrofobizacji, dzięki czemu słabiej chłoną wodę.

Wełna szklana powstaje w podobny sposób, ale wytwarza się ją z piasku kwarcowego i stłuczki szklanej z recyklingu, czasami z dodatkiem materiału skalnego.

Zalety docieplenie poddasza pianą PUR

Alternatywą wełny do docieplenia poddasza jest od jakiegoś czasu piana PUR, wytwarzana na budowie i nanoszona natryskowo za pomocą agregatu. Do tych prac trzeba zatrudnić fachowców dysponujących odpowiednim sprzętem. Robota związana z ociepleniem poddasza tą metodą idzie szybko - na zaizolowanie całego poddasza wystarczy kilka do kilkunastu godzin. Piana PUR układana natryskowo występuje w dwóch rodzajach, jako otwartokomórkowa i zamkniętokomórkowa. Do docieplenia poddaszach stosuje się zwykle tę pierwszą. Ma dobrą izolacyjność termiczną (λ 0,036–0,040 W/(m·K)), jest bardzo lekka (do 10 kg/m3 ) i paroprzepuszczalna. Od strony wnętrza budynku zaleca się ułożenie na niej paroizolacji. Pianka jest rozprężna, więc wciska się we wszelkie zakamarki i dokładnie wypełnia przestrzeń, w której jest układana. To izolacja bezspoinowa - jej prawidłowe naniesienie eliminuje ryzyko powstania mostków cieplnych. Jest odporna na działanie pleśni, ale palna.

Poddasza coraz częściej ociepla się nanoszoną natryskowo pianą PUR, fot. PCC PRODEX

Docieplenie poddasza płytami PIR - izolacja nakrokwiowa

Jest też możliwość ułożenia termoizolacji na krokwiach. Na ten wariant (to tzw. izolacja nakrokwiowa) warto się zdecydować, gdy inwestor nie chce tracić wysokości pomieszczeń na poddaszu. Materiałem najbardziej kojarzonym z izolacją nakrokwiową są płyty PIR, z twardej, zamkniętokomórkowej pianki poliizocyjanurowej. Ich współczynnik przewodzenia ciepła λ wynosi 0,022 do 0,026 W/(m·K), co oznacza, że izolację można układać stosunkowo cienką warstwą. Płyty są lekkie, nienasiąkliwe, wytrzymałe mechanicznie, łatwe w montażu.

Jak i czym docieplić dach płaski?

Dachy płaskie dzielimy na wentylowane i niewentylowane. W dach płaskich wentylowanych ocieplenie rozkłada się na stropie, a pustka między termoizolacją i pokryciem musi być wentylowana. Odporność na ściskanie nie ma tu znaczenia, można więc stosować do ocieplenia materiały miękkie, np. maty z wełny mineralnej albo granulaty układane nadmuchowo. Granulat z wełny mineralnej, polistyrenowy czy strzępki celulozowe wtłacza się pod pokrycie za pomocą specjalnej maszyny. Grubość warstwy termoizolacji zależy od współczynnika λ konkretnego materiału, ale nie powinna być mniejsza niż 25-30 cm.

W stropodachach niewentylowanych wszystkie warstwy - konstrukcja, termoizolacja i izolacja przeciwwodna - ściśle do siebie przylegają. Ociepla się je:

styropianem (minimum dach/podłoga),
styropapą (czyli płytami styropianowymi oklejonymi papą podkładową),
płytami z wełny mineralnej o dużej gęstości,
można też użyć twardych płyt z pianki poliuretanowej PIR.

Niezbędny spadek formuje się układając warstwę dociskową z betonu, albo z klinów z materiału ociepleniowego, zwykle przygotowywanych w fabryce na konkretny dach. Warstwa termoizolacji ma wówczas w najcieńszym punkcie około 20 cm, w najgrubszym (zależnie od spadku i wielkości dachu) np. dwa razy tyle.