Odpowiedź eksperta: Niestety, ten przypadek nie jest odosobniony, ponieważ domy budowane w naszym kraju 50-60 lat temu bardzo często pokrywane były eternitem (to handlowa nazwa azbestowo-cementowych płyt falistych albo płaskich). Problem dotyczy całej Polski, choć najwięcej takich budynków znajduje się na obszarach wiejskich, przede wszystkim na tzw. ścianie wschodniej i na Mazowszu.
Rzeczywiście, niedługo po tym, jak materiał ten się upowszechnił, odkryto że zawarte w płytach azbestowe włókna mogą powodować pylicę, a nawet chorobę nowotworową. Nie ma jednak powodów do paniki, ponieważ płyty leżące na dachu nie stanowią zagrożenia - dopóki nie są uszkodzone. Nie znaczy to, że należy je tam zostawić. Przeciwnie - zgodnie z polskim prawem wszystkie wyroby azbestowe powinny być usunięte najpóźniej do końca 2032 r.
W pierwszej kolejności trzeba sprawdzić, czy dokumentacja domu zawiera ocenę stanu technicznego i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest. Zgodnie z prawem jej sporządzenie to obowiązek właściciela budynku. Jeżeli takiej oceny nie ma, należy ją sporządzić (wzór można znaleźć w Internecie) - zatrudniając w tym celu uprawnionego rzeczoznawcę budowlanego lub firmę zajmującą się usuwaniem azbestu z odpowiednimi uprawnieniami. Ocenę należy przechowywać z dokumentacją budynku.
Inwestycję warto zacząć od sprawdzenia, czy w gminie funkcjonuje program usuwania azbestu i można skorzystać z dofinansowania jego demontażu. Samorządy oferują różne wsparcie, przykładowo w Warszawie można uzyskać środki w wysokości nawet 100% kosztów demontażu, pakowania i transportu na składowisko odpadów niebezpiecznych takich wyrobów. Urzędnicy gminni powinni udzielić wszelkich niezbędnych informacji na temat formalności.
Azbestu nie wolno usuwać samodzielnie! Demontażem mogą się zajmować wyłącznie wyspecjalizowane ekipy, które przeszły odpowiednie szkolenia i mają zezwolenia na prowadzenie takiej działalności. Decydując się na prace we własnym zakresie, z pominięciem gminnego wsparcia, trzeba się przygotować na wydatek rzędu 25-40 zł/m² dachu, w zależności od regionu kraju, stopnia skomplikowania konstrukcji dachu i stanu eternitu.
Co powinno zawierać zgłoszenie na roboty polegające na usuwaniu azbestu?
Zgodnie z prawem, roboty polegające na usuwaniu wyrobów zawierających azbest należy zgłosić do właściwego organu nadzoru budowlanego, okręgowego inspektoratu pracy oraz lokalnego inspektora sanitarnego - w terminie co najmniej 7 dni przed ich rozpoczęciem.
Zgłoszenie powinno zawierać:
- rodzaj lub nazwę wyrobów zawierających azbest,
- termin rozpoczęcia i planowanego zakończenia prac,
- adres budynku,
- kopię wspomnianej wcześniej aktualnej oceny stanu wyrobów zawierających azbest,
- określenie liczby pracowników, którzy będą mieli kontakt z azbestem.
Jak powinno przebiegać usuwanie eternitu?
Ze względu na ryzyko groźnego dla zdrowia pylenia, teren na którym odbywać się będzie usuwanie azbestu, powinien zostać wygrodzony taśmą i oznaczony tablicą z informacją, że w pobliżu trwają prace przy azbeście. Mogą na nim przebywać wyłącznie pracownicy firmy usuwającej azbest, ubrani w jednorazowe kombinezony i maski na twarz, zabezpieczające przed pyleniem. Wszystkie otwory okienne i drzwiowe w domu należy starannie uszczelnić.
Prace na dachu zaczyna się od zwilżenia pokrycia wodą, co ma ograniczyć uwalnianie pyłu azbestowego. Płyty odrywa się od podłoża zaczynając od kalenicy. Należy to robić możliwie delikatnie, aby minimalizować ryzyko łamania się elementów. To wtedy bowiem z materiału uwalniają się groźne dla zdrowia substancje. Zdemontowane płyty umieszcza się na przygotowanych wcześniej paletach - elementy faliste układa się systemem fala w falę, natomiast płaskie płytki w stosy.
Kolejnym krokiem jest staranne spłukanie i zamiecenie odsłoniętego podkładu dachowego. Zwilżyć trzeba też umieszczone na paletach płyty azbestowe. Przed transportem należy je jeszcze dokładnie opakować - folią polietylenową o grubości min. 0,2 mm, taśmą klejącą i folią typu stretch. Tak przygotowany ładunek, oznaczony specjalną naklejką informującą o azbeście, można przewieźć na wyznaczone składowisko. Obecnie jest ich w naszym kraju 57, po kilka w każdym województwie.
Po wykonaniu prac firma ma obowiązek złożyć właścicielowi nieruchomości pisemne oświadczenie o prawidłowości wykonania prac oraz o oczyszczeniu terenu z pyłu azbestowego, z zachowaniem właściwych przepisów technicznych i sanitarnych.
Czym zastąpić pokrycie z eternitu?
Demontaż eternitu to dopiero pierwszy krok - drugim jest położenie nowego pokrycia. Warto więc pamiętać, aby zgrać terminowo ekipę demontującą azbest i dekarzy wykonujących nowy dach. W przeciwnym razie odsłonięty budynek będzie narażony na zalanie.
Uwaga! Wymiana pokrycia to etap, na którym trzeba dokonać fachowej oceny stanu konstrukcji dachu. Jeżeli będzie taka konieczność, konstruktor zaleci wzmocnienie odkształconych krokwi lub połączeń jętek z krokwiami.
Jeżeli więźba jest w dobrym stanie, można przystąpić do wymiany samej wierzchniej warstwy dachu. Płyty azbestowe mocowano przeważnie na dwa sposoby. Płaskie elementy przybijano bezpośrednio do pełnego deskowania pokrytego papą, natomiast płyty faliste - do umieszczonych na deskach kontrłat i łat. Przed ułożeniem nowego pokrycia trzeba oderwać zarówno łaty, jak i starą papę, co pozwoli ocenić stan deskowania. Jeśli znajdują się tam ogniska pleśni lub innych grzybów, zaatakowane elementy należy wymienić lub odgrzybić.
Na tak przygotowanym podłożu umieszcza się folię dachową (najlepiej paroprzepuszczalną membranę) i dodatkowo - przy wyborze jako pokrycia blachodachówki albo dachówek - ołacenie. To bowiem do niego, a nie bezpośrednio do deskowania, mocuje się wspomniane materiały. Ołacenie to inaczej ruszt, utworzony z drewnianych kontrłat, mocowanych równolegle do krokwi, oraz łat, przybijanych prostopadle do nich. Listwy powinny mieć wysokość 25-40 mm i szerokość 38-60 mm i być rozstawione w przedziale 30-40 cm. Parametry te zależą od rodzaju pokrycia, obciążeń zewnętrznych dachu, kąta jego nachylenia i rozstawu krokwi.
Wybór nowego pokrycia, które zastąpi eternit, powinno być dobrze przemyślane. Oczywiście wiele zależy od zasobności portfela - ceny pokryć są bardzo zróżnicowane - i od osobistych preferencji inwestora.
Przeczytaj
Może cię zainteresować
Dowiedz się więcej
Zobacz więcej
Zobacz mniej
Przy wymianie pokrycia dachu pod uwagę trzeba również wziąć parametry dachu, takie jak:
- wytrzymałość więźby - każda konstrukcja ma określoną nośność, obliczoną przez konstruktora. Pokrycie nie może być więc zbyt ciężkie, bo mogłoby uszkodzić więźbę. 1 m² eternitu waży 13-17 kg, więc bez problemu można go zastąpić materiałami lekkimi, do których należą gonty bitumiczne, blachodachówka i blachy płaskie, które są w przybliżeniu trzykrotnie lżejsze. Jednak gdy zdecydujemy się na pokrycie ciężkie - np. dachówkę ceramiczną (45-90 kg/m²) albo cementową (40-60 kg/m²) - konieczne będzie zasięgnięcie opinii konstruktora. Oceni on, czy więźba przeniesie znacznie większe obciążenia, a w razie potrzeby zaleci sposób jej wzmocnienia;
- kształt dachu - im jest on prostszy, tym większe pole manewru mamy przy wyborze pokrycia. Na prostych, jedno- i dwuspadowych konstrukcjach, bez załamań, lukarn itp., można stosować zarówno materiały dostępne w dużych arkuszach (blachodachówki, blachy trapezowe), jak i elementy drobnoformatowe (dachówki, gonty). Na bardziej skomplikowanych dachach lepiej sprawdzą się te drugie, ponieważ łatwiej dopasować je do nieregularnej formy dachu, a podczas prac dekarskich powstanie mniej odpadów;
- kąt nachylenia dachu - im mniej stroma jest więźba, tym pokrycie musi być bardziej szczelne. Wynika to z tego, że z dachu o mniejszym kącie nachylenia woda spływa wolniej, dłużej też zalega na nim topniejący śnieg. Orientacyjny kąt nachylenia połaci wynosi 10-90° dla blachy dachowej i gontu bitumicznego, 18-75°dla dachówek oraz 40-60° dla strzechy. Wartości te są jednak przybliżone, dlatego wybierając pokrycie, trzeba kierować się instrukcjami producenta.
Norbert Skupiński
Na zdjęciu otwierającym: Teren, z którego usuwa się azbest, powinien być ogrodzony taśmą i oznakowany. (fot. Ramid)
18
