Wybór kształtu i konstrukcji dachu ma duży wpływ zarówno na wygląd domu, jak i na swobodę aranżowania powierzchni na najwyższej kondygnacji.
Od czego zależy kształt dachu?
Kształt i wygląd dachu zależy od wielu parametrów. Najważniejsze są warunki zapisane w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, ponieważ trzeba się do nich dostosować. Mogą określać np. kąt nachylenie dachu, wysokość kalenicy, a nawet kolor i rodzaj pokrycia dachowego. Kolejnym czynnikiem, z którym trzeba się liczyć jest wizja architekta. W końcu każdy twórca chce zrealizować (przeforsować) swoje pomysły. Następnym są wymagania inwestorów - niestety nie zawsze racjonalne. Nie można też zapomnieć o warunkach regionalnych, czyli klimacie, terenie, lokalnej architekturze. Trzeba również uwzględnić i inne ważne elementy.
ROZPIĘTOŚĆ ŚCIAN NOŚNYCH Dobierana jest przez projektanta i zależy głównie od przeznaczenia budynku oraz jego wielkości, a w konsekwencji ma wpływ na rodzaj konstrukcji dachowej.
6-7 m oznacza niedużą rozpiętość podpór (ścian), która jest najbardziej odpowiednia dla najprostszych wiązarów krokwiowych, jętkowych lub kratownicowych. Oznacza łatwość wykonania wszelkich konstrukcji oraz niewielki koszt wykonania dachu.
10-12 m to spora rozpiętość w domu jednorodzinnym, która ogranicza wybór konstrukcji dachu, najczęściej do płatwiowo-kleszczowej lub kratownicowej.
Zwykle dość znacznie komplikuje wykonanie dachu.
KĄT NACHYLENIA DACHU Może być narzucony odgórnie przez decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu lub dostosowany do stylu budynku (np. płaskie dachy w domach modernistycznych, strome, czterospadowe w dworkach), czy uwarunkowany rodzajem pokrycia dachowego (papa, strzecha, różne rodzaje blachy, dachówek).
2-10° to bardzo mały spadek, niemal wymusza stosowanie stropodachu, czyli konstrukcji bardziej przypominającej strop niż dach. Wiązary wykonuje się zazwyczaj z drewnianych belek dwuteowych lub kratownicowych, czasami z drewna klejonego. Z uwagi na zachowanie szczelności wybór pokrycia ograniczony jest do wszelkiego rodzaju materiałów bitumicznych lub pokryć blaszanych. Tak mały kąt nachylenia dachu stosuje się głównie w domach piętrowych lub o nowoczesnej architekturze.
14-23° to spadek idealny dla trójkątnych wiązarów kratowych. Wybór materiałów pokryciowych jest wtedy znacznie większy. Mogą to być blachy i blachodachówki, płyty włóknowo-cementowe, czy dachówki ceramiczne i cementowe (z pewnymi ograniczeniami). Dachy o takim spadku szczególnie dobrze wyglądają w budynkach parterowych, ale można je stosować również w domach piętrowych. Przestrzeń poddasza doskonale nadaje się do przechowywania różnych rzeczy (np. sanek, rowerów) oraz na zainstalowanie urządzeń wentylacji mechanicznej z rekuperatorem.
30-60° to kąt nachylenia dachu najlepszy dla tradycyjnych rozwiązań konstrukcyjnych. Oczywiście krokwie oraz inne elementy więźby można wykonywać z belek dwuteowych, czy kratownic, a nie tylko z drewnianych bali. Pokrycie dachu można wykonać z każdego materiału także z gontu, trzciny, czy wiórów osikowych. Przy takim nachyleniu połaci sensownym rozwiązaniem jest projektowanie poddasza użytkowego.
ZAGOSPODAROWANIE PODDASZA Na mieszkalne często jest wynikiem niewielkiej szerokości i wielkości działki budowlanej, a czasami wyraźnym życzeniem inwestora. Trzeba jednak pamiętać, że stanowi spore utrudnienie konstrukcyjne przy oferowaniu bardzo ograniczonego komfortu. Zapewnienie wysokości użytkowej (min. 2,5 m), oraz odpowiedniego oświetlenia pomieszczeń (okna połaciowe, lukarny lub okna w ścianach szczytowych) oczywiście ma wpływ na wybór konstrukcji dachowej.
Tradycyjne więźby jętkowe, a zwłaszcza płatwiowo-kleszczowe (w ograniczonym stopniu kratownicowe) są najkorzystniejszym rozwiązaniem.
LICZBA POŁACI W zasadniczy sposób wpływa na wygląd budynku oraz stopień skomplikowania konstrukcji dachowej. Zależy od decyzji architekta i inwestora. Oczywiście dachy jedno- lub dwuspadowe są najłatwiejsze do wykonania i najtańsze. Najczęściej są to konstrukcje rozporowe lub kratownicowe. Z kolei dachy wielopołaciowe należą do najdroższych i dość trudnych zarówno przy projektowaniu, jak i realizacji. W tym przypadku korzystniejsze są tradycyjne więźby jętkowe i płatwiowo-kleszczowe.
