Budowa własnego domu to ogromne wyzwanie i jedno z najważniejszych wydarzeń w życiu. Zamieszkanie "na swoim" to przełomowy etap, nic więc dziwnego, że doczekało się w polskiej kulturze rozmaitych zwyczajów i przesądów. Wywodzą się one przede wszystkim z obrzędowości ludowej, a niektóre z nich sięgają setek lat wstecz. Jednym z najciekawszych i najbardziej rozpowszechnionych zwyczajów jest zawieszenie wiechy na dachu.
Zwyczaj zawieszania wiechy na dachu narodził się jeszcze w średniowieczu i był znany niemal na całym obszarze ziem polskich. Wywodzi się z wierzeń pogańskich, według których cały rytuał miał obłaskawić bóstwo mieszkające w drzewie, którego użyto do budowy domu.
Wiechą określa się zwykle duży wieniec lub wiązankę kwiatów przystrojone kolorowymi wstążkami. Cały rytuał zaś w różnych rejonach Polski określa się mianem wiechowego, wierzchowego lub wiankowego. Również w każdym regionie wiecha może różnić się swym wyglądem lub kształtem.
Ten rytuał przetrwał do czasów współczesnych i dotyczy rozmaitych budynków - chociaż najczęściej kojarzony jest z tradycyjną budową domu jednorodzinnego, może dotyczyć również budynków użytkowych oraz tych stawianych z prefabrykatów.
Historycznie przed zawieszeniem wiechy odbywała się inna ceremonia, zwana popłatnym - nazywano tak ułożenie ostatniej belki na wierzchu zrębu. Następnie w tym miejscu przyczepiano wiechę.
Cieśla mógł też wyciąć na krokwi dokładną datę ukończenia prac oraz gmerk - unikatowy symbol, po którym można było rozpoznać, że to właśnie on wykonywał pracę. Całość obrzędu zwieńczała gościna, czyli wspólne spotkanie gospodarza, budowlańców oraz rodziny i sąsiadów pozwalające świętować zakończenie pracy.
Jak powinna wyglądać wiecha?
Jak już wspomniano, wygląd wiechy może różnić się w zależności od regionu Polski. Mają na to wpływ zarówno lokalne zwyczaje, ale też dostępność roślin w danym miejscu. Najczęściej wiecha przybiera kształt wieńca z igliwia z wplecionymi weń różnokolorowymi kwiatami oraz wstążkami.
Może to być także bukiet kwiatów, a na mniejszych budowach - wiązka gałązek ze wstążkami. W niektórych rejonach kraju na szczycie budowy można spotkać także krzyż przystrojony świeżymi kwiatami - jest to interesujące kulturowo połączenie symbolu wiary chrześcijańskiej z dawnymi wierzeniami pogańskimi.
Wiechą określa się zwykle duży wieniec lub wiązankę kwiatów przystrojone kolorowymi wstążkami. (fot. Pixabay)
Po co wiesza się wiechę na budowie?
Ten zwyczaj był bardzo ważny i nie mógł zostać pominięty. Wierzono, że jej zawieszenie zapewni mieszkańcom szczęście oraz dobrobyt, a także bezpieczeństwo. Budynkiem miało opiekować się bóstwo zamieszkujące wcześniej drzewo ścięte do pozyskania materiałów budowlanych. Dzięki ustawieniu wiechy moc bóstwa miała przejść na drewniany szkielet domu i zapewniać tylko szczęśliwe chwile.
Również dzisiaj zawieszenie wiechy kojarzone jest właśnie z pozytywną, dobrą energią, życzeniami wszystkiego dobrego składanymi pod adresem rodziny mającej zamieszkać w budynku, a także swego rodzaju podziękowaniem dla ekipy budowlanej za jej trud i ciężką pracę. Stąd też obok wspomnianego wieńca, czasami zawiesza się również narzędzia takie jak siekiera, piła czy młotek.
Według powszechnego zwyczaju, wiechę przygotowują przedstawiciele ekipy budowlanej, czyli wykonawcy, zaś za poczęstunek odpowiada gospodarz, czyli inwestor.
Wiechę na szczycie budynku zawiesza zwykle jeden z cieślów. W przypadku domów jednorodzinnych najczęściej odbywa się to ręcznie, jednak gdy mówimy o wysokich budynkach (na przykład użyteczności publicznej) do zawieszenia wiechy może zostać wykorzystany dźwig. Wówczas symboliczną wiechę zawiesza się na szczycie budynku lub najwyżej położonym stropie.
Zawieszenie wiechy ma zapewnić mieszkańcom szczęście oraz dobrobyt, a także bezpieczeństwo. (fot. Pixabay)
Kiedy zawiesza się wiechę na dachu?
Wybudowanie domu jest poważnym przedsięwzięciem i wiąże się nie tylko z bardzo dużym nakładem pracy czy wciąż rosnącymi kosztami. Budowa wymaga także dobrej organizacji, niejednokrotnie również cierpliwości i odporności na stres.
Już nasi przodkowie zdawali sobie sprawę z tego, jak ważnym wydarzeniem w życiu gospodarza oraz jego rodziny jest budowa nowego domu. To właśnie dlatego wokół tego procesu pojawiło się w przeszłości wiele przesądów czy obrzędów mających korzenie w wierzeniach pogańskich oraz ludowych.
Nie wszystkie zachowały się do naszych czasów, jednak te wciąż znane warto nadal praktykować. Są one bowiem nie tylko docenieniem naszych pracowników, ale również miłym zwyczajem zapewniającym dobrobyt oraz świadczącym o szacunku do własnej kultury i pamięci o przodkach.
W przeszłości wiechę zawieszano zwykle na zakończenie ważnego etapu budowy - mogło to być po ustawieniu pierwszej krokwi. Dzisiaj ceremonię zawieszenia wiechy zwykle organizuje się po ukończeniu prac związanych ze stanem surowym domu.
Jest to jednak zależne od regionu i zwyczajów panujących na danym obszarze. Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby zorganizować wiechowe również w innym czasie.
Z mediami związany od ponad 25 lat. Przygodę w prasie zaczynał jako redaktor w magazynie komputerowym ENTER, następnie przez wiele lat związany z magazynem komputerowym PC Format. W branży budowlanej od 2019 roku - na początku jako redaktor online w miesięczniku Murator, obecnie jako redaktor prowadzący serwis BudownictwoB2B.pl. Autor artykułów poradnikowych, majsterkowicz i ogrodnik. Wolny czas spędza w bliskim kontakcie z naturą, remontując swoją starą chałupę na Kurpiach.
Skomentuj
