Pompa ciepła do starego domu: czy to ma sens?

Czego dowiesz się z artykułu?

• Jak pompy ciepła sprawdzają się w domach remontowanych
• Jak dobrać pompę ciepła do starego domu
• Czy założenie pompy ciepła się opłaca

Instalowanie pompy ciepła w starym domu ma coraz więcej zwolenników. Inwestorzy oczekują przede wszystkim mniejszych rachunków za ogrzewanie i poprawy komfortu życia, więc jest to na pewno dobra inwestycja. Podczas remontu domu większość osób szuka nowoczesnych systemów grzewczych. Dlaczego pompa ciepła jest wybierana coraz częściej? Bo idealnie wpisuje się w oczekiwania związane z efektywnym i nowoczesnym ogrzewaniem. Pompa ciepła jest praktycznie bezobsługowa, ekologiczna, a w połączeniu z instalacją fotowoltaiczną może zapewnić najniższe z możliwych koszty ogrzewania domu.

Czy warto zainstalować pompę ciepła w starym domu?

Czy warto zainstalować pompę ciepła w starym domu? Na tak postawione pytanie należałoby odpowiedzieć, że to zależy od tego, o jakich domach i jakich pompach ciepła mówimy. Wybierając pompę ciepła do starego domu trzeba zdawać sobie sprawę z kilku ważnych kwestii. Pierwsza, w jakimś sensie zła, wiadomość jest taka, że w wielu przypadkach sama wymiana kotła na pompę ciepła w starym domu może przynieść rozczarowanie i efekt daleki od oczekiwań. Wręcz skrajnie odległy zaś od obietnic serwowanych przez wielu sprzedawców pomp ciepła. Trzeba bowiem powiedzieć wprost, że pompy ciepła generalnie nie nadają się do ogrzewania domów o bardzo słabej izolacyjności, a więc o dużych stratach ciepła spowodowanych brakiem ocieplenia ścian i dachu, nieszczelnymi oknami itd. Jeżeli dodamy do tego jeszcze stare instalacje grzejnikowe, w których w czasie mrozów powinna płynąć woda o temperaturze co najmniej 75°C, to wymiana kotła na pompę ciepła w starym domu będzie wręcz przepisem na katastrofę. Katastrofę pod każdym względem, bo nie tylko rachunki okażą się niebotyczne, ale jeszcze do tego w domu będzie zimno w czasie mrozów.

Jak uniknąć kłopotów z pompą ciepła w starym domu?

Pompy ciepła są urządzeniami grzewczymi o dość szczególnych cechach. Przede wszystkim to generalnie tzw. urządzenia niskotemperaturowe. Większość pomp ciepła nie jest w stanie w ogóle podgrzewać wody bardziej niż do 55°C. W wielu starszych domach to po prostu zbyt mało, żeby zrównoważyć straty ciepła występujące w czasie mrozów. Ponadto, im pompa ciepła podgrzewa wodę do wyższej temperatury, tym więcej zużywa przy tym prądu, w przeliczeniu na 1 kWh oddawanego ciepła. Mówi się wówczas, że jej sprawność wówczas spada, co oznacza wyższe rachunki. Omówimy to dokładniej nieco dalej.

Charakterystyka każdej pompy ciepła powietrznej będzie się zmieniać w zależności od temperatury powietrza zewnętrznego. Dlatego tak ważna jest znajomość szczegółowych danych (fot. VIESSMANN)

Każdy, kto myśli o założeniu pompy ciepła w starym domu powinien więc zacząć od rozpoznania sytuacji. Wspólnie z fachowcem trzeba ustalić, na ile duże są straty ciepła, na ile można je ograniczyć utrzymując w rozsądnych granicach zarówno zakres, jak i koszt takiej termomodernizacji. Wreszcie, czy istniejący system grzewczy będzie wystarczająco wydolny, żeby pokryć straty ciepła, gdy temperatura wody zasilającej będzie niższa, niż dotychczas. Warto pamiętać, że wybierając pompę ciepła do starego domu najważniejszym kryterium jest temperatura zasilania. Dla sprawności kotła wysoka temperatura nie ma znaczenia, ale dla pompy ciepła jest bardzo ważna!

Jaka pompa ciepła do starego domu najlepsza?

Osobna kwestia to dobór samej pompy ciepła do starego domu. Jaka się sprawdzi? Trzeba podkreślić, że poszczególne urządzenia miewają wręcz skrajnie różną charakterystykę. Wybór pompy ciepła do starego domu wymaga bardzo dużej staranności i niemałej wiedzy, dlatego pomoc specjalisty jest nieodzowna. W przypadku kotła, tak naprawdę wystarczyłoby kupić sprzęt o wystarczająco wysokiej mocy nominalnej, żeby pokryć spodziewane straty ciepła.

Z pompami ciepła jest o wiele trudniej, gdyż moc tych urządzeń może zmieniać się w szerokich granicach, w zależności od tego w jakich warunkach one pracują. Może się okazać, że dany model pompy ciepła zupełnie dobrze radzi sobie zasilając niskotemperaturową podłogówkę wodą o temperaturze do 40°C. Natomiast przy temperaturze zasilania 55°C jego parametry drastycznie się pogarszają. Bywa i tak, że pompa ciepła w ogóle nie osiąga 55°C gdy temperatura zewnętrzna spada poniżej -15°C. Albo niby działa lecz uzyskuje wówczas zaledwie 1/4 mocy nominalnej. Trzeba przy tym uprzedzić, że nie sposób podać tu z góry jakichkolwiek reguł. Nawet pompy ciepła pochodzące od tego samego producenta mogą się bardzo różnić. Co więcej, nawet pomiędzy pompami ciepła w ramach jednego typoszeregu, które na pierwszy rzut oka powinna różnić jedynie moc nominalna, odmienności też mogą być istotne. 

Może cię zainteresować

Dlaczego warto wybrać pompę ciepła do ogrzewania domu? Oszczędzaj z pompą ciepła! Monoblokowe, powietrzne pompy ciepła do nowych i modernizowanych budynków Jakie są dotacje na pompę ciepła 2023 roku? Jak zabezpieczyć monoblokową pompę ciepła powietrze-woda przed zamarzaniem? Rola zaworu przecizamrożeniowego Hybrydowa pompa ciepła - wszystko, co musisz o niej wiedzieć Wybór pompy ciepła do domu jednorodzinnego O co chodzi z tymi pompami ciepła? Powietrze-powietrze, powietrze-woda? Bufor ciepła 1000 l - kiedy warto stosować, a kiedy nie? Pompa ciepła czy kocioł pelletowy? Pompa ciepła do cwu i kocioł na pellet - jak sprawdzi się ten duet? Cykl defrost w powietrznej pompie ciepła. Dlaczego jest tak niezbędny? Kiedy pompa ciepła się opłaca? Czy pod pompę ciepła potrzebny jest fundament?

Zobacz więcej Zwiń

Czy pompa ciepła w starym domu się opłaca?

Reasumując, można powiedzieć, że pompa ciepła opłaca się w starym domu pod dwoma warunkami:

• straty ciepła są w tych budynkach umiarkowane, co może wymagać ich docieplenia, wymiany okien itd.;
• wybrano odpowiedni model pompy ciepła, o mocy i sprawności dostosowanej do specyfiki instalacji grzewczej.

Czy można jednak coś zrobić w sytuacji, gdy podniesienie standardu energetycznego konkretnego domu do w pełni satysfakcjonującego poziomu jest z różnych względów niemożliwe? W takiej także można zdecydować się na pompę ciepła w starym domu, jednak od razu przewidując możliwość jej wspomagania przez drugie źródło ciepła, czyli kocioł, kominek lub grzałki. Taki układ z dwoma źródłami ciepła, nazywany biwalentnym, może działać bardzo dobrze w starym domu. W praktyce może to oznaczać, że nawet przez 80-90% czasu trwania sezonu grzewczego pracuje tylko pompa ciepła. Konwencjonalne ogrzewanie działa więc stosunkowo rzadko, albo wraz z nią, albo przejmując ogrzewanie w całości. Warto dodać, że jeszcze dekadę temu to właśnie układy biwalentne dominowały nawet w nowych domach z pompami ciepła typu powietrze/woda. Dzisiaj zaś wracają na fali termomodernizacji starych domów, których ogrzewanie wyłącznie przy pomocy pomp ciepła okazuje się bardzo trudne i często po prostu nieopłacalne.

Najpierw wymiana starych, nieszczelnych okien i docieplenie ścian, dopiero potem montaż pompy ciepła w starym domu - tak powinna wyglądać prawidłowa termomodernizacja budynków (fot. PAROC)

Jakie jest dofinansowanie do pompy ciepła w starym domu?

Dofinansowanie do zakupu pompy ciepła do starego domu można otrzymać w ramach kilku programów. W ramach najpopularniejszego programu wspierającego modernizację Czyste powietrze 2024 można dostać dopłatę w wysokości do 32 tys. zł na zakup i montaż pompy ciepła: gruntowej, powietrze/woda oraz powietrze/powietrze. Jeśli zdecydujemy się na połączenie pompy ciepła z fotowoltaiką dopłata jest wyższa o 5000 zł, czyli wynosi: 37 tys. zł. 

Można też skorzystać z dofinansowania do zakupu pompy ciepła do starego domu z programu Ogrzej się z Tauronem 2024. Wysokość dopłat do pompy ciepła zależy od roku budowy domu oraz rodzaju urządzenia i wynosi:

• dom zbudowany przed 1971 r. - 4100 zł dofinansowania na pompę ciepła typu powietrze/woda i 4600 zł na gruntową pompę ciepła
• dom zbudowany 1971-1978 r. - 4000 zł dofinansowania na pompę ciepła typu powietrze/woda i 4100 zł na gruntową pompę ciepła
• dom zbudowany 1979-1988 r. - 3300 zł dofinansowania na pompę ciepła typu powietrze/woda i 3500 zł na gruntową pompę ciepła
• dom zbudowany 1989-2002 r. - 3100 zł dofinansowania na pompę ciepła typu powietrze/woda i 3300 zł na gruntową pompę ciepła
• dom zbudowany 2003-2007 r. - 2500 zł dofinansowania na pompę ciepła typu powietrze/woda i 2600 zł na gruntową pompę ciepła
• dom zbudowany 2008-2011 r. - 2000 zł dofinansowania na pompę ciepła typu powietrze/woda i 2100 zł na gruntową pompę ciepła
• dom zbudowany po 2022 r. - 1900 zł dofinansowania na pompę ciepła typu powietrze/woda i 2000 zł na gruntową pompę ciepła

Dofinansowanie do zakupu pompy ciepła do starego domu można też otrzymać z programu Stop Smog, realizowanego przez niektóre gminy w Polsce. Osoba o najniższych dochodach na terenie gmin, gdzie obowiązuje uchwała antysmogowa może dostać do 53 000 zł na termomodernizację i wymianę źródła ciepła. 

Dofinansowanie do pomp ciepła i kolektorów słonecznych do podgrzania ciepłej wody użytkowej można było uzyskać z programu Mój Prąd. Czekamy na nową edycję Mój Prąd 6.0. Natomiast wysokość dopłaty do pomp ciepła w 2023 roku wynosiła:

• do 4400 zł - na pompy ciepła powietrze-powietrze,
• do 12 600 zł - na pompy ciepła powietrze-woda bez podwyższonej efektywności;
• do 19 400 zł - na pompy ciepła powietrze-woda o podwyższonej efektywności energetycznej​​,
• do 28 500 zł - na gruntowe pompy ciepła.

Fot. otwierająca: Pompy powietrzne zdominowały polski rynek, bo są tańsze niż modele gruntowe i łatwiej je zamontować (fot. Galmet)