Obróbki blacharskie - kupić gotowe czy niech zrobi je dekarz?

Czego dowiesz się z artykułu?

Obróbki z blachy pojawiają się na każdym dachu - krytym blachą, dachówką ceramiczną, dachówką betonową, gontem bitumicznym. Na połaciach krytych strzechą i drewnianym gontem ich nie widać, ale też są - przy kominach czy oknach dachowych. Staranność wykonania obróbek blacharskich często decyduje o szczelności pokrycia, gdyż przecieki najczęściej występują właśnie w miejscach przejścia przez dach kominów, rur wywiewnych lub osadzenia okien połaciowych. W koszach, na wklęsłych załamaniach dachu, układa się szerokie pasy blachy powlekanej, kolorystycznie dobranej do pokrycia.

Obróbki blacharskie gotowe czy robione przez dekarza?

Do niedawna większość z obróbek blacharskich dekarze przygotowywali na budowie, korzystając z maszyn nazywanych zaginarkami i narzędzi ręcznych. Materiałem na obróbki jest stalowa blacha powlekana, w kolorze identycznym lub zbliżonym do koloru pokrycia (zależnie oczywiście od jego rodzaju - na dachu z blachy kolor pokrycia i obróbek ma być taki sam, na połaciach krytych dachówką czy gontem niekoniecznie). Gdy potrzebna jest większa trwałość, na obróbki można wykorzystać droższe aluminium, blachę miedzianą lub cynkowo-tytanową. Dziś gotowe obróbki, tworzące z pokryciem system dachowy, producenci wytwarzają w fabrykach.

Najpopularniejsze to:

wiatrownice - umieszczane na szczytowych krawędziach połaci;
pasy nadrynnowe - chroniące deskę czołową okapu przed deszczem oraz promieniowaniem UV;
gąsiory dachowe - układane w kalenicy lub narożach dachowych;
rynny koszowe - które zbierają wodę opadową ze styku dwóch połaci.

Schemat - tradycyjny sposób wykonania obróbki blacharskiej komina, rys. redakcja

Gotowe obróbki blacharskie są powtarzalne, starannie wykonane, umożliwiają dekarzom znaczne skrócenie czasu montażu pokrycia. Z pewnością sprawdzą się na prostych dachach. Na dach o skomplikowanych połaciach niezbędne mogą być obróbki szykowne na miejscu, przez wprawionego dekarza. Te wykonywane przez mistrzów dekarskich są prawdziwą ozdobą dachu.

Obróbki okapu

Okap to dolna, pozioma krawędź połaci dachowej, zwykle wysunięta przed płaszczyznę elewacji. Jego podstawową funkcją jest kierowanie wody opadowej z dala od ścian budynku. Zazwyczaj wzdłuż okapu biegnie rynna. Obróbkę okapu tworzą pasy: podrynnowy i nadrynnowy. Pas podrynnowy osłania deskę okapową/czołową i jest jedną z najbardziej widocznych obróbek, dlatego istotne jest jego estetyczne wykonanie. Przykręca się go wkrętami farmerskimi, które mają podkładki z gumową uszczelką. Pas nadrynnowy odprowadza wodę z dachu wprost do rynny. Montuje się go pod izolacją przeciwwilgociową - folią dachową czy papą. Ma też zabezpieczać rynnę przed uszkodzeniem przez zsuwający się z dachu śnieg, dlatego przedłużenie połaci dachu powinno być wyżej, niż zewnętrzna krawędź rynny. Przytwierdza się go za pomocą gwoździ dekarskich lub wkrętów.

Obróbki okapu - pas podrynnowy i pas nadrynnowy, fot. J. Werner

Obróbki blacharskie - kosz dachowy

Kosz dachowy to wewnętrzny narożnik, w którym zbiegają się dwie połacie dachu skośnego - miejsce narażone na największe obciążenie wodą i śniegiem. Obróbka blacharska jest tu rodzajem płytkiej rynny, w związku z czym sam kosz nazywany bywa rynną dachową. Opiera się ją na zagęszczonych łatach lub na specjalnym deskowaniu ułożonym wzdłuż krokwi koszowej. Blachę układa się od dołu w kierunku kalenicy, z minimum 20 cm zakładem. Nie przybija się jej i nie przykręca (nie wolno jej dziurawić!), a do rusztu mocuje za pomocą blaszek zwanych żabkami. Na deskowaniu układa się pas folii dachowej, na który zachodzi folia układana na połaciach. Im dłuższy kosz, tym większa powinna być jego szerokość. Przyjmuje się, że przy długości do 4 m, szerokość kosza ma wynosić ok. 50 cm. Jego brzegi mają być zagięte pod kątem 90^o.

Kosz dachowy z blachy. Tę obróbkę mocuje się bez przebijania, za pomocą blaszek, zwanych żabkami. Istotne jest też zagięcie krawędzi, fot. J. Werner

Dodatkowo nakłada się na nie samoprzylepne uszczelki z pianki poliuretanowej, które nie przepuszczają wody pod pokrycie. Materiał pokryciowy zachodzi na kosz - dlatego trzeba dopilnować, żeby trwałość obu elementów była zbliżona. Jeżeli na dachu krytym dachówką ceramiczną zostaną wykonane stalowe kosze, te przerdzewieją zdecydowanie szybciej niż zniszczeje dachówka i w przyszłości trzeba będzie zdemontować część pokrycia, żeby wymienić rynnę koszową. W dachach krytych gontem bitumicznym kosze (i kalenice) wykańcza się nie blachą, a gontem.

Przy długowiecznym pokryciu z dachówki ceramicznej kosze dachowe warto wykonać z trwalszej blachy, np. miedzianej, fot. swissporTON

Obróbki blacharskie kalenicy

Blaszane obróbki kalenicy pojawiają się na niektórych dachach z blachy (krytych blachodachówką, blachą trapezową). Gotowe gąsiory z blachy występują w różnych rozmiarach i kształtach, jako proste, stożkowe, baryłkowe. W dachach z dachówki kalenicę wieńczą gąsiory z ceramiki bądź betonu.

Gotowa obróbka blacharska kalenicy, fot. J. Werner

Obróbki blacharskie bocznych krawędzi dachu - wiatrownice

Nazywa się je wiatrownicami lub wiatrówkami i montuje na szczytowych krawędziach dachu. Mają uniemożliwić podrywanie pokrycia przez wiatr i wdmuchiwanie pod nie zacinającego deszczu czy śniegu. Najczęściej (np. przy pokryciu z blachodachówki) składają się z dwóch elementów. Dolnego, czyli bocznej obróbki krokwi, przykręcanej wkrętami farmerskimi, i górnego, który osłania krokiew i zachodzi za pierwszą falę pokrycia. Na dachach krytych dachówką montuje się tylko element dolny, na który zachodzą systemowe dachówki szczytowe. Krawędzie dachów krytych gontem bitumicznym wykańcza się albo gontem, albo pojedynczą obróbką blacharską, mocowaną wkrętami do poszycia. Obróbka powinna być osadzona na papie podkładowej i pod gontem.

Blaszana obróbka krawędzi dachu krytego dachówką, na którą zachodzą dachówki szczytowe, fot. swissporTON

Przeczytaj

Może cię zainteresować

Różnice pomiędzy systemami rynnowymi z PVC i stali... Jaka papa na deskowanie? Izolacja dachu skośnego – sekret trwałego i ciepłego domu

Dowiedz się więcej

Zobacz więcej Zobacz mniej

Obróbki blacharskie komina

Komin przechodzi przez wszystkie warstwy dachu, dlatego jego uszczelnienie jest wyjątkowo ważne. Formowany z blachy kołnierz składa się z 4 głównych elementów - przedniego, dwóch bocznych i tylnego. Wcześniej na komin należy wywinąć (i przymocować) ułożoną z zapasem papę lub folię wstępnego krycia. Pasy blachy, z których powstaje kołnierz, wygina się i łączy na rąbek. Pionowe fragmenty obróbki powinny wystawać przynajmniej 15 cm nad pokrycie, te które na nim leżą mają mieć minimalną szerokość 10, a od strony kalenicy 20 cm.

Tak komin obrabiają tylko mistrzowie w swoim fachu, fot. J. Werner

W tradycyjnym rozwiązaniu na tzw. wydrę, pionowe fragmenty kołnierza mocowano do odpowiednio podciętych ścian komina. W bardziej współczesnym wariancie, wygiętą blachę wsuwa się w nacięcia robione szlifierką kątową. Ale to połączenie na sztywno - dach pod wpływem temperatury, wiatru, śniegu pracuje i z czasem sztywne połączenie może się rozszczelnić. Dlatego w rozwiązaniu najlepszym i najpewniejszym, obróbka komina ma dwie warstwy - dolna jest przygotowywana tak, jak w metodzie na wydrę - nie mocuje się jej do komina, tylko opiera na jego ścianach. Od góry zakrywa ją druga obróbka, przyczepiona do komina jak we współczesnym wariancie wydry - blacha jest wsunięta w nacięcie i przykręcona do ściany, a połączenie uszczelnione silikonem dekarskim. W tym rozwiązaniu dolny pas obróbki chowa się pod górnym i kołnierz pozostaje szczelny, nawet przy mocno pracującym dachu. Jego poszczególne elementy mocuje się, zaczynając od dołu.

Od strony okapu kołnierz powinien być wyprowadzony na pokrycie, z tyłu, czyli od strony kalenicy, to pokrycie powinno zachodzić na obróbkę. Dolny pas kołnierza można wykonać także z elastycznych taśm aluminiowych czy ołowianych, które dużo łatwiej dopasować do pokryć z wysokim profilem, np. dachówki. Od dołu taśmy pokryte są klejem butylowym, co zapewnia szczelność połączeń. Przy szerokich kominach i na dachach z dużym spadkiem, zaleca się uformowanie przy tylnej ścianie komina odboju, nazywanego kozubkiem, ułatwiającego odprowadzenie deszczówki.

Obróbki blacharskie przyścienne

Montuje się na styku połaci dachu ze ścianą budynku. Najbezpieczniejszym rozwiązaniem jest montaż obróbek dwuczęściowych, podobnie jak na kominie. Obróbkę główną przytwierdza się do połaci, a dodatkową listwę zabezpieczającą do muru.

Obróbki przyścienne są niezbędne na styku połaci np. ze ścianą lukarny, fot. RÖBEN

W praktyce najczęściej obróbki przyścienne wykonuje się jednak jako jednoelementowe, wykorzystując tylko obróbkę główną. Należy ją wówczas mocować do ściany, nie do pokrycia, a połączenie blachy z murem dokładnie uszczelnić masą dekarską. Obróbki bocznych krawędzi dachu wykonane na różne sposoby przez mistrzów dekarskich.

Obróbki blacharskie: podsumowanie

Na obróbki blacharskie zazwyczaj stosuje się blachę powlekaną, ale coraz częściej wykorzystuje się specjalne taśmy i gotowe fartuchy z różnego rodzaju blach, które można dopasować do rodzaju pokrycia. Elementy obróbek muszą wchodzić dostatecznie głęboko pod pokrycie, aby nie występowały przecieki przy zacinającym deszczu. Wszelkie złącza blachy powinny być uszczelnione silikonem dekarskim. Wokół komina obróbki blacharskie są obecnie dwuelementowe - jeden mocuje się do komina, a drugi do dachu, zaś połączenie pomiędzy nimi jest elastyczne.

Wokół okien dachowych układa się specjalne fartuchy dostosowane do rodzaju pokrycia. Konieczne jest również umocowanie fartucha nadrynnowego, zapobiegającego wnikaniu wody pod pokrycie na krawędzi dachu. Obróbki blacharskie mogą być też konieczne na szczytowych krawędziach dachu lub na kalenicy, ale to zależy od rodzaju materiału użytego na pokrycie dachu i dostępnych elementów uzupełniających, przeznaczonych do wykańczania pokrycia.