Żeby woda nadawała się do picia, albo używania w gospodarstwie domowym, jej parametry muszą spełniać określone normy, a także wymagania odbiorców odnośnie smaku czy innych cech. W przypadku wody wodociągowej - na jej jakość wpływa skuteczność pracy profesjonalnych urządzeń, jej właściwości kontrolują odpowiednie służby. Przy korzystaniu z prywatnej studni, obowiązek zapewnienia zdrowej i czystej wody spada na właścicieli.
Wodę do picia uzdatnia się po to, żeby była zdrowa, smaczna, krystalicznie czysta, bezwonna i bezbarwna. Tę przeznaczoną do celów gospodarczych (np. prania i sprzątania) oraz wykorzystywaną w domowych instalacjach (np. w grzewczej i chłodniczej), przeważnie trzeba oczyścić i zmiękczyć, gdyż inaczej wewnątrz rur i np. w czajniku, na armaturze sanitarnej powstanie osad z kamienia kotłowego.
Woda, czerpana z sieci wodociągowej, dociera do budynków pozbawiona szkodliwych dla zdrowia bakterii i zanieczyszczeń. Jej uzdatnianie w warunkach domowych ewentualnie polega na założeniu za wodomierzem filtra mechanicznego (w celu wyłapania drobin rdzy i piasku) oraz urządzenia zmiękczającego, które nada jej odpowiednią miękkość i pozbawi metalicznego posmaku. Po takim dodatkowym poprawieniu jej jakości użytkownicy unikają problemów z wysuszaniem skóry i ustaje pojawianie się na domowym osprzęcie osadów mineralnych.
Woda, czerpana z własnego ujęcia na działce, rzadko nadaje się do bezpośredniego użycia i konieczna jest poważniejsza ingerencja w jej skład. Zwykle charakteryzuje się ona nadmierną zawartością wapnia i magnezu (zwiększają jej twardość i mętność), soli żelaza (zabarwiają ją na żółty kolor), soli manganu (pozostają na sanitariatach w formie czarnego osadu). Ponadto jakość wody obniżają groźne zanieczyszczenia gazowe (tj. amoniak, siarkowodór), a na obszarach rolniczych - azotyny. Na terenach bez kanalizacji niebezpieczeństwo dla zdrowia stwarza bakteriologiczne skażenie (np. z nieszczelnych szamb).
Najpierw wywiad środowiskowy i badanie wody
Przed zakupem działki warto sprawdzić, czy w okolicy znajduje się sieć wodociągowa, lub kiedy planowana jest jej budowa. Przy braku wodociągu - na pewno cenne będą informacje od sąsiadów, czy mieli trudności ze znalezieniem źródła wody i w jaki sposób u siebie ją uzdatniają. Wywiad pozwoli lepiej oszacować inwestycyjne koszty realizacji studni i stacji uzdatniania.
Wykonanie analizy wody to pierwszy krok do prawidłowego dobrania technologii uzdatniania. Najlepiej zlecić badania pracownikom stacji Sanepid, albo laboratoriów ochrony środowiska, lub instytucji prywatnych (mieszczących się przy firmach sprzedających filtry). Laboranci zbadają parametry wody w oparciu o jej skład fizyczny, chemiczny i bakteriologiczny. Podstawowa analiza określa właściwości fizyczne (barwę, mętność, zapach, smak), jej cena wynosi do 150 zł. Rozszerzona opisuje właściwości chemiczne, w tym zawartość jonów amonowych, azotanów i azotynów, chlorków, żelaza, manganu oraz utlenialność. Taka analiza składu, w zależności od stopnia szczegółowości badania, kosztuje od 300 do 700 zł.
Rada. Badanie wody należy wykonać przed i zaraz po zamontowaniu filtrów, potem jeszcze co jakiś czas. Natomiast skonfigurowaniem domowej stacji uzdatniania powinna zająć się profesjonalna firma.
Co oferuje wyspecjalizowana firma?
Dobór filtrów
Istotne jest poprawne określenie średnicy filtrów, rodzaju wypełniającego je złoża, częstotliwości jego płukania. Specjaliści od uzdatniania określają te parametry adekwatnie do wyników analiz i przeznaczenia wody. Uwzględniają to, czy będzie ona służyła do celów gospodarczych, spożywczych (tu rolę grają indywidualne potrzeby mieszkańców, w tym dzieci i osób chorych), czy może tylko do podlewania ogrodu. Obliczają rozmiar stacji i wydajność jej składowych, w zależności od liczby mieszkańców i odbiorników wody w budynku oraz wielkości jej zużycia w konkretnym gospodarstwie domowym. Ustawiają filtry w prawidłowej kolejności (ma ona poważny wpływ na późniejszą żywotność i częstotliwość ich obsługi).
Obsługa i konserwacja
Złoża, którymi wypełnione są filtry, powinno się systematycznie płukać. Można to przeprowadzać manualnie, lub automatycznie przy pomocy elektronicznie sterowanej głowicy, zamontowanej (na życzenie) na obudowie. Po określonym czasie złoża należy poddać regeneracji bądź wymienić. W przypadku złóż kwarcowych i katalitycznych, wystarczy zlecać specjalistyczny serwis raz na rok. Przy korzystaniu z wersji o elementach regenerowalnych, trzeba to robić co pół roku. Częstszego, regularnego uzupełniania wymaga za to np. sól w urządzeniach zmiękczających. Pracownicy firmy wykonującej stację uzdatniania powinni poinformować nas o wymaganej częstotliwości tego rodzaju prac.
Domowe stacje uzdatniania wody
Uzdatnianie wody ze studni jest skomplikowane i uzależnione od głębokości ujęcia (z płytkiego jest trudniejsze). Woda z głębokiego ujęcia zwykle zawiera nadmiar związków wapnia, magnezu, żelaza i manganu oraz jonów amonowych i siarkowodoru, zatem powinno się zastosować filtry mechaniczne, za którymi ustawia się kolumny filtracyjne z odpowiednim złożem. Na przykład wariant z piaskiem kwarcowym, po napowietrzeniu, skutecznie usuwa z wody żelazo. Złoże katalityczne (ze skał zawierających tlenki manganu) usuwa z wody mangan.
Przy korzystaniu z płytkiej studni, na dodatek na terenie bez kanalizacji zbiorczej, często pojawia się konieczność rozbudowy stacji filtrów. np. o urządzenia neutralizujące bakterie chorobotwórcze. Wynika to z potencjalnego skażenia wody w studni substancjami pochodzącymi z nieszczelnych szamb, opadów atmosferycznych, intensywnie nawożonych pól uprawnych.
W przypadku wody wodociągowej, filtry mechaniczne zakłada się w celu zatrzymania zanieczyszczeń stałych, które wpadną do systemu podczas jego awarii lub konserwacji, a urządzenie zmiękczające - w celu usunięcia z niej nadmiaru soli magnezowych i wapniowych, widocznego w formie wykwitów, tj. osadów mineralnych. Jeśli woda ma metaliczny smak i zapach chloru, dodaje się jeszcze filtr z węglem aktywnym.
Lokalizacja stacji uzdatniania wody i wymogi instalacyjne
Każda stacja uzdatniania powinna się znajdować w obrębie domu, nie w ogrodowych studzienkach. Dobre miejsce to ogrzewana kotłownia lub garaż. W przypadku wody ze studni, elementy stacji montuje się zaraz za wejściem wodnym do budynku, w razie korzystania z wodociągu - tuż za wodomierzem. Rozróżnia się narurowe, jedno- oraz kilkustopniowe, nieduże filtry mechaniczne (w obudowie mają stałe albo wyjmowane wkłady), jak również kolumny filtracyjne o dużych rozmiarach (np. ze złożem odżelaziającym, do typowego domu jednorodzinnego, ma wysokość 1,5 m przy średnicy 24,5 cm, a ze względu na konieczność obsługi instalacji i urządzeń w całym domu, są to filtry o wysokiej wydajności, do 2 m3/h).
Warunki stosowania rozbudowanej stacji z kolumnami filtracyjnymi to:
pomieszczenie o odpowiednio dużej powierzchni i wysokości oraz zapewnienie łatwego dostępu do elementów stacji;
wykonanie przyłącza do rury z zimną wodą i przewodów odpływowych do kanalizacji zbiorczej, ewentualnie do szamba, korzystanie z własnej oczyszczalni ścieków (szczególnie dużo popłuczyn produkują kolumny odżelaziające);
dostęp do gniazda elektrycznego 230 V, jeśli kolumny wyposażone są w automatyczne głowice sterujące i lampy bakteriobójcze UV.
Ministacje, montowane tuż przed konkretnymi punktami poboru wody (np. w szafce pod zlewozmywakiem), są mniej wydajne. Podłącza się je do instalacji wodnej tylko wężykami i zaworami, gdyż proste zestawy składają się z obudowy, a także z jednego lub kilku wymiennych wkładów. Systemy działają na zasadzie odwróconej osmozy, wymagają zaś zamontowania zbiornika na oczyszczoną wodę.
Rodzaje filtrów do uzdatniania wody
Mechaniczne. Należą do nich tzw. filtry wstępnego oczyszczania oraz kolumny odżelaziające i odmanganiające. Filtrów wstępnych używa się zarówno w instalacjach z wodą studzienną, jak i wodociągową, ponieważ zatrzymują najdrobniejsze zanieczyszczenia stałe (piasek, rdzę). Stoją w pierwszej kolejności tuż za wodomierzem, albo bezpośrednio przed punktami poboru wody, i chronią pozostałe filtry. Sposób obsługiwania zależy od ich budowy. Te ze stałym wkładem (z tworzywa sztucznego lub stali nierdzewnej) wystarczy opłukać wodą. Wkłady odmian wymiennych (z tworzywa sztucznego, sznurka, włókniny) po zużyciu się zastępuje. Złoże filtrujące (np. z keramzytu, tworzywa sztucznego) w kolumnie płucze się przeciwprądowym strumieniem wody.
Filtry mechaniczne zatrzymują najdrobniejsze zanieczyszczania (piasek, rdzę) i chronią przed nimi pozostałe urządzenia w stacji uzdatniania. (fot. BWT)
Odmianą filtrów mechanicznych są kolumny odżelaziające i odmanganiające, które przeznaczone są do uzdatniania wody z głębokich studni. Taki sprzęt, wypełniony złożem mineralnym albo masami katalitycznymi, współpracuje z napowietrzaczem wody i hydroforem nieprzeponowym (na skutek kontaktu powietrza i wody wytrąca się żelazo, które zatrzymuje przygotowane złoże). Proces płukania złoża (sposobem przeciwprądowym) inicjuje wykonuje się manualnie lub automatycznie.
Zmiękczacz montuje się na rurociągu z wodą studzienną albo wodociągową, w grupie filtrów na początku instalacji domowej - jako końcowy element stacji uzdatniania. Urządzenie zawiera zbiornik filtracyjny wypełniony żywicą jonowymienną (zmniejsza ona zawartość jonów wapnia i magnezu w wodzie, zamieniając je na jony sodu) oraz zbiornik na solankę. Solankę, potrzebną do regeneracji złoża żywicowego, uzyskuje się z soli kuchennej i dozuje w postaci tabletek. Trzeci element systemu, głowica sterująca, kieruje przebiegiem filtracji wody i regeneracji złoża. Podczas procesu zmiękczania, woda z twardej staje się miękka i nie osadza kamienia kotłowego na domowych instalacjach i urządzeniach.
System filtrów odkamieniających do zamontowania między armaturą, a wężem prysznicowym. Chroni szkło, płytki, armaturę przed osadzaniem się kamienia. (fot. BWT)
Filtry węglowe zawierają węgiel aktywny, który ma szerokie właściwości adsorpcyjne w odniesieniu do metali ciężkich, herbicydów i pestycydów. Usuwa z wody wodociągowej zapach chloru oraz poprawia jej barwę, klarowność i smak. Filtry tego typu montuje się na początku domowej instalacji (zawsze poprzedzając filtrem mechanicznym), albo przed wybranym punktem poboru wody, używając prostego modelu z wymiennym wkładem o niewielkiej zdolności pochłaniania zanieczyszczeń.
Za filtrem kolumnowym ustawia się lampę bakteriobójczą UV, jeśli jego złoże nie zostało wcześniej zmieszane z bakteriobójczymi dodatkami. Lampa UV uniemożliwia rozwój niepożądanych drobnoustrojów. Złoża filtrów kolumnowych powinno się regularnie płukać wodą, więc warto wyposażyć urządzenie w automatyczną głowicę sterującą.
Lilianna Jampolska fot. otwierająca: Photo by Jana Sabeth on Unsplash
Od ponad dwudziestu lat w przystępny sposób opisuje domy i ogrody Czytelników. Współpracowała z kilkoma znanymi poradnikami budowlanymi. Jest autorką tekstów i zdjęć. W wolnych chwilach z przyjemnością zajmuje się własnym ogrodem.
Metodą permakulturową uprawia w nim zarówno rośliny ozdobne, jak i zioła, warzywa itp. Amatorsko interesuje się architekturą, ogrodnictwem, ornitologią, sportem, filmem. Uwielbia podróżować, poznawać nowych ludzi i miejsca. Jeżeli potrzebuje wypocząć, najchętniej wyjeżdża nad morze, poza sezonem wakacyjnym.
1
