Ignorując te 9 punktów, nie dobierzesz właściwego pokrycia dachowego!
Ignorując te 9 punktów, nie dobierzesz właściwego pokrycia dachowego!
Wybór pokrycia dachowego to jedna z bardziej emocjonujących, budowlanych decyzji - blacha czy dachówka? Jaki wzór - tradycyjny czy nowoczesny? Jaki kolor, bo tych do wyboru jest przecież bez liku. Razem z pokryciem dobieramy orynnowanie.
Janusz Werner
Data publikacji: 2024-06-12
Data aktualizacji: 2024-09-06
Wybór pokrycia dachowego jest kluczową decyzją podczas budowy domu, obejmującą kwestie materiału, wzoru, koloru oraz dopasowania orynnowania. Przed zakupem należy sprawdzić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, który może narzucać określone wymagania. Pokrycia dachowe dzielą się na lekkie (blachy, gonty bitumiczne) i ciężkie (dachówki ceramiczne, strzecha), co wpływa na konstrukcję więźby dachowej. Blachodachówka, imitująca dachówkę, jest popularna ze względu na lekkość, łatwość montażu i niższą cenę. Dostępna jest w różnych wariantach, z powłokami zwiększającymi trwałość i odporność na korozję. Dachówki ceramiczne są trwałe, wytrzymują ponad 100 lat, dobrze tłumią dźwięki, ale są ciężkie i kosztowne w przypadku użycia specjalnych dachówek. Dachówki betonowe, tańsze od ceramicznych, mają podobne właściwości, choć mniej trwałe powłoki. Gonty bitumiczne są elastyczne, idealne do nietypowych powierzchni, wymagają pełnego deskowania i często papy jako podkładu. Pokrycia dachów płaskich, wymagające większej szczelności, obejmują papę oraz membrany PVC i EPDM, które są trwałe i odporne na warunki atmosferyczne. Orynnowanie jest obowiązkowe w budynkach powyżej 4,5 m wysokości i powierzchni dachu przekraczającej 100 m². Rynny mogą być zewnętrzne lub wewnętrzne, najczęściej z PVC lub stali, które są trwałe i dostępne w różnych kolorach. PVC jest odporne na korozję, ale może się odbarwiać, natomiast stal jest bardziej wytrzymała, ale podatna na korozję w miejscach uszkodzeń.
Co brać pod uwagę przy wyborze pokrycia dachowego? Kluczowe 9 punktów
Zanim zaczniemy przebierać w materiałach pokryciowych w składzie budowlanym, sprawdźmy miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (MPZP), bądź decyzję o warunkach zabudowy. Lokalne przepisy mogą narzucać nie tylko kształt i spadek dachu, ale nawet jego kolor. Jeśli będzie w nich napisane, że dach ma być brązowy czy w kolorze zbliżonym do naturalnej barwy dachówki ceramicznej, to taki właśnie musimy wybrać.
Przy wyborze znaczenie ma też waga materiału pokryciowego. Ze względu na nią, pokrycia dzieli się na lekkie i ciężkie. Masa lekkich (to blachy i gonty bitumiczne) nie przekracza kilkunastu kg/m2. Ciężkie (dachówki, sporadycznie stosowane strzecha i łupek) ważą kilkadziesiąt kg/m2. Więźba zaprojektowana pod lekką blachę, niekoniecznie udźwignie dachówkę ceramiczną. Zmiana pokrycia z lekkiego na ciężkie może oznaczać konieczność pogrubienia krokwi czy zmniejszenia odległości między nimi, co wymaga zaangażowania konstruktora.
Istotny jest także kształt dachu. Na prostych połaciach sprawdzą się elementy wielkoformatowe (np. blachodachówka) - prace idą szybko, prawie nie ma odpadów. Jeśli ten sam materiał ułożymy na dachu skomplikowanym, będzie go potrzeba do 30% więcej, niż wynikałoby z obmiaru połaci. Na takim z licznymi załamaniami, lukarnami, wykuszami lepiej kłaść elementy małoformatowe (np. dachówki) - to mniejsze marnotrawstwo materiału, łatwiej też kształtować krzywizny.
Infografika: Co brać pod uwagę przy wyborze pokrycia dachowego? Kluczowe 9 punktów
Plan miejscowy może nakazywać budowę dachu o konkretnym kształcie, a nawet kolorze. (fot. Röben)
Pokrycia dachów skośnych - który rodzaj jest najpopularniejszy w Polsce?
Blachodachówka - co wpływa na cenę tego pokrycia?
Pokrycia metalowe są u nas najchętniej wybieranym materiałem na dachy domów jednorodzinnych. A to dlatego, że są lekkie, dobrze imitują dachówkę i są od niej tańsze.
Blachodachówka to blacha wytłoczona tak, żeby wyglądała jak dachówka. Wizualnie podobna, waży 10 razy mniej, zamiast kilkudziesięciu - kilka kilogramów. Rdzeń materiału (grubości 0,4-0,5 mm) stanowi najczęściej blacha stalowa, rzadziej lżejsza aluminiowa. Pokrywa się ją wielowarstwowymi powłokami ochronnymi, które zwiększają odporność produktu na korozję, działanie promieni UV, zarysowania i uszkodzenia. Od nich, szczególnie od warstwy zewnętrznej, zależy trwałość pokrycia. W przypadku solidnego wyrobu, ocenia się ją na ponad 20 lat, choć niektórzy producenci oferują nawet 50-letnią gwarancję! Tam, gdzie powłoka zostanie uszkodzona, np. w wyniku cięcia szlifierką kątową, blacha przerdzewieje po kilku sezonach.
Sprzedaje się ją w długich arkuszach (szerokość około 1 m, długość nawet powyżej 8 m), także ciętych na wymiar oraz w wersji panelowej. Panel wizualnie przypomina fragment jednego lub dwóch szeregów dachówek. Przeważnie ma 30 do 70 cm długości i koło 120 cm szerokości. Ich transport jest łatwy, montaż szybki, do ułożenia dachu wystarczą dwie osoby. Na skomplikowanych dachach odpadów jest wyraźnie mniej, niż przy stosowaniu arkuszy.
Poszczególne modele blachodachówek różnią się między sobą również wysokością przetłoczeń (czyli fal wytłoczonych w blasze). Waha się ona od kilkunastu do 60 mm. Im wyższe przetłoczenie, tym materiał jest sztywniejszy, a jego cena wyższa.
Na rynku jest też droższy i cięższy wariant blachodachówki - z posypką mineralną. Ta ma matową, szorstką powierzchnię i przypomina z wyglądu gont. Dobrze tłumi dźwięk kropli uderzający o dach (waga od 5 do 15 kg/m2), jednak ceną przebija nawet dachówkę ceramiczną.
Blachodachówka to mistrzyni naśladownictwa - może przypominać klasyczną dachówkę (a fot. Blachy Pruszyński), nowoczesną dachówkę płaską (b fot. Ruukki), nawet drewniany gont (c fot. Blachotrapez).
Już kilkadziesiąt lat temu była w Polsce popularnym pokryciem. Niestety, dość problematycznym - socjalistyczna blacha ocynkowana błyskawicznie korodowała. Dlatego trwalsza i ładniejsza blachodachówka z łatwością wyparła ją z rynku.
Dziś prostota jest modna i blacha płaska, powlekana jak blachodachówki, sprzedawana w arkuszach i jako wyrób panelowy, jest chętnie wybierana przez inwestorów.
Blachy płaskie łączone na rąbek rzemieślniczy (jak przed laty) układa się na deskowaniu, gotowe panele na rąbek (click) także na ruszcie. Zaleca się jednak, aby łaty były szersze (ok. 10 cm) i mocowane maksymalnie co 30 cm. Niektóre blachy płaskie mają niewielkie przetłoczenia wzdłużne, które usztywniają powierzchnię i ograniczają tzw. falowanie. To pokrycie mocuje się za pomocą uchwytów zwanych żabkami i łapkami, bez przebijania powierzchni.
Za stalową blachę powlekaną płaci się tyle, co za blachodachówkę. Koszt krytego nią dachu jest niższy od tego z ceramiki czy betonu, bo nie podnoszą go drogie dachówki skrajne, gąsiory itp. Potrzebne obróbki dekarz wykonuje na miejscu, niektóre można kupić gotowe.
Lekkie blachy świetnie sprawdzają się przy remontach. (fot. Ruukki)
Nowoczesna wersja tradycyjnej bryły z blachą płaską nie tylko na dachu, ale i na części elewacji. (fot. Blachy Pruszyński)
Dachówki ceramiczne - od czego zależy cena tego pokrycia?
To jeden z najdłużej stosowanych i najpopularniejszych materiałów pokryciowych. Produkowane z gliny, wytrzymają ponad 100 lat. Są wytłaczane w formach, albo cięte ze wstęgi uformowanej wcześniej gliny (te nazywa się ciągnionymi). Masa, której nadano kształt dachówki, trafia do suszarni, gdzie traci nadmiar wody. Po wysuszeniu wyrób jest wypalany w piecu, w temperaturze dochodzącej do 1000°C. Bez dodatkowych zabiegów uzyskuje się dachówkę o naturalnej, ceglanej barwie. W czasie suszenia i wypalania produkt może się minimalnie odkształcić.
Żeby nadać dachówkom inną barwę oraz zwiększyć odporność na osadzanie się zanieczyszczeń i porosty, poddaje się je angobowaniu bądź glazurowaniu. Przeprowadzane po wysuszeniu, a przed wypalaniem angobowanie to barwienie powierzchni mieszanką rozrzedzonej gliny, minerałów, tlenków metali. Uzyskany w ten sposób wyrób jest lekko matowy. Połysk nadaje dachówkom glazurowanie, czyli pokrywanie powierzchni szkliwem. Oba zabiegi zwiększają odporność na przebarwienia oraz pozwalają dłużej utrzymać kolor.
Dachówki są dość małe i dobrze sprawdzają się przy kryciu dachów o skomplikowanych kształtach. Wykonane z nich pokrycie jest ciężkie - waży do 75 kg/m2. Duża masa to atut - pokrycie świetnie tłumi dźwięki, więc w domu nie słychać deszczu, uderzającego o dach. Cena podstawowych dachówek ceramicznych w zasadzie nie odbiega od cen innych materiałów pokryciowych. Koszt dachu wyraźnie podnosi jednak użycie dachówek specjalnych - przyokapowych, końcowych itp. Za jedną taką płaci się nawet tyle, co za 10 zwykłych.
Dachówki ceramiczne - do wyboru, do koloru! Stosowana od wieków karpiówka (a fot. Creaton Polska), klasyczny wzór i kolor (b fot. Röben), nowoczesna dachówka płaska (c fot. Wienerberger).
Dachówki betonowe - czy to pokrycie jest tańsze od dachówek ceramicznych?
Nazywane również cementowymi, upowszechniły się w drugiej połowie ubiegłego wieku (ceramiczne są znane od tysięcy lat). Oba rodzaje układa się w ten sam sposób, mają też bardzo podobne wymiary, wagę i kształt. Betonowe są nieco tańsze.
Produkuje się je z mieszaniny gruboziarnistego piasku, cementu portlandzkiego i wody. Gotowa zaprawa jest nakładana do form, które nadają jej kształt. Masa jest dodatkowo barwiona, a wyrób pokrywany farbą akrylową, najczęściej dwukrotnie - przed i po suszeniu. Taka powierzchnia nie jest jednak tak trwała, jak angoba i glazura.
Dachówki cementowe dobrej jakości cechuje mała porowatość, co zmniejsza ich nasiąkliwość i zwiększa mrozoodporność. Wyrób może mieć bardzo gładką powierzchnię, zachowuje też nadane mu podczas formowania wymiary, co ułatwia pracę dekarzom.
Pokrycie z dachówki cementowej waży do 55 kg/m2. Typowa dachówka betonowa jest cięższa od ceramicznej, ale na metrze kwadratowym układa się ich mniej, zatem taki dach jest nieco lżejszy.
Płaską dachówkę betonową nie sposób odróżnić od ceramicznej. (fot. BMI Braas)
Gonty bitumiczne
To kolorowe pasy papy nacięte tak, aby imitowały kształt tradycyjnych gontów. Są elastyczne, łatwo je ciąć, świetnie nadają się do wykańczania nietypowych powierzchni. Wymagają jednak pełnego deskowania, często także papy jako podkładu (jeśli spadek połaci jest mniejszy niż 20°). Na ich powierzchni umieszcza się różnego rodzaju posypki, przeważnie mineralne. Od nich zależy kolor dachu. Trwałość gontów bitumicznych wynosi 20-50 lat.
Układa się je na dachach o nachyleniu od 12°, aż po bardzo strome, nawet z płaszczyznami pionowymi. Ciężar takiego pokrycia to około 10 kg/m², łącznie z warstwami podkładowymi może jednak sięgnąć 30 kg/m².
Gonty bitumiczne również należą do pokryć lekkich. (fot. Stema)
Pokrycia dachów płaskich - rodzaje
Dachy płaskie, ze względu na niewielki spadek, wymagają znacznie większej szczelności pokrycia. Dlatego kryje się je przede wszystkim papą, choć ostatnio na domach jednorodzinnych stosuje się także membrany PVC i EPDM (rolowany materiał na bazie kauczuku).
Papa
Pokrycia z materiałów bitumicznych są szczelne (oczywiście te wykonane zgodnie ze sztuką), lekkie, odporne na zmiany temperatury i starzenie.
Papa ma trzy warstwy, z których najważniejsza jest nośna - osnowa z welonu albo tkaniny szklanej, folii, ewentualnie włókniny poliestrowej. Od rodzaju i grubości osnowy nasączonej masą bitumiczną zależy, na ile papa jest elastyczna i odporna na rozciąganie. Część wierzchnia, czyli posypka z talku, piasku lub łupków, chroni osnowę przed nagrzewaniem, promieniami UV i uszkodzeniami mechanicznymi. Warstwa spodnia nie dopuszcza do sklejania się zrolowanego materiału.
Kiedyś impregnatem papy była smoła albo asfalt. Dziś jest nim asfalt modyfikowany środkami uszlachetniającymi i uelastyczniającymi (np. elastomerami SBS), co zwiększa żywotność produktu do kilkudziesięciu lat. Takie pokrycie układa się przeważnie jako dwuwarstwowe, przy czym najpierw daje się papę podkładową, potem nawierzchniową (to dwa różne wyroby). Papy dzielą się na klejone, termozgrzewalne (czyli klejone przez roztopienie palnikiem bitumu, znajdującego się na ich spodzie) i samoprzylepne.
Zgrzewanie papy podkładowej. (fot. J. Werner)
Membrany dachowe
To materiały hydroizolacyjne o grubości od 1 do 3 mm, wykonane z modyfikowanego polichlorku winylu (PVC) albo elastomerów EPDM. Układa się je jednowarstwowo. Są dostarczane w rolkach o szerokości nawet do kilkunastu metrów, dzięki czemu cały dach można pokryć jednym arkuszem materiału, bez żadnych połączeń!
Za najlepsze uchodzą membrany EPDM, które są trwałe (żywotność 50 lat), wytrzymałe, odporne na znaczne różnice temperatury i promieniowanie UV, rozciągliwe (do 300%). Nie wymagają konserwacji, łatwo naprawia się uszkodzenia. Można je kleić, mocować mechanicznie, obciążać, np. gładkim, okrągłym żwirem (to tzw. balastowy sposób mocowania).
Orynnowanie - czy jest obowiązkowe w każdym domu?
Orynnowanie jest w naszym klimacie niezbędne. Bez rynien woda spływająca z połaci zalewałaby ściany i powodowała ich zagrzybienie. Dlatego przepisy nakazują, żeby każdy budynek wolno stojący o wysokości powyżej 4,5 m i powierzchni dachu przekraczającej 100 m2 był w nie wyposażony. W budynkach niższych i z mniejszym dachem orynnowanie może nie występować, o ile okapy ukształtowano w sposób zabezpieczający przed zaciekaniem wody na ściany.
Najczęściej rynny montuje się jako zewnętrzne, wewnętrzne - prowadzone do pionów kanalizacyjnych - stosuje się niekiedy do odwodnienia dachów płaskich. Najpopularniejsze są wiszące o przekroju półokrągłym, choć w projektach nowoczesnych, na dachach bezokapowych i z gzymsem, coraz częściej pojawiają się prostokątne i kwadratowe. Woda z rynien trafia do pionowych rur spustowych, potem jest odprowadzana do kanalizacji deszczowej, studni chłonnej, zbiornika deszczówki, albo po prostu wsiąka w ziemię. Zwykle rury spustowe prowadzi się po elewacji, choć modne stało się chowanie ich w warstwie ocieplenia.
Orynnowanie coraz częściej projektuje się tak, żeby nie było widoczne. (fot. Ruukki)
Dobór orynnowania - czym jest efektywna powierzchnia dachu (EPD)?
Przekroje dobiera się tak, żeby woda nawet przy ulewnym deszczu nie przelewała się przez krawędź rynny i nie wypełniła całkowicie rury spustowej. Na dużych i skomplikowanych dachach orynnowanie planuje projektant. W pozostałych przypadkach w praktyce decydują dekarze. Przyjęło się, że średnica zarówno rynien, jak i rur spustowych nie powinna być mniejsza niż 90- 100 mm. Zbyt wąskie łatwo zapchają liście, gałązki czy lód. Przekrój rury spustowej to zwykle 3/4 przekroju rynny.
Orynnowanie dobiera się do efektywnej powierzchni dachu (EPD), czyli powierzchni, którą trzeba odwodnić. Jeżeli nachylenie połaci nie przekracza 10°, przyjmuje się, że EPD jest równa powierzchni dachu.
Kiedy połacie są bardziej strome, stosuje się wzór:
EPD = (W + ½H) • L
gdzie:
EPD to efektywna powierzchnia dachu;
W to mierzona w poziomie odległość od narożnika dachu do kalenicy;
H to wysokość dachu;
L to długość dachu (wzdłuż okapu).
Wymiary niezbędne do wyznaczenia efektywnej powierzchni dachu
EPD budynków o takiej samej powierzchni rzutu jest tym większa, im bardziej stromy jest ich dach. Przy większym spadku woda spływa szybciej, a niebezpieczeństwo jej spiętrzenia i przelania się przez rynny wzrasta.
Elementy systemu rynnowego
Każdy system rynnowy składa się z rynien, rur spustowych, elementów łączących i mocujących. Otwarte rynny, do których z pokrycia spływa woda, mocuje się wzdłuż krawędzi dachu korzystając z haków (rynajz). Poszczególne odcinki rynien w linii prostej scalają złączki, w narożach domu narożniki (zewnętrzne i wewnętrzne). Z rynien, za pomocą sztucerów (lejów spustowych), woda kierowana jest do rur spustowych, które odprowadzają ją w dół, poza budynek. Mocuje się je do ścian za pomocą obejm. Kształtki, montowane na końcu rur, to wylewki. Użytecznym elementem jest czyszczak (rewizja), który umożliwia usuwanie zanieczyszczeń z dolnego fragmentu rury spustowej. Można w niej osadzić również łapacz deszczówki. Kiedy jego klapa jest zamknięta, łapacz jest po prostu rurą spustową, po otwarciu klapy wodę da się skierować np. do beczki, i później wykorzystać do podlewania ogródka.
W ramach systemu rynnowego producenci oferują wszystkie niezbędne elementy - rynny, narożniki, haki, leje spustowe itd. (fot. Cell-Fast)
Stal i PVC - najpopularniejszy materiał na rynny w Polsce
Orynnowanie wytwarza się przeważnie z PVC lub stali, rzadko z miedzi czy aluminium, bo cena skutecznie odstrasza amatorów tych trwałych rozwiązań.
Rynny z tworzywa nie korodują, są odporne na działanie kwaśnych i słonych deszczy. Dlatego poleca się je w rejonach nadmorskich. Są wytwarzane z barwionego w masie polichlorku winylu, dzięki czemu nawet głębokie zarysowania pozostają niewidoczne. Niestety, pod wpływem słońca plastik może się odbarwić, a ze względu na dużą rozszerzalność cieplną PVC, przy montażu konieczne jest stosowanie złączek przesuwnych. Produkt jest też podatny na uszkodzenia mechanicznie, szczególnie w niskiej temperaturze, gdy tworzywo staje się kruche. Nie wymaga za to żadnej konserwacji i jest stosunkowo tani.
Rynny z ocynkowanej blachy stalowej produkowane są metodą wytłaczania. Kolor i trwałość zapewniają im powłoki dekoracyjno-ochronne. Stalowy rdzeń ma przeważnie do 0,7 mm grubości. Są bardziej wytrzymałe, pod wpływem uderzenia odkształcają się, a nie pękają. Dobrze znoszą zarówno silne nasłonecznienie, jak i niską temperaturę. Niestety korodują, zwłaszcza w miejscach, gdzie zostały uszkodzone. Dlatego odradza się ich montaż na budynkach sąsiadujących z wysokimi drzewami, których gałęzie mogą ocierać się o orynnowanie i ścierać powłokę ochronną.
Najpopularniejsze rozwiązanie to wisząca rynna o przekroju półokrągłym i okrągła rura spustowa. Te są ze stali. (fot. Cell-Fast)
Z obu materiałów wytwarzane są rynny o przekroju półokrągłym, prostokątnym, kwadratowym. Paleta dostępnych kolorów jest bogata. Wizualnie wyroby stalowe nie różnią się niczym od tych z PVC. Trwałość obu materiałów ocenia się na 30-50 lat. Rynny z miedzi czy blachy cynkowo-tytanowej wytrzymają nawet 150 lat.
Rynna o kwadratowym przekroju, rura spustowa również kwadratowa. (fot. Blachy Pruszyński)
fot. otwierająca: Ruukki
FAQ Pytania i odpowiedzi
Co należy sprawdzić przed wyborem pokrycia dachowego?
Przed wyborem pokrycia dachowego należy sprawdzić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (MPZP) lub decyzję o warunkach zabudowy, które mogą narzucać kształt, spadek oraz kolor dachu.
Jakie są różnice między pokryciami dachowymi lekkimi a ciężkimi?
Pokrycia dachowe lekkie (blachy, gonty bitumiczne) ważą kilkanaście kg/m², podczas gdy ciężkie (dachówki, strzecha, łupek) ważą kilkadziesiąt kg/m². Wybór pokrycia wpływa na konstrukcję więźby dachowej, która musi być odpowiednio dostosowana.
Dlaczego blachodachówka jest popularnym materiałem pokryciowym w Polsce?
Blachodachówka jest popularna, ponieważ jest lekka, dobrze imituje dachówkę, jest tańsza i łatwa w montażu, a także dostępna w wielu wariantach, co pozwala na dostosowanie do różnych kształtów dachów.
Jakie są zalety i wady dachówek ceramicznych?
Dachówki ceramiczne są trwałe (wytrzymują ponad 100 lat), dobrze tłumią dźwięki, ale są ciężkie (do 75 kg/m²) i wymagają specjalnych dachówek przyokapowych, co podnosi koszty. Są dostępne w różnych kolorach i powłokach zwiększających ich odporność na zabrudzenia.
Czy orynnowanie jest obowiązkowe w każdym domu?
Orynnowanie jest obowiązkowe dla budynków wolno stojących o wysokości powyżej 4,5 m i powierzchni dachu przekraczającej 100 m², aby zapobiec zalewaniu ścian i ich zagrzybieniu. W niższych budynkach i z mniejszym dachem orynnowanie może być opcjonalne.
Dziennikarz z przeszło 25-letnim doświadczeniem w mediach drukowanych i elektronicznych. W Budujemy Dom od blisko dekady. Na budowach bywa tak często, jak w redakcji. Autor tekstów poradnikowych i publicystycznych, także porad prawnych. Nadąża za zmianami w największych programach pomocowych dla inwestorów indywidualnych: w Czystym Powietrzu, Moim Prądzie, Mojej Wodzie...
Skomentuj
