77% w „Czystym Powietrzu” - kotły na biomasę zdetronizowały pompy ciepła
77% w „Czystym Powietrzu” - kotły na biomasę zdetronizowały pompy ciepła
Czy pellet drzewny to paliwo przyszłości w Polsce?, fot. Adobe Stock
W 2025 roku najczęściej wybieranym źródłem ciepła w programie „Czyste Powietrze” są kotły na biomasę - pellet i drewno. Zdominowały one pompy ciepła, które jeszcze rok-dwa lata temu prowadziły w statystykach.
Analizując przyznane w 2025 roku dofinansowania z programu Czyste Powietrze wyraźnie widać rosnącą popularność kotłów na biomasę, zwłaszcza pellet i drewno. Obecnie kotły na biomasę stanowią aż 77 procent wybieranych urządzeń grzewczych podczas termomodernizacji domu. Tym samym popularność pomp ciepła systematycznie spada, decyduje się na nie już tylko około 22 procent beneficjentów programu.
Co powoduje wzrost popularności kotłów na pellet w programie Czyste Powietrze?
Czynnikiem przyczyniającym się do tego, że kotły na pellet zyskały o wiele większą popularność niż pompy ciepła w programie Czyste Powietrze, jest przede wszystkim przewidywalność kosztów ogrzewania biomasą. Ceny pelletu drzewnego, czy drewna kawałkowego od dwóch lat są na stałym poziomie. To zachęca właścicieli domów do wymiany starych kotłów na węgiel na te urządzenia grzewcze. Ponadto ceny tych paliw są umowne i można szukać promocji i upustów, których wiele pojawia się przed sezonem grzewczym. Poza tym kocioł na pellet czy drewno, który ma zastąpić model węglowy, łatwo dopasować do istniejącej instalacji grzewczej. Zamiana paliwa nie wymusza dokonywania dużych zmian, co przekłada się na niższe koszty modernizacji.
W programie nie ma informacji o kotłach gazowych, które według wielu analiz są w Polsce pierwszym wyborem do domów jednorodzinnych, mimo że tu o stabilności cen nie ma co marzyć. Ponadto, ponieważ ceny są regulowane przez państwo, nie można liczyć na okazyjny zakup tego paliwa. Kotły gazowe nie są uwzględnione w statystykach z prostego powodu, w 2025 roku nie można na nie już dostać dotacji z programu Czyste Powietrze.
Natomiast pompy ciepła to inwestycja wymagająca dużych nakładów finansowych, na które wielu beneficjentów po prostu nie stać. Ponadto źle dobrana pompa do starego domu, nie zapewni komfortu cieplnego i może generować duże koszty eksploatacji. Warto zauważyć, że pompy ciepła jeszcze w styczniu 2023 roku dominowały w programie Czyste Powietrze, osiągając rekordowy udział 53% (przy 17% dla kotłów na biomasę).
Źródło danych program Czyste powietrze - procentowy udział wniosków złożonych na kotły na biomasę w porównaniu do innych urządzeń grzewczych
Dla kogo kocioł na biomasę?
Przewidywalność kosztów zachęca wielu Polaków do inwestowania w rozwiązania grzewcze wykorzystujące biomasę. Największym zainteresowaniem cieszą się obecnie kotły na pellet drzewny oraz kotły zgazowujące drewno. Biomasa jest uznawana za paliwo ekologiczne, którego spalanie nie powoduje tak dużej emisji dwutlenku siarki jak spalanie węgla. Kotły pelletowe zalicza się do urządzeń na paliwa stałe. Jednak w przeciwieństwie do węgla kamiennego, pellety nie są paliwem kopalnym, lecz odnawialnym. To produkowane przede wszystkim z odpadów drzewnych niewielkie wałeczki o średnicy kilku milimetrów. Spala się je w automatycznych kotłach z podajnikiem. Pod względem ekologii mamy więc paliwo zupełnie inne od węgla. Warto pamiętać, że dofinansowanie obejmuje tylko kotły o tzw. podwyższonym standardzie. Co oznacza przede wszystkim bardzo niski limit emisji pyłów. To 20 mg/m3, czyli dwa razy mniej, niż przewiduje obowiązująca w całej Unii Europejskiej dyrektywa Ecdodesign (Ekoprojekt). Programy dopłat nie przewidują też możliwości dofinansowania kotłów wielopaliwowych.
Na jakie kotły na pellet można dostać dotację? Wymogi dotyczące kotłów na biomasę
Warunki programu Czyste Powietrze nie dopuszczają instalacji kotłów na pellet wyposażonych w ruszt awaryjny lub przedpalenisko ani urządzeń z możliwością ich montażu. Naruszenie tych zasad (np. poprzez samodzielne przerobienie kotła) wiąże się z koniecznością zwrotu dotacji wraz z odsetkami. W celu ograniczania ryzyka instalacji kotłów na biomasę niespełniających wymagań NFOŚiGW wprowadził m.in. szczegółową analizę dokumentacji technicznej kotłów, weryfikację zgodności urządzeń na etapie wpisu na listę zielonych urządzeń i materiałów (ZUM) oraz przeprowadza bieżące kontrole u beneficjentów. Producenci są zobowiązani do składania oświadczeń potwierdzających, że konstrukcja kotła uniemożliwia montaż rusztu awaryjnego lub przedpaleniska.
Jaki całkowity budżet ma program Czyste Powietrze?
Całkowity budżet programu „Czyste Powietrze” przewidziano na 103 miliardy złotych, z czego 83 miliardy złotych stanowią dotacje, pozostała kwota to kredyty udzielane przez banki. Zgodnie z założeniami, program Czyste Powietrze ma być realizowany do 31 grudnia 2032 roku, przy czym umowy z beneficjentami będą podpisywane do końca roku 2030 roku. Warto dodać, że od początku funkcjonowania programu (który wystartował w październiku 2018 r.) złożono łącznie 1 milion 63 tysiące wniosków, opiewających na kwotę ponad 39 miliardów złotych, a wypłacone dotychczas wsparcie wyniosło 17 miliardów złotych.
Dopłaty z programu Czyste Powietrze na kotły zagazowujące drewno oraz kotły na pellet wynoszą:
do 40% kosztów i nie więcej niż 8200 zł - podstawowy poziom dofinansowania (dla osób, których roczny dochód nie przekracza 135 tys. zł)
do 70% kosztów i nie więcej niż 14 350 zł - podwyższony poziom dofinansowania (miesięczny dochód na osobę nie przekracza 2250 zł w gospodarstwie wieloosobowym i 3150 zł w jednoosobowym),
do 100% kosztów (netto), nie więcej niż 20 500 zł - najwyższy poziom dofinansowania (średnim miesięczny dochód wynosi do 1300 zł na osobę w gospodarstwach wieloosobowych i 1800 zł w gospodarstwie jednoosobowym).
Jak zmiany regulaminowe i kontrolne wpływają na realizację programu?
Zmiany regulaminowe oraz wprowadzenie rygorystycznych mechanizmów kontrolnych mają na celu ograniczenie ryzyka instalowania urządzeń niespełniających wymagań programu i użytkowanych w sposób niezgodny z wymogami ochrony powietrza. Jednak wcześniejsze zawieszenie przyjmowania wniosków, zamieszanie na liście ZUM, czy nieprawidłowości i wyłudzanie pieniędzy przez nieuczciwych instalatorów, spowodowały, że dynamika programu uległa spowolnieniu.
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej prowadzi na bieżąco działania mające na celu egzekwowanie wymogów przyznawania dotacji, obejmujące zarówno etap weryfikacji wniosków, jak i kontrole u beneficjentów. Natomiast Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW) przeprowadzają szczegółową analizę dokumentacji technicznej kotłów zgłaszanych do dofinansowania. Odbywa się to, zanim wniosek o płatność zostanie pozytywnie zweryfikowany. Ponadto wprowadzono wymóg, aby w protokole odbioru prac wykonawcy potwierdzali pisemnie, wspólnie z beneficjentem, że zamontowany kocioł na biomasę nie ma rusztu awaryjnego lub przedpaleniska. Skąd to obostrzenie? Pojawiły się obawy, że kotły z rusztem awaryjnym można wykorzystać do spalania odpadów i węgla.
Mimo że zaostrzenie regulacji i kontroli ma na celu zapewnienie wysokiej jakości i ekologiczności realizowanych inwestycji, program Czyste Powietrze stracił na dynamice. Od jego wznowienia, czyli od 31 marca 2025 roku mamy znaczny spadek liczby składanych wniosków. W 2023 roku składano nawet 5 tysięcy wniosków tygodniowo, obecnie liczba ta spadła co najmniej czterokrotnie. Stąd wniosek, że największa inicjatywa termomodernizacji domów i wymiany nieefektywnych źródeł ciepła w Polsce jest mało skuteczna.
Od 1998 roku Redakcja "Budujemy Dom" tworzy społeczność pasjonatów budownictwa, którzy z chęcią dzielą się swoją wiedzą i doświadczeniem. Nasz zespół to wykwalifikowani redaktorzy, architekci, inżynierowie i specjaliści z różnych dziedzin budownictwa, którzy stale poszerzają swoją wiedzę i śledzą najnowsze trendy.
Skomentuj
