Każda przydomowa oczyszczalnia ścieków będzie skontrolowana! Jak zbudować ją zgodnie z prawem? Odpowiadamy na 10 najczęstszych pytań
Każda przydomowa oczyszczalnia ścieków będzie skontrolowana! Jak zbudować ją zgodnie z prawem? Odpowiadamy na 10 najczęstszych pytań
Trwają masowe kontrole przydomowych oczyszczalni ścieków! Urzędnicy sprawdzą, czy oczyszczalnię zbudowano zgodnie z przepisami, czy mamy umowy na wywóz nieczystości i rachunki! Odpowiadamy na 10 najczęstszych pytań dotyczących budowy przydomowych oczyszczalni ścieków.
Janusz Werner
Data publikacji: 2024-08-23
Data aktualizacji: 2024-08-23
Właściciele domów coraz przychylniejszym okiem spoglądają na przydomowe oczyszczalnie ścieków. Ich zakup i montaż jest przynajmniej dwa razy droższy niż szamba (na to wystarczy 4-6 tys. zł), za to są tańsze w eksploatacji i prawie bezobsługowe. Zwykle zaleca się regularne (raz na kilka tygodni) dosypywanie do przydomowej oczyszczalni preparatu z bakteriami, które rozkładają ścieki i usuwanie osadu ze zbiornika zgodnie z instrukcją obsługi, czyli np. raz w roku. Niestety, przydomową oczyszczalnię ścieków nie wszędzie da się zbudować. Na koniec 2021 r. mieliśmy w Polsce 2,44 mln tzw. przydomowych systemów do odprowadzania ścieków. 87% z nich to bezodpływowe szamba, a tylko 13% przydomowe oczyszczalnie ścieków.
1. Kiedy można zainstalować przydomową oczyszczalnię ścieków?
Montaż przydomowej oczyszczalni ścieków musi dopuszczać miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego lub decyzja o warunkach zabudowy. Znaczenie ma rodzaj gruntu i poziom wód, dlatego nie obejdzie się bez badań geotechnicznych. Działka nie może być za mała - jeśli posesja nie jest podłączona do wodociągu, i mamy studnię, tę ma dzielić od oczyszczalni (brzegu drenażu) przynajmniej 30 m. To samo dotyczy studni sąsiadów, zatem w gęstej zabudowie oczyszczalnia z drenażem po prostu się nie zmieści.
2. Czy trzeba zgłosić przydomową oczyszczalnię ścieków?
Budowę przydomowej oczyszczalni ścieków także wówczas, gdy ma zastąpić stare szambo, należy zgłosić w starostwie. Do zgłoszenia oczyszczalni niezbędna jest mapka oraz dokumentacja techniczna. Taka procedura obowiązuje w przypadku przydomowej oczyszczalni ścieków o wydajności do 7,5 m3 na dobę, przy większych oczyszczalniach potrzebne będzie już pozwolenie na budowę. Ale tych większych przy domach jednorodzinnych raczej się nie instaluje.
3. Czy trzeba mieć umowę na odbiór nieczystości?
Latem 2022 r. w życie weszły przepisy, które zobowiązują właścicieli szamb i przydomowych oczyszczalni do podpisywania z firmami asenizacyjnymi umów na odbiór nieczystości ciekłych oraz do przechowywania dowodów uiszczenia opłat za ich wywóz. Rachunki mają potwierdzać regularne opróżnianie zbiorników (w przypadku przydomowej oczyszczalni ścieków zgodnie z instrukcją eksploatacji)! To samo prawo zobowiązuje gminy do przeprowadzenia przynajmniej raz na dwa lata kontroli prawidłowości wybierania ścieków. Przepisy obowiązują od sierpnia 2022 r., więc do sierpnia 2024 skontrolowany powinien zostać każdy właściciel szamba i przydomowej oczyszczalni ścieków. Urzędnicy mogą również sprawdzić, czy przydomową oczyszczalnię lub szambo wybudowano zgodnie z przepisami oraz czy to ostatnie jest szczelne. Kolejne kontrole będą przeprowadzone do 2026 roku.
4. Jak kara za brak umowy na wywóz nieczystości?
Mandat za brak umowy na odbiór nieczystości oraz rachunków wynosi 500 zł, jeśli sprawa trafi do sądu, ten może nałożyć grzywnę do 5000 zł. Identyczna kara grozi za utrudnianie kontroli przydomowej oczyszczalni ścieków (czyli np. uniemożliwienie gminnemu urzędnikowi wejścia na posesję), czy wylewanie zawartości szamba na pole za płotem.
Gmina, która nie będzie odpowiednio nadzorować właścicieli szamb i przydomowych oczyszczalni ścieków również może zostać ukarana. Tu kara to 50 tys. zł. Ścieki z przydomowych oczyszczalni są też obecnie klasyfikowane inaczej niż te z szamb, co sprawiło, że koszty ich odbioru wzrosły czterokrotnie, np. w Warszawie z nieco ponad 200 do 800 zł.
5. Jak działa i jaki rodzaj przydomowej oczyszczalni ścieków jest najlepszy?
W przydomowych oczyszczalniach, bez względu na ich rodzaj, ścieki oczyszczane są dwuetapowo - najpierw beztlenowo, później tlenowo.
Etap pierwszy beztlenowy -odbywa się w jedno- lub wielokomorowym osadniku gnilnym.
Drugi etap tlenowy - w gruncie albo w zbiorniku oczyszczalni biologicznej.
W Polsce najpopularniejsze (i najtańsze) są oczyszczalnie ścieków z drenażem rozsączającym. Jak działa taka oczyszczalnia? Ścieki spływają z domu do wykonanego z tworzywa lub betonu osadnika gnilnego, przypominającego szczelne szambo. Tu odbywa się podczyszczanie - zanieczyszczenia stałe opadają na dno zbiornika, lżejsze (głównie tłuszcze) unoszą się na powierzchni i tworzą kożuch. Rozwijające się w osadniku bakterie rozkładają nieczystości, które płyną przez filtr do studzienki rozdzielczej, a później do perforowanych rur drenażowych. Przy właściwie dobranej pojemności zbiornika opuszczające go ścieki powinny być oczyszczone w 65%. Osadnik ma pokrywę, umożliwiającą wybranie wszystkiego, co zgromadziło się na jego dnie. Producenci przydomowych oczyszczalni zalecają przeprowadzenie takiej operacji np. raz w roku.
Drenaż z perforowanych rur (PVC, o średnicy 110 mm) układa się w warstwie płukanego żwiru lub tłucznia (frakcji 16-32 mm), 0,6-1,2 m poniżej poziomu terenu (poniżej granicy przemarzania) i co najmniej 1,5 m powyżej lustra wód gruntowych. Standardowo w 2-4 ciągach o długości od 5 do 20 m. Rury mają mieć spadek 1-1,5%, umożliwiający grawitacyjny spływ ścieków. Każdy ciąg rur ma osobne podłączenie do studzienki rozdzielczej i kończy się kominkiem napowietrzającym. Kominek może być też wspólny dla wszystkich ciągów. Ścieki przepływają przez znajdujące się pod drenem warstwy żwiru, gdzie rozkładają je bytujące w gruncie mikroorganizmy (to one potrzebują tlenu z powietrza do swej działalności). Po tym etapie są oczyszczone przynajmniej w 95%. Na poletko z drenami trzeba wygospodarować 100-200 m2 terenu, którego nie wolno zabudować, utwardzić kostką ani obsadzić roślinami o głębokim systemie korzeniowym (np. drzewami). Gdy wody gruntowe sięgają wysoko, dreny prowadzi się w kopcu wypiętrzonym ponad poziom terenu. W tym wariancie niezbędna jest pompa, która tłoczy ścieki do drenażu.
Rury drenarskie układa się w grubej warstwie kruszywa, ze spadkiem umożliwiającym grawitacyjny spływ ścieków (fot. Janusz Werner)
Obok zalet (niski koszt eksploatacji, minimalna obsługa) oczyszczalnie ścieków z drenażem rozsączającym mają istotną wadę. Po kilku, kilkunastu latach użytkowania drenaż może się zamulić. I wtedy trzeba go wymienić.
7. Co to jest i jak działa oczyszczalnia kompaktowa?
Rozwiązaniem najlepszym (ale droższym, bardziej skomplikowanym i wymagającym nadzoru) są kompaktowe oczyszczalnie ścieków ze złożem biologicznym albo osadem czynnym. Nie zajmują one dużej powierzchni, a rozmaite instalacje tego typu łączy to, że oczyszczanie odbywa się nie w gruncie, lecz w szczelnym i napowietrzanym zbiorniku (na ogół w kilku wydzielonych komorach). Ścieki przebywają tam tak długo, aż możliwe stanie się ich odprowadzenie, np. do wód powierzchniowych. Osad czynny w oczyszczalni kompaktowej stanowią bakterie i pierwotniaki, które odżywiają się nieczystościami i w ten sposób je rozkładają. Zbiornik złoża biologicznego wypełnia kruszywo lub kształtki z tworzywa. W przypadku dobrze funkcjonującej oczyszczalni kompaktowej, rozkład ścieków jest na tyle skuteczny, że da się je wykorzystać do podlewania ogrodu.
Do przydomowej oczyszczalni kompaktowej stosuje się pompy tłoczące ścieki, systemy napowietrzania, automatykę - niezbędne jest zatem zasilanie instalacji energią elektryczną. Sama oczyszczalnia kompaktowa zajmuje niewiele więcej miejsca, niż szambo, więc nada się nawet na małą działkę.
8. Czy są inne rodzaje przydomowych oczyszczalni ścieków?
Tak, np. przydomowe oczyszczalnie ścieków z filtrem piaskowym. Te buduje się na glebach podmokłych i nieprzepuszczalnych (gliniastych). W nasypie kształtuje się pełniący funkcję drenażu filtr piaskowy, oddzielony od gruntu specjalną folią - instalacja musi być szczelna. Ścieki są oczyszczane, gdy przepływają przez piasek, następnie ułożony na dnie dren zbiera je i odprowadza, np. do wód powierzchniowych. Na budowę takiej oczyszczalni ścieków potrzebne jest pozwolenie wodnoprawne. Filtr piaskowy można zagłębić w gruncie - wykop, w którym się go urządza, także wykłada się folią. Całość zajmuje mniej miejsca, niż klasyczny drenaż.
Ścieki doczyszcza się też w złożach gruntowo-korzeniowych. Filtr zatrzymujący i rozkładający zanieczyszczenia tworzy złoże żwirowe z błoną biologiczną oraz korzenie roślin. Obszar, po którym rozprowadza się wstępnie oczyszczone ścieki, obsadza się trzciną lub wierzbą. Udział roślin w procesie oczyszczania jest jednak stosunkowo nieduży (ich głównym zadaniem jest dostarczanie tlenu), kluczową rolę odgrywają bakterie neutralizujące zanieczyszczenia. Zimą, w wyniku przerwy w dostawie nieczystości, spowodowanej np. wyjazdem, złoże może zamarznąć.
9. Czego nie można wrzucać do przydomowej oczyszczalni ścieków?
Na to pytanie odpowiada ekspert - Rafał Lusina, prezes HABA ENGINEERING. - Do przydomowej oczyszczalni ścieków nie powinny trafiać substancje i przedmioty, które mogą zakłócić jej działanie. Przede wszystkim należy unikać wprowadzania do kanalizacji chemikaliów, takich jak rozpuszczalniki, farby, oleje, pestycydy oraz środki dezynfekujące. Mogą one zniszczyć mikroorganizmy odpowiedzialne za rozkładanie ścieków, co prowadzi do nieprawidłowego funkcjonowania oczyszczalni.
Kolejną grupą rzeczy, które nie powinny trafiać do przydomowej oczyszczalni, są produkty higieniczne: pieluchy, tampony, podpaski, chusteczki nawilżane. Te materiały mogą powodować zatykanie systemu. Resztki jedzenia i duże ilości tłuszczów kuchennych również nie są mile widziane, gdyż mogą prowadzić do tworzenia się złogów tłuszczu w systemie, co utrudnia przepływ ścieków. Należy też unikać wrzucania leków, które mogą przedostać się do środowiska i stanowić zagrożenie dla fauny i flory.
Dodatkowo, do przydomowej oczyszczalni nie powinna być odprowadzana deszczówka, kwaśny kondensat z pieca gazowego oraz popłuczyny ze zmiękczacza wody. Deszczówka może przeciążyć system, kwaśny kondensat może zakłócić pH, a silnie zasolone popłuczyny pogarszają pracę biologicznej oczyszczalni, wpływając negatywnie na procesy mikrobiologiczne. Na szczęście deszczówkę można zagospodarować w ogrodzie, kondensat zneutralizować, a solankę odprowadzić osobnym odpływem.
10. Czy są dopłaty do przydomowej oczyszczalni ścieków?
Tak, poszczególne gminy dofinansowują budowę przydomowych oczyszczalni ścieków. Wysokość dopłat jest ustala przez samorząd danej gminy. Również nabór wniosków o udzielenie dotacji celowych na dofinansowanie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków jest ogłaszany przez gminę. Dofinansowaniem mogą być objęte tylko przydomowe oczyszczalnie ścieków, które mają atesty lub certyfikaty potwierdzające ich zgodność z normą EN-12566-3+ A2:2013. Wysokość dotacji wynosi od 50% do 70 % kosztów przydomowej oczyszczalni ścieków. Są też ustalane przez gminy maksymalne kwoty dopłat. Przykładowo Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach przeznaczał dla swoich mieszkańców nawet do 8 tys. zł dopłaty do instalacji biologicznej oczyszczalni ścieków. W gminie Świecie w województwie kujawsko-pomorskim dostaniemy dofinansowanie w wysokości 10 tys. zł. Pieniądze są wypłacane do czasu wyczerpaniu środków danej gminy przeznaczonych na dotację, dlatego warto sprawdzać terminy naboru wniosków o dopłaty do przydomowych oczyszczalni ścieków i składać je jak najszybciej. O terminie złożenia wniosku decyduje data jego wpływu do WFOŚiGW w wersji papierowej lub na skrzynkę podawczą Funduszu znajdującą się na elektronicznej Platformie Usług Administracji Publicznej (ePUAP).
Fot. otwierająca: Przydomowe oczyszczalnie ścieków z drenażem są w Polsce najpopularniejsze (fot. Janusz Werner)
Dziennikarz z przeszło 25-letnim doświadczeniem w mediach drukowanych i elektronicznych. W Budujemy Dom od blisko dekady. Na budowach bywa tak często, jak w redakcji. Autor tekstów poradnikowych i publicystycznych, także porad prawnych. Nadąża za zmianami w największych programach pomocowych dla inwestorów indywidualnych: w Czystym Powietrzu, Moim Prądzie, Mojej Wodzie...
