Instalacje sanitarne - rury, kształtki, struktura sieci
Instalacje sanitarne - rury, kształtki, struktura sieci
Na domową sieć wodną składa się kilka instalacji, w języku technicznym zwanych sanitarnymi: doprowadzenie czystej wody zimnej (zimna woda użytkowa, z.w.u.) i ciepłej (c.w.u.), odprowadzenie zużytej (instalacja odpływowa albo kanalizacyjna), rozprowadzenie wody służącej do ogrzewania (tradycyjnie centralne ogrzewanie c.o., obecnie coraz częściej się mówi o instalacji grzewczej).
Data publikacji: 2005-11-23
Data aktualizacji: 2023-04-20
Każda z nich z kolei składa się z wielu elementów: urządzenia zasilania (pompy, kotły, wymienniki) i wykorzystywania (baterie, grzejniki, przybory sanitarne) oraz przewody, którymi woda przepływa między jednymi i drugimi.
Przepływ wody następuje zawsze pod wpływem ciśnienia. Może ono być wytworzone mechanicznie, przez pompę, albo spowodowane samym ciężarem wody. W pierwszym przypadku mówimy o obiegu wymuszonym, w drugim - o grawitacyjnym. Do pierwszego rodzaju można zwykle zaliczyć ciśnienie z zewnętrznej sieci wodociągowej.
Przepływ wymuszony mamy w instalacji wody użytkowej i - coraz częściej - w instalacji grzewczej. Spływ grawitacyjny występuje w instalacji odpływowej. Woda spływa w niej swobodnie, pod działaniem własnego ciężaru. W domu jednorodzinnym rzadko spotyka się urządzenie mechanicznie tłoczące do góry wodę zużytą. Taką specjalną pompę stosuje się np. w ubikacji zainstalowanej w piwnicy, poniżej poziomu wypływu ścieków na zewnątrz budynku.
Podstawowe elementy instalacji wodnej
W świecie rur i kształtek
Podstawowym elementem instalacji wodnej są rury. Różnią się materiałem, z którego są wykonane, i średnicą. Tradycyjnie podawano ją w calach, ale obecnie coraz częściej stosuje się system metryczny. W instalacjach wodociągowej i grzewczej budynku mieszkalnego najczęściej stosuje się średnicę 1/2 cala, czyli około 15 mm. Takiej średnicy są poziome doprowadzenia wody (tzw. gałązki) do baterii umywalkowej czy zlewozmywakowej, spłuczek, grzejników.
W przypadku niektórych odbiorników (bateria wannowa, niektóre typy spłuczek ustępowych) wymagana jest średnica 3/4 cala, czyli 20 mm. Przewody doprowadzające wodę na inną kondygnację (piony) mają średnicę 1 lub 1 1/4 cala, czyli odpowiednio 25 lub 32 mm. W instalacji odpływowej rury odprowadzające wodę z pojedynczych przyborów (np. umywalki) mają średnicę 40 mm lub nawet nieco mniej, 50 mm (zlewozmywak, pralka, krótkie odprowadzenie z wanny), 70 mm (długie odprowadzenie z wanny), 100 mm (muszla sedesowa, zbiorcze odprowadzenie między kondygnacjami; tu bywa nawet więcej).
Odcinki rur różnie skierowane, łączące poszczególne odbiorniki lub przybory z gałązkami lub pionami, nazywa się podejściami.
Poszczególne odcinki rur trzeba w jakiś sposób łączyć. Uzyskuje się to przez spawanie, klejenie czy zgrzewanie. Na ogół konieczne są też kształtki, czyli bierne elementy łączące. Kiedy jeden z odcinków rury ma stanowić proste przedłużenie drugiego, kształtką tą jest mufa - czyli krótki kawałek szerszej rurki. Jeśli te odcinki są różnej średnicy, także mufa z jednej strony jest cieńsza niż z drugiej. Mówimy, że jest redukcyjna. Do łączenia rur pod kątem (najczęściej 90°) służą kolanka lub łuki.
Jeśli zmienia się nie tylko kierunek, ale także średnica, mamy odpowiednio kolanka redukcyjne. Tam, gdzie następuje rozdzielenie trasy, rury łączy się trójnikami, czasami czwórnikami. Przy większej liczbie rozgałęzień stosuje się urządzenia zwane rozdzielaczami. Przepływ wody przez poszczególne odcinki instalacji musimy jakoś regulować, czasem wręcz zatrzymywać. Służą do tego zawory. Najczęściej stosuje się dwa ich rodzaje, różniące się zasadą działania.
Przykłady kształtek
Są to zawory grzybkowe - płaski krążek gumowy, umocowany do sztywnej okrągłej tarczki, najczęściej metalowej, zbliża się do płaskiego zakończenia przewodu wodnego lub się od niego oddala. Kiedy się o ten przewód oprze, zamyka go. Przepływ ustaje całkowicie. Im dalej się odsuwa, czyli im większy prześwit między nimi, tym przepływ większy.
Uproszczony schemat działania zaworu grzybkowego
Drugi rodzaj to zawory kulowe. Korpus takiego zaworu stanowi gniazdo kuliste lub stożkowe. Jego ścianka jest zaopatrzona w dwa otwory na doprowadzenie i odprowadzenie wody, położone naprzeciw siebie.
W gnieździe szczelnie jest osadzony element kształtu tego samego co ono, z otworem przelotowym. Kiedy wlot i wylot tego otworu znajdują się naprzeciw otworów w gnieździe, przepływ wody jest otwarty. Po obróceniu o 90° dopasowane ścianki elementu zamykają otwory w gnieździe. Przepływ jest niemożliwy. Zawory kulowe są wygodniejsze w użyciu i trwalsze od grzybkowych. Trudniej jednak przy ich użyciu precyzyjnie regulować przepływ.
Trzy położenia zaworu kulowego: pełne otwarcie, zamknięcie, otwarcie częściowe; w rzędzie górnym przekrój pionowy, w dolnym - z boku
Struktura sieci
Najlepiej, jeżeli przewody są ukryte w bruzdach ściennych, czy we wnętrzu ścian, jeśli technologia budowy na to pozwala (np. szkieletowa z wykorzystaniem płyt gipsowo-kartonowych). Przewody z tworzyw sztucznych coraz częściej wpuszcza się w podkładową warstwę podłogi.
Pozwala to odejść od tradycyjnej zasady, że zawsze powinny biec równolegle lub prostopadle do ścian czy stropów. Zamiast np. prowadzić je skomplikowaną trasą od pionu do różnych odbiorników w łazience (wanna, umywalka, muszla ustępowa, grzejnik, podłączenie pralki), przed wykonaniem podłogi układa się je najkrótszą drogą do każdego z nich, a następnie zalewa betonem tworzącym podkład podłogowy.
Warto w takim przypadku ich przebieg dokładnie zaznaczyć na planie pomieszczenia - na wypadek, gdyby jednak doszło do awarii lub, co bardziej prawdopodobne, trzeba było w podłodze wiercić otwory, np. do zamocowania nowego urządzenia.
Piony należy umiejscawiać możliwie pośrodku wszystkich urządzeń końcowych (baterii, kranów, grzejników) - tak, aby łączna długość gałązek była jak najmniejsza.
Gałązki instalacji z.w.u. i c.w.u. w systemie tradycyjnym prowadzi się zwykle równolegle, jedną nad drugą. Przewód wody ciepłej, jeśli nie jest zaizolowany cieplnie, powinien być umieszczony wyżej. W przeciwnym razie omywające go powietrze podgrzewałoby rurę z wodą zimną. Nie jest to wskazane.
Mimo zabiegów uzdatniających zawsze w wodzie żyją bakterie. Ich kolonie najlepiej się rozwijają w temperaturze między 20 a 50°C. Takiej więc powinniśmy w instalacji unikać. Z.w.u. zwykle ma temperaturę niższą od tej dolnej granicy. Podgrzewana przez przewód z c.w.u. mogłaby ją okresowo przekraczać.
Różnica między instalacją tradycyjną, z przewodów łączonych kształtkami i prowadzonych przy ścianach a nowoczesną, z wykorzystaniem przewodów wpuszczonych w podłogę
Rozwojowi bakterii sprzyja też powstawanie zastoisk wodnych, które mogą występować na skutek błędów w układaniu rur.
W domu mamy różne instalacje. Siłą rzeczy ich elementy muszą się krzyżować lub nawet biec obok siebie na dłuższych odcinkach. Obowiązują tu pewne zasady.
Przewody elektryczne i gazowe muszą być prowadzone zawsze nad wodnymi. W przypadku elektrycznych biegnących równolegle do wodnych, odległość musi wynosić co najmniej 50 cm, krzyżujących się - 5 cm. Gazowe muszą być oddalone od wodnych o nie mniej niż 15 cm.
Instalacja wodna obejmuje więcej pomieszczeń. Mamy więc jej przejścia przez ścianę lub strop. W tych miejscach rury powinno się umieszczać w tulejach ochronnych - średnicy nieco większej niż one, zwykle o 1 cm, długości zaś o 1 lub 2 cm większej niż grubość przegrody; zależy to od tego, z jakiego materiału instalacja jest wykonana. Chodzi o to, by przewody mogły się swobodnie przesuwać przy ruchach cieplnych. Dawniej zalecano, by przestrzeń między rurą a tuleją pozostawić pustą.
Obecnie mamy pianki poliuretanowe czy szczeliwa silikonowe, którymi można tę przestrzeń wypełnić bez szkody dla jej podstawowej funkcji, a zarazem ograniczyć przenikanie dźwięków między pomieszczeniami. W miejscu przejścia instalacji przez ścianę nie powinno wypadać żadne łączenie rur.
Wodę użytkową można rozprowadzać na różne sposoby. Obecnie stosuje się tzw. dolny rozdział wody. Woda z sieci miejskiej czy z własnego ujęcia jest pod ciśnieniem doprowadzona do najniższej kondygnacji. Stąd na wyższe kondygnacje może być podawana tylko woda zimna. Tam dopiero zostaje ogrzana, ewentualnie także dodatkowo oczyszczona. W tym przypadku wystarcza jeden przewód. Jeżeli w piwnicy jest też umieszczony kocioł grzewczy, osobnym przewodem kieruje się wodę ciepłą. Jest to więc instalacja z dolnym rozdziałem wody z dwoma przewodami.
Instalacja z dolnym rozdziałem wody z jednym przewodem
Instalacja z dolnym rozdziałem wody z dwoma przewodami
Woda dostarczana do domu wymaga czasem dodatkowego oczyszczenia w filtrach. Można je umieścić od razu w miejscu jej doprowadzenia, czyli w piwnicy. Wody z nich szkoda marnować na coś, do czego nie jest koniecznie potrzebna (np. do spłukiwania muszli ustępowych). Do miejsc przeznaczenia trzeba ją więc doprowadzić osobno. Instalacja w takim wypadku komplikuje się jeszcze o osobny pion na wodę przefiltrowaną.
Złożona jest także instalacja grzewcza. Od źródła ciepła (kocioł, wymiennik) woda płynie do jego odbiorników (grzejniki ścienne, rury ogrzewania podłogowego). Doprowadzające ją przewody nazywa się zasilającymi. Od odbiorników, przewodami powrotnymi, woda spływa do źródła ciepła. W instalacji krąży zasadniczo stale ta sama porcja wody, w języku technicznym zwana zładem. Ewentualne jego ubytki, spowodowane np. nieszczelnością, trzeba uzupełniać.
Alina Kwapisz i Stanisław Stupkiewicz fot. otwierająca: Inactive account - ID 905513 / pixabay.com
Skomentuj
