Skuteczne odprowadzenie wody z połaci za pomocą rynien i rur spustowych to dopełnienie dobrze wykonanego pokrycia dachu. W uzasadnionych przypadkach i na skomplikowanych dachach system odprowadzania wody powinien być wspomagany instalacją przeciwoblodzeniową. Brak skutecznego systemu rynnowego oraz zaleganie lodu i śniegu na dachu może bowiem powodować uszkodzenia budynku.
Tomasz Rybarczyk
Data publikacji: 2019-09-27
Data aktualizacji: 2024-08-26
Skuteczne odprowadzenie wody z dachu za pomocą rynien i rur spustowych jest kluczowe dla ochrony budynku przed uszkodzeniami. W przypadku skomplikowanych dachów i dużych opadów śniegu system ten może wymagać wsparcia instalacją przeciwoblodzeniową. Niewłaściwie zaprojektowane orynnowanie, zbyt małe przekroje rur i rynien, czy niewystarczająca liczba lejów i rur spustowych mogą prowadzić do spiętrzania się wody i jej przelewania. Ważne jest także uwzględnienie ruchów termicznych rynien, które pod wpływem zmian temperatury mogą się rozszerzać i kurczyć. Na dachach o niewielkim spadku konieczne są śniegołapy oraz instalacja przeciwoblodzeniowa, aby chronić rynny przed uszkodzeniem przez zsuwający się śnieg. Szczególną uwagę należy również zwrócić na prawidłowe wykonanie obróbek blacharskich oraz regularne czyszczenie i przegląd systemu odprowadzania wody.
1) Błędy projektowe
Według § 319 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie:
dachy i tarasy muszą mieć spadki umożliwiające odpływ wód opadowych i z topniejącego śniegu do rynien i wewnętrznych lub zewnętrznych rur spustowych;
w budynku wolno stojącym o wysokości do 4,5 m i o powierzchni dachu do 100 m2 dopuszcza się niewykonywanie rynien i rur spustowych, pod warunkiem ukształtowania okapów w sposób zabezpieczający ściany przed zaciekaniem wodą.
Przepis ten oznacza, że w domach jednorodzinnych parterowych oraz w tych z dosyć dużymi okapami - rynny i rury spustowe nie są wymagane. W praktyce najczęściej wyposaża się w nie jednak prawie każdy budynek. Nie warto rezygnować z orynowania, tym bardziej, że obecnie oferowane są również systemy o nowoczesnym kwadratowym przekroju oraz prawie niewidoczne, ukryte pod tynkiem. Można więc je dobrać do architektury i stylu każdego budynku.
Częstym błędem projektowym jest zbyt mała liczba rur spustowych. (fot. T. Rybarczyk)
2) Niewłaściwe dobranie przekroju rynien i rur spustowych
Efektywne odprowadzenie wody z połaci dachu powinien gwarantować system rynien i rur spustowych. Aby tak było, elementy te muszą zostać poprawnie zaprojektowane. Przekroje rynien i rur dobiera się w zależności od wielkości dachu oraz nachylenia poszczególnych połaci. Błędem jest zaplanowanie elementów o zbyt małych przekrojach, które podczas intensywnej ulewy nie nadążą z odbiorem wody spływającej z dachu.
3) Niedostateczna liczba lejów i rur spustowych
Projekt orynnowania obejmuje również obliczenie wymaganej liczby spływów - lejów i rur spustowych, które mają wpływ na funkcjonowanie całego systemu odwodnienia dachu. Nawet jeśli przekroje rynien są właściwie dobrane, a rur spustowych jest za mało, to może to oznaczać spiętrzanie się wody podczas intensywnych opadów deszczu i przelewanie się jej z rynien.
Zbyt mała liczba rur spustowych to duże ryzyko nieskutecznego odprowadzenia wody z dachu. (fot. T. Rybarczyk)
4) Nieuwzględnienie ruchów termicznych rynien
Każdy system rynnowy (nieważne z jakiego materiału został wykonany) poddawany jest ciągłym obciążeniom atmosferycznym, działaniu wysokiej i niskiej temperatury, naporowi śniegu i lodu podczas zimy. Aby był bezawaryjny przez długie lata, jego montaż musi uwzględniać ruchy termiczne elementów rynnowych, zarówno z PVC, jak i stali, które pod wpływem zmian temperatury rozciągają się i kurczą.
Rynny powinny być jedynym elementem systemu, który jest ruchomy - montowany na zatrzask bez skręcania, klejenia czy lutowania. Dlatego nawet w systemach, gdzie przewidziano taki sposób łączenia elementów, pozostawia się elementy umożliwiające kompensację ruchów termicznych. Ułatwia to instalację i daje gwarancję prawidłowego osadzenia rynien.
5) Brak elementów zabezpieczających rynny przed zsuwającym się śniegiem
Na dużych dachach o niewielkim spadku zsuwający się z nich śnieg zalega w rynnach. By temu zapobiec, na połaci montuje się śniegołapy. Zabezpieczają one rynny przed uszkodzeniem przez śnieg oraz chronią ludzi przed nagłym uderzeniem ciężką czapą śniegu, spadającą z dachu. Innym sposobem ochrony jest założenie na skraju połaci instalacji przeciwoblodzeniowej, która będzie systematycznie rozpuszczać śnieg. W przypadku braku opisanych elementów - już po jednym śnieżnym i mroźnym sezonie rynny mogą wymagać wymiany.
Płotki przeciwśnieżne zabezpieczają rynny przed uszkodzeniem na skutek osuwania się śniegu. (fot. IBF)
6) Źle wykonane obróbki blacharskie
Obróbki blacharskie wykonuje się we wszystkich miejscach, w których łączą się różne materiały oraz na zakończeniu dachu. Przy okapie montuje się pas podrynnowy i nadrynnowy. Ich zadaniem jest zapewnienie szczelności okapu i rynien. Pas podrynnowy chroni krawędź okapu, natomiast nadrynnowy - odprowadza wodę ściekającą z dachu. Należy więc zadbać o właściwy i staranny ich montaż.
Przy mocowaniu tych elementów trzeba także wziąć pod uwagę możliwość odkształcania się materiałów z których są wykonane. Pasy podrynnowy i nadrynnowy przytwierdzone do okapu na sztywno z dużych fragmentów pod wpływem działania wysokiej temperatury mogą się deformować na skutek odkształcalności materiałów.
7) Niezachowanie spadków lub zbyt małe spadki rynien
Ważnym elementem montażu orynnowania jest odpowiednie ukształtowanie spadków. Zbyt małe spowodują, że napływ wody będzie szybszy niż jej odprowadzanie. Błędem jest również obrócenie rynien względem ich osi - przez niższe obrzeża może się przelewać woda. Ukształtowanie spadków oraz zamontowanie rynien powinno wykluczać spiętrzanie się wody i przelewanie się jej z rynien, co najczęściej się zdarza w narożach budynku, gdzie rynny zakręcają, spływ wody jest więc utrudniony.
Rynna obrócona wokół swojej osi to dość częsty błąd. (fot. T. Rybarczyk)
8) Niewłaściwe zamocowanie rynien i rur spustowych
Rynny należy tak osadzić, aby miały wystarczającą sztywność, by zsuwający się śnieg z dachu ich nie uszkodził. Liczba haków rynnowych powinna być zgodna z instrukcją montażu producenta danego systemu. Najczęściej maksymalny rozstaw nie może przekraczać 60 cm. Należy również zadbać o właściwy zakład długich fragmentów rynien, przy uwzględnieniu kompensacji oraz odkształcalności pod wpływem działania niskiej i wysokiej temperatury. Nie wolno również zapomnieć o zamontowaniu pasów - nadrynnowego i podrynnowego.
Brak pasa nadrynnowego i podrynnowego przy dużych opadach może powodować wylewanie się wody poza rynnę. (fot. T. Rybarczyk)
Prawidłowo zamontowany pas nadrynnowy i podrynnowy. (fot. Galeco)
Odpowiedniego zamocowania wymagają też rury spustowe. Zawsze mocuje się je przynajmniej w 3 miejscach - w pobliżu leja spustowego, przy wylocie oraz pomiędzy nimi, nie rzadziej niż co 2 m. Łączniki powinny być przytwierdzone do warstwy nośnej muru i dostosowane do rodzaju podłoża (elementy murowe typu bloczki, albo pustaki). Dość częstym błędem jest przykręcanie przelotek do mocowania rur spustowych do warstwy styropianu, co nie zapewnia solidnego połączenia. Jeśli jest potrzebny, w rynnach i rurach spustowych instaluje się system przeciwoblodzeniowy.
Niewłaściwe zamocowanie rury spustowej. (fot. T. Rybarczyk)
Źle zamontowana rynna skutkować będzie zaciekaniem wody opadowej na ściany budynku. (fot. T. Rybarczyk)
9) Zbyt rzadki rozstaw haków
Haki doczołowe lub nakrokwiowe powinny być rozmieszczone maksymalnie co 60 cm. Większe odległości między nimi mogą spowodować to, że rynny pod naporem ciężaru wody deszczowej, lodu czy śniegu odkształcą się lub nawet oberwą.
Haki do mocowania rynien powinny być rozmieszczone maksymalnie co 60 cm. (fot. Rheinzink)
10) Zawieszenie rynien na złej wysokości
Częstym błędem jest zamontowanie rynien zbyt wysoko albo zbyt nisko względem połaci dachu. W pierwszym przypadku woda deszczowa może nie trafiać do rynny, ochlapując elewację i powodując zacieki. W drugim zaś rynny mogą się oberwać na skutek nadmiernego obciążenia wodą oraz zalegającym śniegiem. Poprawnie założony system rynnowy powinien wystawać poza zakończenie pokrycia co najmniej połową swojej szerokości.
Poprawnie zamontowany system rynnowy powinien wystawać poza połać dachu. (fot. Galeco)
11) Brak rynien na balkonach i tarasach
Rynny montuje się nie tylko na okapach dachów, ale również na balkonach i tarasach, szczególnie jeśli mają one dużą powierzchnię. System rynnowy w tych miejscach zabezpieczy elewację przed wodą, która mogłaby płynąć strumieniami po ścianach budynku, prowadząc do zawilgocenia elewacji - materiału termoizolacyjnego oraz murów - i uszkodzenia budynku. Konsekwencją zawilgocenia jest niewystarczająca izolacyjność termiczna przegrody oraz rozwijające się na jej powierzchni pleśnie i inne grzyby.
Na dużych balkonach i tarasach należy zamontować system odwodnienia. (fot. T. Rybarczyk)
12) Brak siatek zabezpieczających przed zanieczyszczeniem
System rynien i rur spustowych jest sprawny, o ile jest drożny. Nawet dobrze wykonana instalacja odprowadzenia wody z dachu będzie zawodzić, jeśli nie zamontuje się elementów zabezpieczających ją przed zanieczyszczeniem (np. siatek) albo nie wykona się jej w sposób, który umożliwi obsługę i czyszczenie w trakcie użytkowania budynku.
Jeżeli dom stoi w pobliżu wysokich drzew, to ułożenie siatek jest niezbędne. Opadające z drzew liście, igły i szyszki najczęściej zbierają się w koszach dachowych oraz przy lejach rur spustowych. Miejsca te powinny więc być szczególnie zabezpieczone.
Na terenach zadrzewionych rynny należy wyposażyć w siatki zabezpieczające je przed liśćmi, igłami i szyszkami. (fot. Rheinzink)
13) Niewłaściwe odprowadzenie wody z rur spustowych
Ostatnim elementem systemu odwodnienia dachu są osadniki spustowe lub kolana kierujące wodę na teren działki.
Jeżeli woda jest odprowadzana do osadników, to trzeba je zabezpieczyć przed zanieczyszczeniami sitami. Ich brak może powodować zatykanie się dalszych fragmentów instalacji. Woda deszczowa trafia następnie do skrzyń rozsączających albo do kanalizacji deszczowej.
Jeżeli natomiast rury zakończone są kolanami, to należy zapewnić odpływ wody w kierunku od budynku. Konieczny więc jest spadek terenu wokół domu oraz chłonny grunt, który przyjmie wodę, w przeciwnym razie wokół budynku będzie się ona gromadzić - powstaną kałuże.
Deszczówkę z rur spustowych można odprowadzać na chłonny grunt kierując ją rurami pod posadzką tarasu. (fot. L. Jampolska)
Woda z rury spustowej powinna być skutecznie odprowadzona od budynku, by nie powodowała zawilgocenia ścian i fundamentów. (fot. T. Rybarczyk)
Sita zapewniają drożność odpływów. (fot. Ruukki)
Osadniki montowane na końcach rur spustowych powinny być wyposażone w sita. (fot. Bryza)
14) Niestaranny montaż
Dla wprawnego dekarza montaż rynien nie powinien stanowić problemu, jednak każdy system rynnowy jest inny, dlatego ważne jest by postępować zgodnie z instrukcją producenta. Jest to szczególnie istotne przy łączeniu rynien z łukami, odpływami i łącznikami, które są najbardziej newralgicznymi miejscami instalacji oraz przy mocowaniu niestandardowych elementów systemu.
15) Zaniedbanie czyszczenia rynien i rur spustowych
Rynny należy systematycznie czyścić z zebranych w nich liści, fragmentów gałęzi oraz szyszek, które je zapychają, a zimą tworzą zatory lodowe, rozsadzające rynny i połączenia kolejnych odcinków. Zaniedbane rynny często też porasta mech, który może zablokować przepływ wody. Trzeba go usunąć wraz z pozostałymi zanieczyszczeniami.
Dlatego pierwszym krokiem powinno być mechaniczne usunięcie wszystkich zanieczyszczeń - najlepiej miękką szczotką, która nie będzie rysować powłoki rynien (nie wolno używać szczotki drucianej). Następnie wężem ogrodowym lub myjką wysokociśnieniową rynny i rury spustowe obficie spłukuje się wodą. W ten sposób sprawdzimy także szczelność systemu i czy nie tworzą się tzw. oczka wodne, świadczące o wygięciu rynien.
Załamania połaci dachu i kosze to miejsca, w których najczęściej zbierają się zanieczyszczenia. (fot. T. Rybarczyk)
16) Brak systematycznych przeglądów orynnowania
Co najmniej dwa razy w roku - wiosną i jesienią - trzeba skontrolować stan systemu rynnowego. Oględziny powinny polegać na sprawdzeniu powierzchni rynien i rur spustowych, połączeń i mocowań uszczelek oraz haków. Wszystkie uszkodzone elementy muszą zostać naprawione lub wymienione na nowe.
Kontroli wymagają również mocowania rur spustowych - obejmy okalające rury muszą być dobrze zaciśnięte i stabilnie zakotwione w ścianach. W ramach przeglądu należy też upewnić się, że wszystkie rynny zakończone są denkiem, zabezpieczającym przed przelewaniem się wody. Powinny być tak osadzone, aby nie zerwały się pod naporem wody.
17) Zaniedbanie drobnych napraw
W trakcie przeglądu może okazać się, że niektóre rynny wymagają drobnych napraw. Niewielkie nieszczelności na połączeniach można wyeliminować uszczelniaczem odpornym na promieniowanie UV, wodę oraz działanie niekorzystnych czynników atmosferycznych. Rynny warto oczyścić też z niewielkich ognisk rdzy i miejsca te pokryć preparatem antykorozyjnym. W przypadku większych uszkodzeń - rynnę trzeba wymienić.
18) Brak instalacji zapobiegającej oblodzeniu
Na dachu o niewielkim kącie nachylenia, w miejscach załamania połaci i w rejonach narażonych na intensywne opady śniegu (tereny górskie) może się on gromadzić i zalegać na dachu tworząc tzw. worki śnieżne. Długo topniejący śnieg powoduje powstawanie lodu i duże obciążenie połaci dachowej. Lód i śnieg zbiera się również w rynnach, czego efektem jest ich zatykanie.
Aby zapobiec takim zjawiskom, na okapach oraz w rynnach i rurach spustowych trzeba ułożyć system przeciwoblodzeniowy. Składa się on z przewodów grzewczych, regulatora temperatury, zestawu przyłączeniowego i elementów do mocowania kabli do rynien i do rur spustowych.
W miejscach, których mogą powstać worki śnieżne należy zainstalować instalację grzewczą połaci, która roztopi gromadzący się śnieg. (fot. Elektra)
19) Niestaranny montaż przewodów grzejnych
Najczęściej jeden odcinek przewodu grzejnego montuje się na dnie rynny, a drugi na krawędzi bardziej oddalonej od dachu. W rejonach o intensywnych opadach śniegu zaleca się ułożenie dwóch przewodów. Aby zapobiec zsuwaniu się dużych partii śniegu do rynny (co może spowodować jej uszkodzenie), na krawędzi dachu można poprowadzić kabel grzejny w postaci spirali.
Do wyboru są dwa rodzaje przewodów:
stałej mocy - grzeją z taką samą mocą niezależnie od warunków panujących na zewnątrz;
samoregulujące - dostosowują ilość wydzielanego ciepła do temperatury otoczenia, niestety są znacznie droższe od tych pierwszych.
Montowanie kabli w rynnach półokrągłych wymaga zastosowania uchwytów lub linki z uchwytami.
Ważne jest, by instalacja zasilająca była zabezpieczona wyłącznikiem różnicowoprądowym, a po zakończeniu pracy wykonany został pomiar rezystancji izolacji przewodów i próbne uruchomienie obwodów.
Przewody grzewcze sprzedawane są w szpulach. Przez zakupem warto dokładnie wyliczyć potrzebną ich ilość. (fot. Fenix Polska)
20) Brak ogrzewania w rurach spustowych
Jeśli ułożymy kable jedynie w rynnach, woda z roztopionego śniegu będzie zamarzać w nieogrzewanych rurach, które zostaną zakorkowane i mogą nawet pęknąć. W rurach spustowych przewód grzejny mocuje się do metalowego łańcucha albo linki korzystając ze specjalnych uchwytów. Zarówno w rurze spustowej, jak i rynnie przytwierdza się je co ok. 30 cm.
Montaż przewodów grzewczych w rurze spustowej
Zamocowanie uchwytów w oczkach łańcucha... (fot. Devi)
...i mocowanie do nich przewodów (fot. Devi)
Przewód grzewczy widoczny w oknie rewizyjnym rury spustowej (fot. Devi)
21) Niewłaściwe ulokowanie czujnika wilgoci i temperatury
Najwygodniej sterować instalacją przeciwoblodzeniową automatycznie za pomocą czujnika wilgotności i temperatury. Aby sprawnie uruchamiał ogrzewanie, powinien być umieszczony na dnie rynny usytuowanej na północnej lub zachodniej stronie budynku, w pobliżu otworu spustowego.
22) Brak elementów ułatwiających wejście na dach
Jeżeli wejście na dach (wyłaz) zaplanowane jest przy okapie dachu albo przy rynnach, w miejscu tym należy zainstalować drążek, o który będzie można oprzeć drabinę. Zabezpieczy on w ten sposób rynnę przed uszkodzeniem, nawet oberwaniem na skutek obciążenia drabiną i osobą po niej wchodzącą. Aby zapewnić wygodny i bezpieczny dostęp do rynien z dowolnego miejsca dobrze jest zaopatrzyć się w uchwyt dystansowy do drabiny, by można ją było oprzeć o ścianę, a nie o delikatną krawędź rynny.
Na każdym dachu konieczny jest wyłaz dachowy i stopnie kominiarskie do niego prowadzące oraz uchwyt dystansowy do bezpiecznego oparcia drabiny. (fot. T. Rybarczyk)
Tomasz Rybarczyk
FAQ Pytania i odpowiedzi
Dlaczego skuteczne odprowadzenie wody z dachu jest ważne?
Skuteczne odprowadzenie wody z połaci dachu zapobiega uszkodzeniom budynku, które mogą wynikać z zalegania lodu i śniegu oraz z braku efektywnego systemu rynnowego.
Jakie są konsekwencje niewłaściwego doboru przekroju rynien i rur spustowych?
Zbyt małe przekroje rynien i rur spustowych mogą spowodować, że podczas intensywnych opadów deszczu system nie będzie nadążał z odprowadzaniem wody, co może prowadzić do przelewania się wody z rynien.
Jakie błędy projektowe najczęściej występują w systemach odprowadzania wody?
Najczęstszymi błędami są zbyt mała liczba rur spustowych, niedostateczna liczba lejów i rur spustowych, a także nieuwzględnienie ruchów termicznych rynien.
Dlaczego ruchy termiczne rynien muszą być uwzględnione podczas montażu?
Rynny poddawane są działaniu zmieniających się temperatur, co powoduje ich rozszerzanie i kurczenie się. Niewłaściwy montaż bez uwzględnienia tych ruchów może prowadzić do awarii systemu.
Jakie zabezpieczenia są potrzebne na dużych dachach o niewielkim spadku?
Na takich dachach zaleca się montaż śniegołapów, które chronią rynny przed uszkodzeniem przez zsuwający się śnieg oraz instalacji przeciwoblodzeniowej, która systematycznie rozpuszcza zalegający śnieg.
Mgr inż. architekt, mgr inż. budownictwa. Product manager w firmie SOLBET. Rzeczoznawca budowlany, uprawniony do projektowania bez ograniczeń w specjalności architektonicznej, do projektowania i kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń w specjalności konstrukcyjno-budowlanej. Doktorant na Politechnice Śląskiej w Gliwicach. Członek komitetów technicznych PKN. Praktyk w projektowaniu i realizacji obiektów budowlanych.
2
