Wentylacja mechaniczna w starym domu: czy ma sens? 5 sposobów jak poprawić wentylację w domu

Masz dom z wentylacją grawitacyjną, która nie spełnia oczekiwań i jest nieskuteczna? Podpowiadamy, co zrobić, żeby usprawnić wentylację w istniejącym budynku. Dokładanie nowej wentylacji mechanicznej z całym systemem rekuperacji w startym domu jest trudne, kłopotliwe i kosztowne. Wymaga rozprowadzenia kanałów nawiewnych i wywiewnych do większości pomieszczeń, montażu nawiewników na sufitach, wiercenia dużych otworów w ścianach i stropie, żeby rozprowadzić kanały. Jak usprawnić wentylację? Najprostszym sposobem poprawy działania wentylacji w starym domu jest montaż wentylatorów wywiewnych w miejscu kratek wentylacyjnych w łazienkach i kuchniach. 

Jak usprawnić wentylację w domu?

Wentylację w domach jednorodzinnych można podzielić na dwa rodzaje: wydajną oraz nieskuteczną. Ta pierwsza zapewnia niezbędną ze względu na komfort mieszkania oraz rozmaite względy techniczne wymianę powietrza. Natomiast druga (nieskuteczna) działa po prostu źle. Jak usprawnić wentylację w domu, która świeżego powietrza dostarcza zbyt mało lub dla odmiany powoduje przeciągi i zbyt duży ruch powietrza, nie jest w stanie usunąć z wnętrz nadmiaru pary wodnej, nieprzyjemnych zapachów itd.? Ponadto źle działająca wentylacja często jest również niezgodna z obowiązującymi przepisami. Niekiedy stwarza wręcz zagrożenie dla domowników, łącznie z ryzykiem zaczadzenia (zatrucia tlenkiem węgla). To jakiego wentylacja jest typu, to znaczy, czy jest tradycyjna grawitacyjna, czy jest to wentylacja z rekuperatorem lub inna mechaniczna, jest tak naprawdę znacznie mniej istotne. Bowiem zarówno grawitacyjna, jak i dowolna mechaniczna musi ostatecznie spełniać dokładnie te same wymogi odnośnie wymiany powietrza, zawarte w polskim prawie. W każdym wariancie może być zaś wykonana dobrze lub źle. Dlatego nie należy zakładać, że zmiana sposobu wentylacji w starym domu automatycznie rozwiąże wszystkie problemy. Tak rzeczywiście będzie, dopiero wówczas, gdy wszystkie działania będą przemyślane, zostaną odpowiednio zaplanowane i wykonane.

Wentylacja mechaniczna w starym domu: czy się sprawdzi?

W przypadku budynków remontowanych trzeba być wyjątkowo czujnym jeśli chodzi o zakładanie wentylacji. Remont jest sytuacją szczególną, wiele rzeczy jest wówczas trudniej zrobić, niż w trakcie budowy od podstaw. Swoboda działań jest wówczas ograniczona. Trzeba się liczyć ze stanem zastanym, z pewnych rzeczy się rezygnuje ze względu na zbytnią uciążliwość prac lub nadmierne koszty. Z drugiej jednak strony nie należy ulegać pokusie nadmiernego pójścia na skróty. Wentylacja, jak i każda inna domowa instalacja, może sprawnie działać tylko po zapewnieniu pewnych warunków. Przy czym dla każdego z jej wariantów (grawitacyjna, z rekuperatorem, wyciągowa, hybrydowa) te ograniczenia będą nieco inne. Dla przykładu, w jednym starym domu uda się bez większego problemu rozprowadzić kanały wentylacji mechanicznej. Natomiast w innym może się okazać, że praktycznie nie sposób to zrobić. Dlatego poniżej przedstawimy kilka wariantów zastąpienia wentylacji mechanicznej w starym domu innym rozwiązaniem. Opiszemy mocne i słabe strony każdego z nich. Które z nich będzie najlepsze, trzeba już ustalić z fachowcem na miejscu, po sprawdzeniu specyficznych uwarunkowań charakterystycznych dla konkretnego budynku.

1. Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła w starym domu

Rekuperacja w starym domu - czy to ma sens? Obecnie najpopularniejszy w domach rodzaj wentylacji mechanicznej to tzw. wentylacja z rekuperatorem, czyli z centralą wentylacyjną. Popularnie całą centralę nazywa się właśnie rekuperatorem, chociaż tak naprawdę rekuperator to jedynie znajdujący się w niej wymiennik ciepła. Zostawmy jednak na boku kwestie terminologiczne. Najważniejsze jest zrozumienie jak w ogóle działa ten rodzaj wentylacji. Przede wszystkim trzeba zawsze mieć na uwadze, że centrala (rekuperator) jest jedynie częścią pewnego większego systemu. Można nawet powiedzieć, że całkiem rozbudowanego układu, którego prawidłowe zaprojektowanie i wykonanie jest absolutnie niezbędne do działania centrali. Ostatecznie zaś także do efektywnego działania wymiany powietrza w całym budynku. Można nawet pokusić się o stwierdzenie, że planując montaż wentylacji w starym domu to kanały są tak naprawdę ważniejsze niż centrala. Bowiem to od ich zaplanowania powinno się rozpocząć jakiekolwiek działania. Dopiero wiedząc jaka będzie ich sieć można dobierać centralę. Najpierw trzeba bowiem ustalić, gdzie w ogóle trzeba doprowadzić rury nawiewne, a gdzie wyciągowe, ile powietrza ma płynąć każdą z nich, którędy możemy zaplanować ich trasę. Nigdy nie zaczynamy od wyboru centrali. Może się okazać, że w domach o podobnej powierzchni wymagania wobec jej wydajności oraz zdolności do pokonywania oporów przepływu powietrza (to tzw. spręż), będą całkowicie odmienne. Natomiast jeżeli będziemy już znać wymagane parametry, to z doborem centrali nie powinno być kłopotu. Oferta producentów jest bowiem ogromna. Dbają oni przy tym również o rozmaite aspekty praktyczne związane z montażem – znajdziemy modele o rozmaitej wielkości, proporcjach, układzie króćców montażowych (wlotów i wylotów powietrza).

Gdzie ukryć kanały wentylacyjne w starym domu?

Ze znalezieniem miejsca na centralę raczej nie powinno być problemu. Dopuszczalne jest bowiem jej umieszczenie na strychu, w garażu, pomieszczeniu gospodarczym, czystej kotłowni, a nawet nad sufitem podwieszanym. Największym wyzwaniem w istniejącym budynku przy wykonywaniu wentylacji mechanicznej okazuje się zwykle konieczność ukrycia kanałów wentylacyjnych. W szczególności dotyczy to domów starych, remontowanych, w których pierwotnie nie przewidywano rozprowadzenia rur wentylacyjnych o dość dużej średnicy (najczęściej przynajmniej 10 cm). Zadanie jest tym trudniejsze, że przewody transportujące powietrze muszą być doprowadzone niemal do wszystkich pomieszczeń (nawiew lub wyciąg). Jak sobie z tym poradzić, jeśli chcemy mieć wentylację mechaniczną w starym domu? Do ułożenia kanałów w remontowanym domu można wykorzystać w szczególności:

• nieużytkowe poddasze, lub niską niewykorzystywaną część poddasza użytkowego;
• piwnicę;
• przestrzeń nad sufitem podwieszanym;
• niepotrzebne już kanały wentylacji grawitacyjnej.

W każdym przypadku trzeba do sprawy podchodzić indywidualnie. Generalnie szuka się swoistej równowagi pomiędzy ograniczeniem zakresu prac związanych w instalację wentylacji w starym domy oraz możliwie prostym układem kanałów.

Przeczytaj

Może cię zainteresować

Klimatyzator nie tylko do chłodzenia Z czego zrobić kanały wentylacyjne w budynku mieszkalnym? Jak wymieniać filtry w rekuperatorach decentralnych...

Dowiedz się więcej

• O co chodzi z tymi pompami ciepła? Powietrze-powietrze, powietrze-woda?
• Rekuperator decentralny PRANA w ścianie zamiast centrali wentylacyjnej i sieci kanałów pod sufitem
• Odetchnij świeżym powietrzem w domu w stylu eco
• Co lepsze, anemostat czy kratka wentylacyjna?
• Czy rodzaj gruntu ma wpływ na efektywność pracy GWC?
• Konsola - klimatyzator do szybkiego nagrzania pomieszczeń
• Jak wyciszyć wentylator dachowy?
• Jak zapewnić wysoką wiatroszczelność i wentylację dachu, a jednocześnie redukować koszty?
• Jak rozplanować instalację systemu wentylacji?
• Wentylator dachowy Vero-150, cicha praca okapów kuchennych
• Jakie są przyczyny i skutki rozwoju pleśni? Jak skutecznie z nią walczyć?
• Jak często trzeba zmieniać filtry w rekuperatorze?
• Domowy system wentylacji mechanicznej z systemem antysmogowym
• Rekuperacja w starym domu - czy to się opłaca?
• Czy rekuperacja daje realne oszczędności w ogrzewaniu?
• Jak zapewnić świeże powietrze w pomieszczeniach? Skutki złej wentylacji
• Jak bezpiecznie podłączyć okap kuchenny do rekuperatora?

Zobacz więcej Zobacz mniej

2. Rekuperacja zdecentralizowana w starym domu

Alternatywą wobec wentylacji z centralą w starym domu może być tzw. rekuperacja zdecentralizowana, nazywana też wentylacją decentralną. Tu nie ma centrali oraz sieci kanałów, więc montaż nie wymaga zniszczenia okładzin na ścianach i sufitach, czy wykonywania obudowy kanałów. Natomiast w każdym wietrzonym pomieszczeniu zakłada się niewielkie urządzenie ścienne, swego rodzaju miniaturowy rekuperator. Umieszcza się go w kanale wykonanym w ścianie zewnętrznej. Naprzemiennie nawiewa i usuwa on powietrze, odzyskując przy tym zawarte w nim ciepło. To możliwe, gdyż we wnętrzu urządzenia znajduje się dość masywny blok przejmujący i oddający ciepło (tzw. regenerator), wentylator oraz filtr. Można powiedzieć, że w takim układzie każde z pomieszczeń wietrzone jest osobno. Dzięki temu sieć kanałów nie jest potrzebna. Jednak czasem taki układ może nie działać w pełni satysfakcjonująco. Kłopotliwe są chociażby pomieszczenia bez ścian zewnętrznych. Ponadto w przypadku typowej wentylacji – zarówno grawitacyjnej, jak i z rekuperatorem – niektóre miejsca w domu wentylowane są jedynie pośrednio. Na przykład w korytarzu pomiędzy pokojami nie ma ani nawiewu, ani wyciągu, jednak i tak dochodzi tam do wymiany powietrza. Wszystko dlatego, że nawiewane do pokoi powietrze następnie przepływa przez ten korytarz, żeby ostatecznie trafić do kuchni i łazienki z wyciągiem. Jeżeli zaś założymy w domu opisane powyżej minirekuperatory, to ten efekt zaniknie. Dlatego również w przypadku wentylacji decentralnej fachowiec powinien najpierw zbadać, czy będzie ona mogła działać prawidłowo w istniejącym budynku.

3. Wentylacja mechaniczna w starym domu, ale bez rekuperacji

Jeżeli wentylacja grawitacyjna działa źle, zaś wykonanie wariantu z rekuperatorem jest zbyt trudne lub kosztowne, to można pomyśleć o innym rodzaju wentylacji mechanicznej w starym domu. Wchodzą w grę różne warianty wentylacji wyciągowej (wywiewnej). Ich cechą wspólną jest to, że usuwanie powietrza zapewniają elektryczne wentylatory, natomiast świeże powietrze zewnętrzne napływa przez nawiewniki okienne lub nieszczelności w przegrodach zewnętrznych (tak samo jak w wentylacji grawitacyjnej). Trzeba od razu uprzedzić, że to co większości osób staje w tym momencie przed oczami, czyli uruchamiany od czasu do czasu wentylatorek łazienkowy, nie ma wiele wspólnego z prawidłowo wykonaną wentylacją wyciągową. Bowiem znakomita większość takich wentylatorów wyciągowych ma dwie cechy wspólne – po pierwsze niewielką skuteczność, po drugie uciążliwy hałas. Na domiar złego są one najczęściej założone w taki sposób, że gdy są wyłączone, to uniemożliwiają działanie wentylacji grawitacyjnej (blokują ruch powietrza). Natomiast dobrze przemyślana i wykonana wentylacja wyciągowa w starym domu jest nie mniej wydajna, niż wariant z rekuperatorem. Jej zasadniczą zaletą jest natomiast to, że znacznie łatwiej założyć ją w domu remontowanym, gdyż nie jest potrzebna rozbudowana sieć kanałów. Wadą jest, oczywiście, brak odzysku ciepła. Tak więc nie mamy co liczyć na oszczędność energii. Ponadto poważnym ograniczeniem jest zakaz stosowania wentylacji wyciągowej w niektórych pomieszczeniach. Przede wszystkim tych, w których pracują kotły na paliwa stałe albo kotły, kominki lub piece z otwartą komorą spalania. Mechaniczny wyciąg powietrza mógłby bowiem doprowadzić do odwrócenia ciągu w kominie i zassania do pomieszczenia dymu lub spalin.

4. Wentylacja klasyczna wyciągowa w remontowanym domu

W klasycznej wersji mechanicznej wentylacji wyciągowej praca wentylatorów całkowicie zastępuje ciąg grawitacyjny. Oznacza to, że takie wentylatory muszą działać stale, inaczej wymiana powietrza w budynku praktycznie by ustała. Najprostszy i najczęściej spotykany wariant to założenie dobrej jakości, cichych i energooszczędnych wentylatorów w miejscu kratek wyciągowych na wlocie do kanałów wentylacyjnych w kominach. To sprzęt zupełnie innej klasy, niż popularne wentylatory łazienkowe. Przede wszystkim pracują one niemal niezwykle cicho, tak aby działanie w trybie ciągłym nie było uciążliwe dla domowników. Ponadto pomimo niskiej mocy (nawet poniżej 10 W) zapewniają przepływ powietrza w granicach 70–150 m3/h, co w zupełności wystarcza do sprawnego wietrzenia łazienki lub kuchni. Mogą być przy tym wyposażone w regulację obrotów czy czujnik wilgotności powietrza (zależnie od pochodzących z niego sygnałów zmieniają intensywność wietrzenia). Mają w zasadzie tylko jedną istotną wadę – wysoką cenę. Modele podstawowe kosztują ok. 500 zł, zaś te o wyższej wydajności i z czujnikami, nawet dwa razy tyle.
Jeżeli pomieszczenia, z których usuwamy powietrze znajdują się blisko siebie to można pokusić się również o zastosowanie centralnego wentylatora wyciągowego. Wówczas w pomieszczeniach mamy tylko kratki wyciągowe na zakończeniach kanałów. Kanały te prowadzą zaś do kanału zbiorczego i wentylatora o dużej wydajności. Powietrze jest następnie wyrzucane poza budynek kolejnym kanałem zbiorczym, na końcu którego znajduje się wyrzutnia powietrza. Pod względem instalacyjnym jest to wprawdzie układ nieco bardziej skomplikowany, jednak może być ostatecznie tańszy, gdyż dobrej jakości wentylator o dużej wydajności (np. model kanałowy) kupimy już za kilkaset zł.

Wentylatory wyciągowe przeznaczone do pracy ciągłej to urządzenia ciche, wydajne i energooszczędne. Nie mają wiele wspólnego z typowymi wentylatorami łazienkowymi - fot. HELIOS (ISTPOL)

5. Nasady hybrydowe - prosty sposób na poprawę wentylacji w domu

Jak poprawić wentylację w domu? Najprościej montując nasady hybrydowe. Jeżeli wentylacja grawitacyjna tylko czasem okazuje się niewydolna, to warto rozważyć wykonanie wariantu hybrydowego. Najczęściej zakłada się wówczas na zakończeniu kominów wentylacyjnych specjalne nasady z wbudowanym wentylatorem. Są one tak skonstruowane, że wyłączony wentylator nie blokuje grawitacyjnego ruchu powietrza.

W wentylacji wyciągowej nawiew świeżego powietrza nadal następuje przez nawiewniki. Bez nich system nie działa (fot. BREVIS)

Hybrydowe nasady kominowe wspomagają naturalny ciąg za pomocą wentylatora. Jednak nie utrudniają pracy wentylacji grawitacyjnej (fot.  UNIWERSAL)

Nasady hybrydowe można dość łatwo zamontować, potrzebne jest jedynie doprowadzenie przewodu zasilającego oraz sterującego. Tu jedna ważna uwaga – zgodnie z prawem tych przewodów nie wolno prowadzić wewnątrz użytkowanego przewodu wentylacyjnego w kominie. Zaletą nasad jest niewątpliwie to, że ich założenie nie wymaga niemal prowadzenia prac wewnątrz domu. Ponadto taka wentylacja jest bardzo cicha, gdyż wentylatory znajdują się ponad dachem. Istotną wadą jest natomiast cena. Jedna nasada z wentylatorem kosztuje ponad 1500 zł, a niektóre modele są znacznie droższe.

Na zdjęciu otwierającym: Na schemacie na zielono zaznaczono kanały nawiewne (od rekuperatora do pokoi), na niebiesko zaś wyciągowe (poprowadzone z kuchni, łazienki, pomieszczenia gospodarczego). Niestety, rozprowadzenie takiej ich sieci jest zwykle bardzo trudne w domu remontowanym (fot. VENTS GROUP)