Dlaczego grzejniki się zapowietrzają? Rozwiązania i porady eksperta
Dlaczego grzejniki się zapowietrzają? Rozwiązania i porady eksperta
Po kapitalnym remoncie instalacji c.o. i wymianie grzejników mam problem z ich ciągłym zapowietrzaniem się. Największy kłopot jest z tymi na poddaszu, a szczególnie z grzejnikiem do ręczników (drabinką) w łazience. Czy można jakoś zastąpić typowe odpowietrzniki, żebym nie musiał ciągle chodzić po domu ze śrubokrętem? Ponadto zastanawiam się czy to normalne, że instalacja się tak ciągle zapowietrza? Ze starymi żeliwnymi kaloryferami tego problemu nie było.
Po kapitalnym remoncie instalacji c.o. i wymianie grzejników pojawił się problem z ciągłym zapowietrzaniem się grzejników, zwłaszcza na poddaszu i w łazience. Zapowietrzanie w nowych instalacjach jest typowe po napełnieniu ich świeżą wodą, szczególnie w pierwszym sezonie grzewczym. Aby zmniejszyć uciążliwość tego zjawiska, można zastosować automatyczne odpowietrzniki, które same usuwają powietrze. Ręczne odpowietrzniki, chociaż tanie i niezawodne, wymagają ręcznej obsługi za pomocą śrubokrętu lub kluczyka. Automatyczne odpowietrzniki działają dzięki pływakowi, który otwiera otwór odpowietrzający, gdy pojawia się powietrze, i zamyka go, gdy woda wypiera pływak ku górze. Istnieją również odpowietrzniki higroskopijne, które działają dzięki elementom pęczniejącym pod wpływem wody. Montaż odpowietrzników zależy od ich rodzaju i wymaga odpowiedniego ustawienia oraz dopasowania średnicy gwintu. Odpowietrzniki należy montować w najwyższych punktach instalacji c.o. oraz w zbiornikach akumulacyjnych i buforowych, aby zapewnić skuteczne usuwanie powietrza.
Samo zapowietrzanie się grzejników w nowych instalacjach, po napełnieniu ich świeżą wodą jest typowym zjawiskiem, szczególnie na początku pierwszego sezonu grzewczego. Uciążliwość tego zjawiska można zmniejszyć zakładając w wybranych miejscach (niekoniecznie tylko przy grzejnikach) tzw. odpowietrzniki automatyczne. Jeżeli jednak problem będzie wracał lub będzie bardzo nasilony, to najprawdopodobniej popełniono błędy w budowie instalacji grzewczej - chociażby wybierając rodzaj i miejsce montażu odpowietrzników.
Jak działają tradycyjne odpowietrzniki ręczne?
Są dwa podstawowe rodzaje odpowietrzników do grzejników - ręczne oraz automatyczne. Ponadto w ramach każdego z tych rodzajów możemy wyróżnić jeszcze pewne warianty o specyficznych cechach i szczególnym przeznaczeniu.
Zdecydowanie najpopularniejsze są jednak najprostsze odpowietrzniki ręczne, które otwieramy i zamykamy kręcąc niewielką śrubą w ich centralnej części. Można to zrobić używając zwykłego płaskiego śrubokrętu lub specjalnego kluczyka. Tego rodzaju odpowietrzniki występują też w wersji ze zintegrowanym pokrętłem, najczęściej w postaci niewielkiej, żłobkowanej gałki z tworzywa sztucznego, która jest zamontowana na stałe i zastępuje kluczyk. Jednak sposób ich działania jest identyczny, podobnie jak budowa, którą różni tylko dodanie gałki-pokrętła.
Zdecydowanie najczęściej używane są odpowietrzniki ręczne - małe, tanie i niezawodne, ale nieco kłopotliwe w obsłudze. (fot. J. Antkiewicz)
Tego rodzaju odpowietrznik jest po prostu rodzajem zaworu o bardzo małym przekroju. Obracając śrubę w lewo (przeciwnie do ruchu wskazówek zegara) stopniowo otwieramy przepływ. Najpierw wydostaje się zgromadzone powietrze, następnie woda. Na szczęście, z racji niewielkiego przekroju kanału we wnętrzu odpowietrznika, jej strumień jest bardzo mały. Usuwanie powietrza z grzejników wyposażonych w takie zawory wymaga jednak pewnej zręczności i wprawy. Inaczej taka operacja może skończyć się zachlapaniem ściany i podłogi pod grzejnikiem. W związku z tym najlepiej jest podłożyć szmatkę pod odpowietrznik, który właśnie otwieramy. Ponadto znacznie wygodniej niż śrubokrętu używa się specjalnego kluczyka. Warto się w niego zaopatrzyć, a jest to sprzęt bardzo tani - kupimy go za 2-3 zł w sklepie z artykułami hydraulicznymi. Kluczyk tym bardziej warto mieć, że śrubokrętem niezwykle łatwo jest uszkodzić delikatny łeb śruby wykonanej z miękkiego metalu.
Warto kupić kluczyk do odpowietrzników. Używa się go wygodnie i nie ma ryzyka uszkodzenia delikatnego łba śruby. (fot. J. Antkiewicz)
Odpowietrzniki ręczne są chętnie stosowane, gdyż są bardzo tanie, proste i niezawodne. Ponadto są małe, a więc nie rzucają się w oczy i nie zajmują wiele miejsca. Dlatego stały się obecnie niemal standardowym wyposażeniem większości grzejników. Ich wadą jest natomiast sama konieczność ich ręcznej obsługi.
Odpowietrzniki automatyczne
Odpowietrzniki automatyczne usuwają powietrze, otwierając się i zamykając samoczynnie. Cała trudność polega na tym, że mają przepuszczać nagromadzone powietrze, lecz równocześnie uniemożliwiać wypływ wody. Jednak zasada działania ich najczęściej stosowanego typu jest wręcz banalnie prosta. Zasadniczym elementem jest pływak, umieszczony wewnątrz korpusu odpowietrznika. W górnej części korpusu znajduje się zaś otwór umożliwiający usuwanie powietrza. Jeżeli w instalacji nie ma powietrza, woda wypiera pływak ku górze, a ten zamyka otwór. Jeśli natomiast pojawia się powietrze, to pływak lekko opada, otwór zostaje otwarty i powietrze ucieka na zewnątrz. Wówczas znów napór wody dociska pływak, a ten znów zamyka otwór.
Działanie najpopularniejszych odpowietrzników automatycznych polega na wykorzystaniu pływaka unoszonego przez wodę. Dlatego korpus odpowietrznika musi być zawsze ustawiony pionowo.
Kiedy w korpusie odpowietrznika nie ma powietrza, woda dociska pływak ku górze (a). Natomiast gdy zgromadzi się tam powietrze, pływak opada i otwiera drogę dla jego ujścia. (b).
Aby urządzenie działało, musi być więc koniecznie zamontowane pionowo. Inaczej woda wypływałaby nieustannie. Taki odpowietrznik najczęściej wyposażony jest w górnej części w niewielkie pokrętło.
Zależnie od jego ustawienia sprzęt działa na jeden z trzech sposobów:
zakręcenie pokrętła do oporu zamyka odpowietrznik całkowicie;
odkręcenie o 1-2 obroty umożliwia pracę automatyczną;
odkręcenie o kilka obrotów wymusza otwarcie odpowietrznika.
W razie potrzeby można więc sprawdzić czy sprzęt funkcjonuje prawidłowo, zamknąć go w razie uszkodzenia, albo użyć jak odpowietrznika ręcznego.
Odpowietrzniki tego rodzaju, chociaż są bardzo chętnie zakładane na szczycie pionów c.o. oraz na rozdzielaczach, to jako odpowietrzniki grzejnikowe stosowane są o wiele rzadziej. Składa się na to kilka przyczyn. Przede wszystkim są o wiele większe niż odpowietrzniki ręczne, przez co rzucają się w oczy. Kłopotliwa jest też konieczność ich pionowego montażu. Ponadto są znacznie droższe od odpowietrzników ręcznych oraz bardziej awaryjne (są bardziej skomplikowane). Z tych wszystkich względów stosuje się je przy grzejnikach raczej z konieczności niż z wyboru, gdy ręczne odpowietrzanie okazuje się zbyt kłopotliwe.
Warto jeszcze wspomnieć o tzw. odpowietrznikach higroskopijnych. Są one odpowietrznikami automatycznymi, jednak działają na zupełnie innej zasadzie niż te opisane powyżej. Kształtem i wielkością bardzo przypominają odpowietrzniki ręczne ze zintegrowanym pokrętłem, dlatego trzeba dokładnie sprawdzać opisy na opakowaniach.
Wewnątrz takiego odpowietrznika znajduje się element pęczniejący pod wpływem kontaktu z wodą, najczęściej to krążki z celulozy. Jeżeli w pobliżu odpowietrznika zgromadzi się powietrze to celuloza wysycha, kurczy się i otwiera otwór odpowietrzający. Po usunięciu powietrza znów pojawia się w tym miejscu woda, a pęczniejąca pod jej wpływem celuloza ponownie zamyka otwór.
Zaletą tego rodzaju odpowietrzników są niewielkie wymiary oraz to, że mogą pracować w dowolnej pozycji. Jednak użytkownicy często narzekają na ich niedostateczną szczelność - to, że z otworu odpowietrzającego kapie woda. Ponadto tego rodzaju odpowietrzniki z założenia przeznaczone są do usuwania tylko niewielkich ilości powietrza. Ponadto wyschnięcie elementu higroskopijnego zajmuje około dobę.
Z racji tych niedogodności takie odpowietrzniki, o ile są wyposażone w pokrętło, użytkowane są tak samo jak modele ręczne. Bowiem zakręcenie pokrętła zamyka całkowicie odpowietrznik, zaś jego odkręcenie o kilka obrotów wymusza otwarcie niezależnie od działania elementu higroskopijnego.
Jak prawidłowo zamontować odpowietrznik? Krok po kroku
Poza tym czy odpowietrznik jest ręczny czy automatyczny, jego podstawową cechą jest średnica gwintu. Dwa najpopularniejsze wymiary to 1/2 lub 3/8 cala. Takie są też zwykle średnice króćców w kaloryferach. Oczywiście, w razie konieczności można zastosować odpowiednią złączkę, aby dopasować wymiary elementów.
Najczęściej odpowietrzniki mają średnicę 1/2 cala (DN15). (fot. J. Antkiewicz)
Odpowietrzniki ręczne i higroskopijne można montować w dowolnej pozycji. Tak więc w ich przypadku trzeba jedynie pamiętać o zapewnieniu dostępu do odpowietrznika i jego pokrętła. Z klasycznymi odpowietrznikami automatycznymi sprawa jest trudniejsza, gdyż ich korpus musi być zawsze ustawiony pionowo i są one znacznie większe. Dlatego takie odpowietrzniki sprzedawane są w wersji prostej oraz kątowej, czyli z przyłączem pod kątem 90° względem korpusu. Jednak dość często spotykanym rozwiązaniem jest także zakładanie kolana 90° i wkręcanie w nie odpowietrznika pionowego. Funkcjonalnie to wariant odpowiadający zastosowaniu odpowietrznika kątowego. Jednak czasem bywa on wygodniejszy, gdy odpowietrznik trzeba założyć w ciasnej, ograniczonej przestrzeni (np. blisko ściany). Niekiedy uzasadnione może być nawet użycie kolana ze śrubunkiem.
Odpowietrzniki automatyczne dość często sprzedawane są w komplecie z tzw. zaworem stopowym, albo można do nich taki zawór dokupić. Jego działanie jest proste - po wykręceniu odpowietrznika zamyka on wypływ wody z instalacji. Dzięki temu odpowietrznik można łatwo zdemontować, wymienić lub oczyścić, nie spuszczając wody z grzejnika.
Zawór stopowy samoczynnie zamyka się po wykręceniu odpowietrznika automatycznego. (fot. J. Antkiewicz)
Zawór stopowy otworzy się pod wpływem nacisku wywieranego przez trzpień wkręconego odpowietrznika. (fot. J. Antkiewicz)
Nie tylko przy grzejnikach
Odpowietrzniki wkręcamy zawsze w jeden z górnych króćców grzejnika. To właśnie tam - jako lżejsze - gromadzi się powietrze wytrącające się z wody. Jednak nie zawsze odpowietrzniki grzejnikowe wystarczają w instalacji. Co do zasady powietrze gromadzi się zawsze w wysoko położonych punktach instalacji c.o. i to właśnie tam trzeba zapewnić możliwość jego usunięcia. Jednak bardzo ważny jest też sposób poprowadzenia rur oraz to, czy powietrze może nimi przedostać się do miejsca, w którym założono odpowietrznik. Na przykład w starych instalacjach z otwartym naczyniem wzbiorczym i tzw. rozdziałem górnym odpowietrzniki grzejnikowe w ogóle nie są potrzebne gdyż rury od grzejników do pionów ułożone są z lekkim nachyleniem, a funkcję centralnego odpowietrzenia pełni otwarte naczynie wzbiorcze.
W starych instalacjach z otwartym naczyniem wzbiorczym i tzw. rozdziałem górnym odpowietrzniki nie były potrzebne - powietrze uciekało przez naczynie wzbiorcze.
Natomiast w najpopularniejszym obecnie układzie z grzejnikami połączonymi za pomocą rur ułożonych w podłodze z rozdzielaczami potrzebne są zarówno odpowietrzniki grzejnikowe, jak i na rozdzielaczach. Wszystko dlatego, że rury ułożone są niczym rozciągnięta litera U. Na jednym jej uniesionym krańcu znajduje się grzejnik, na drugim rozdzielacz (nieco niżej), zaś najniżej położona jest część znajdująca się w podłodze. Warto zauważyć, że w przypadku ogrzewania podłogowego wystarczają odpowietrzniki tylko na rozdzielaczach, gdyż pętle rur w całości znajdują się niżej od nich.
Gdy do grzejnika podłączone są rury prowadzone w podłodze od rozdzielacza, to zastosowanie odpowietrznika staje się koniecznością. Wszystko dlatego, że grzejnik znajduje się wyżej niż rozdzielacz i rury i to w nim gromadzi się powietrze.
Odpowietrzniki trzeba też zakładać w górnej części zbiorników akumulacyjnych i buforowych oraz sprzęgieł hydraulicznych. W nich szczególnie łatwo dochodzi do wytrącania się powietrza z wody, gdyż jej ruch zostaje tam uspokojony. Ponadto separacji powietrza sprzyja wysoka temperatura wody, gdyż wraz z nią maleje rozpuszczalność gazów. Dlatego odpowietrzniki w instalacji c.o. lepiej jest montować po stronie gorącej, na wyjściu z kotła (na zasilaniu), a nie na powrocie.
Odpowietrznik powinno się założyć w górnej części zbiorników akumulacyjnych i buforowych oraz sprzęgieł hydraulicznych.
Jarosław Antkiewicz
FAQ Pytania i odpowiedzi
Dlaczego grzejniki na poddaszu, szczególnie drabinka w łazience, ciągle się zapowietrzają?
Nowe instalacje c.o., szczególnie po napełnieniu świeżą wodą, często się zapowietrzają, co jest typowym zjawiskiem w pierwszym sezonie grzewczym.
Czy można zastąpić typowe odpowietrzniki, aby uniknąć ich ręcznej obsługi?
Tak, można zastosować odpowietrzniki automatyczne, które same usuwają powietrze bez potrzeby ręcznej obsługi.
Czy ciągłe zapowietrzanie się instalacji c.o. jest normalne?
Zapowietrzanie nowych instalacji po napełnieniu wodą jest typowe, ale jeśli problem jest nasilony lub powraca, mogą to być błędy w budowie instalacji grzewczej.
Jak działają tradycyjne odpowietrzniki ręczne?
Działają na zasadzie zaworu otwieranego i zamykanego ręcznie za pomocą śrubokrętu lub specjalnego kluczyka, co umożliwia wypuszczenie powietrza i wody z grzejnika.
Dlaczego stare żeliwne kaloryfery nie miały problemów z zapowietrzaniem?
W starych instalacjach z otwartym naczyniem wzbiorczym powietrze mogło swobodnie uciekać przez naczynie wzbiorcze, co eliminowało potrzebę stosowania odpowietrzników przy grzejnikach.
Człowiek wielu zawodów, instalator z powołania i życiowej pasji. Od kilkunastu lat związany z miesięcznikiem i portalem „Budujemy Dom”. W swojej pracy najbardziej lubi znajdywać proste i praktyczne rozwiązania skomplikowanych problemów. W szczególności propaguje racjonalne podejście do zużycia energii oraz zdrowy rozsądek we wszystkich tematach związanych z budownictwem.
W wolnych chwilach, o ile nie udoskonala czegoś we własnym domu i jego otoczeniu, uwielbia gotować albo przywracać świetność klasycznym rowerom.
Skomentuj
