Domowa instalacja kanalizacyjna niemal zawsze projektowana jest jako grawitacyjna - ścieki spływają w niej pod własnym ciężarem. Jednak nawet drobne z pozoru błędy wykonawcze wystarczą, by kanalizacja działała niewłaściwie.
Spadek rur. Poziome odcinki rur układa się zawsze ze spadkiem w kierunku odpływu ścieków. Jako wartość minimalną przyjmuje się zwykle 2-3%, czyli 2-3 cm na każdy metr długości przewodu. Nie zaleca się jednak układania rur ze spadkiem większym niż 15%. Jeśli spadek będzie zbyt mały, to ścieki będą spływać źle, w rurach odłoży się też więcej osadu (zanieczyszczeń), który jeszcze bardziej będzie hamować przepływ, aż w końcu rura zostanie całkowicie zatkana.
Trasy rur kanalizacyjnych powinny być dobrze przemyślane - bez zbędnych zmian kierunku czy spadku.
Połączenia. Ich wykonanie wymaga szczególnej staranności, gdyż od niej zależy szczelność instalacji, która w większości zostanie zakryta podczas robót wykończeniowych. Liczba złączek powinna być ograniczona do minimum, bo dobry instalator wie, że zwiększają one opory przepływu i to głównie na nich odkładają się zanieczyszczenia. Niewskazane jest też nadużywanie karbowanych rur elastycznych (tzw. harmonijek), które wprawdzie ułatwiają montaż, ale sprzyjają osadzaniu się zanieczyszczeń i pogarszają przez to drożność instalacji.
Uwaga! Wewnątrz budynku przewody kanalizacyjne prowadzi się poniżej przewodów elektrycznych i gazowych.
Wentylacja instalacji. Instalatorom zdarza się zapominać o wentylacji rur, inni stosują zawory napowietrzające tam, gdzie bez problemu można wyprowadzić piony ponad dach. Zawory napowietrzające są zawodne: jeśli podczas eksploatacji utracą szczelność, do pomieszczeń zaczną napływać wyziewy z kanalizacji. Stosowanie zaworów napowietrzających jest dopuszczalne, ale lepszym rozwiązaniem jest zawsze wyprowadzenie pionu ponad dach.
Uwaga! Połączenia rur trzeba rozmieszczać tak, by nie wypadały w grubości ścian ani stropów.
Średnica. Rury tworzące podejścia muszą mieć średnicę dostosowaną do ilości spływających nimi ścieków. W praktyce oznacza to, że trzeba je dobrać zależnie od tego, jakie przybory kanalizacyjne są do nich przyłączone. Ogólna zasada mówi też, że średnice rur położonych bliżej odpływu z budynku nie mogą być mniejsze niż średnica wcześniejszych odcinków instalacji, bo spływa nimi coraz więcej ścieków. W efekcie średnica podejścia nie może być mniejsza od średnicy odpływu z przyboru sanitarnego, średnica pionu kanalizacyjnego musi być co najmniej równa średnicy największego z przyłączonych do niego podejść itd.
W przepisach określono tylko średnice minimalne, ale np. zaleca się zwiększenie średnic przewodów odpływowych, gdy na trasie podejścia są więcej niż trzy załamania. Choć jednak rury większej średnicy zapewniają lepszy spływ ścieków i rzadziej się zatykają, trzeba pamiętać, że im są grubsze, tym trudniej je ukryć.
Miskę ustępową przyłączamy do podejścia o średnicy 100 mm, jego długość (odległość od pionu) nie powinna zaś przekraczać 1 m. Jeśli podejście jest dłuższe, powinno być dodatkowo wentylowane.
Pozostałe przybory - wannę, zlewozmywak, pralkę itp. przyłącza się do podejść o średnicy 50 mm. Przepisy pozwalają na wykonanie dla pojedynczej umywalki lub bidetu podejścia o średnicy 40 mm, jednak nieco większe ułatwia spływ ścieków. Długość podejścia nie powinna być większa niż 3 m (dla wanny - 2 m), jeśli jest dłuższe, to podejście musi być wentylowane lub jego średnicę powiększa się do 70 mm.
Jeśli do jednego podejścia przyłącza się kilka przyborów, to trzeba uwzględnić większy przepływ ścieków, jednak w domach jednorodzinnych zwykle nie jest konieczne stosowanie wówczas podejść o większej średnicy niż 70 mm. Misek ustępowych nie przyłącza się do jednego podejścia razem z innymi przyborami.
Te odcinki instalacji ukrywa się zwykle w bruzdach ściennych i osłania warstwą tynku na siatce lub płytą gipsowo-kartonową. Uchwyty mocujące powinny umożliwiać ruchy termiczne rur. Umieszcza się je co 50-80 cm oraz zawsze w pobliżu przyborów. Podejścia łączy się z pionami pod kątem 45°, wykorzystując do tego kształtki (trójniki lub czwórniki). Podejścia powinny mieć jak najmniej załamań czyli zmian kierunku przebiegu.
Uwaga! Podejście prowadzące z miski ustępowej powinno znaleźć się poniżej innych na danej kondygnacji, inaczej woda spływająca do pionu po spłukiwaniu toalety będzie wysysała wodę z syfonów innych przyborów, a do pomieszczeń będą przenikać gazy kanalizacyjne.
Syfony zabezpieczają przed przedostawaniem się gazów z kanalizacji do pomieszczeń. Woda z syfonów może zostać wyssana, może też odparować, jeśli z przyboru korzystamy bardzo rzadko (np. z umywalki albo wpustu podłogowego w pomieszczeniu gospodarczym). Trzeba pamiętać o zapewnieniu dobrego dostępu do syfonu, gdyż gromadzą się w nim zanieczyszczenia, które trzeba co pewien czas usuwać. Dlatego np. w obudowie wanny wykonuje się otwory rewizyjne, tak by po ich otwarciu możliwy był demontaż syfonu. Zatykaniu się syfonów warto zapobiegać, stosując sitka wychwytujące zanieczyszczenia stałe.
Najczęściej montuje się je w pomieszczeniach, w których podłogę wygodnie można umyć strumieniem wody, a więc w garażach, kotłowniach na paliwo stałe, a czasem też w pomieszczeniach gospodarczych. Wpusty bywają też instalowane w pralniach, gdzie łatwo o zalanie podłogi, a niekiedy też w łazienkach, w których podłoga ukształtowana z odpowiednim spadkiem umożliwia zrezygnowanie z brodzika.
Na zewnątrz domu wpusty służą do odwadniania tarasów, podwórzy i wjazdów do garaży. Spływającą z nich wodę odprowadza się do kanalizacji deszczowej, studni chłonnej usytuowanej na działce, rowu melioracyjnego itp.
Kratki zamykające wpusty od góry muszą mieć odpowiednią wytrzymałość - podwórzowe powinny wytrzymywać nacisk kół samochodu.
W dolnej części wpustu podwórzowego znajduje się osadnik zatrzymujący np. liście, piasek i inne zanieczyszczenia, które trzeba systematycznie usuwać.
Syfon wpustu podwórzowego może być oddalony od wpustu i umieszczony w budynku, co zapobiega zamarzaniu wody znajdującej się w syfonie.
Uwaga! Odprowadzenie wody do kanalizacji lub rowu melioracyjnego wymaga zgody ich właściciela. Trzeba ją też uzyskać na odprowadzenie do takich odbiorników wody deszczowej spływającej z dachu (po uzyskaniu pozwolenia na przykład na odprowadzanie wody z opadów do kanalizacji, rury spustowe można przyłączyć bezpośrednio do sieci).
Zbierają ścieki spływające podejściami z przyborów sanitarnych. Pion powinien mieć jednakową średnicę na całej swej długości; najczęściej jest to 100 mm, mniejsze średnice (zazwyczaj 70 mm) mogą mieć tylko te piony, do których nie jest przyłączona miska ustępowa.
Piony wyprowadza się na 0,5-1 m ponad dach budynku (by nie zostały zasypane śniegiem) i kończy tzw. wywiewką, która zapewnia wentylację instalacji. Przez wywiewkę nie tylko uchodzą ponad dach gazy kanalizacyjne, ale też zasysane jest przez nią powietrze, gdy rurami spływają ścieki, co zapobiega wysysaniu wody z syfonów.
Zamiast wywiewek na pionach można też stosować zawory napowietrzające, pod warunkiem jednak, że przynajmniej jeden pion na każdym przewodzie odpływowym jest wyprowadzony ponad dach. Musi to być pion położony najdalej od przykanalika (odprowadzenia ścieków poza budynek), bo zawory napowietrzające nie zapewniają usunięcia gazów z instalacji. Zawór napowietrzający powinien znaleźć się co najmniej 1 m ponad najwyżej położonym syfonem przyboru podłączonego do pionu.
W dolnej części pionów wykonuje się czyszczaki, czyli otwory rewizyjne pozwalające w razie potrzeby usunąć osady z zatkanego pionu. Pokrywy czyszczaków muszą być szczelne, dlatego wyposaża się je w gumowe uszczelki.
Prowadzenie pionów kanalizacyjnych. Umieszcza się je w kanałach instalacyjnych (szachtach), bruzdach wykonanych w ścianach, ewentualnie prowadzi po wierzchu ścian i osłania się je płytami gipsowo- -kartonowymi.
Uwaga! Szachtów i bruzd nie należy zamurowywać, lecz jedynie osłonić płytą gipsowo-kartonową lub warstwą tynku na siatce. Piony kanalizacyjne mocuje się do ściany uchwytami w odstępach około 1 m. Uchwyty muszą pozwalać na swobodne przesuwanie się rur. Zwykle są też wyposażone w gumowe podkładki (opaski), by nie przenosiły drgań. Piony otula się niekiedy warstwą wełny mineralnej tłumiącej dźwięki powstające przy spływie ścieków.
Jeśli podczas remontu lub przebudowy domu trzeba zainstalować przybory sanitarne z dala od pionu lub w miejscu, z którego ścieki nie mogą odpływać grawitacyjnie (np. w piwnicy poniżej poziomu odprowadzenia ścieków do odbiornika), można zastosować zestaw rozdrabniająco-przepompowujący wymuszający przepływ ścieków pod ciśnieniem. Taka sytuacja na szczęście nie zdarza się zbyt często, zwykle gdy podczas remontu decydujemy się na wykonanie dodatkowej łazienki.
Przewody odpływowe, czyli poziomy kanalizacyjne wykonuje się najczęściej z rur o średnicy 150 mm; mniejszą można stosować tylko wówczas, gdy przewód ma odprowadzać ścieki z pionu, do którego podłączone są jedynie umywalki i nie więcej niż jedna miska ustępowa - ale zawsze z zachowaniem podanej wcześniej zasady, że średnica przewodu odpływowego nie może być nigdy mniejsza od średnicy pionu. Oczywiście niezbędne jest także zachowanie odpowiedniego spadku (2-3%) poziomów kanalizacyjnych, a gdy są one bardzo długie, wyposaża się je w czyszczaki - w odstępach nie większych niż 15 m.
Prowadzenie przewodów odpływowych. Najczęściej prowadzi się je pod podłogą najniższej kondygnacji lub w piwnicy - po wierzchu pod stropem albo na jej ścianach. Powinny przebiegać prostopadle lub równolegle do fundamentu. Jeśli są prowadzone w gruncie, muszą być oddalone od fundamentu tak, by w razie konieczności ich wymiany można było wykonać wykop bez naruszania stateczności budynku. Rury prowadzone po wierzchu, pod stropem lub na ścianach piwnicy zabierają trochę miejsca, lecz z drugiej strony łatwiejsza jest kontrola ich stanu oraz ewentualne naprawy.
Jeśli rury układane są pod podłogą, to trzeba szczególnie starannie sprawdzić szczelność wszystkich połączeń, bo w przyszłości dostęp do nich będzie bardzo trudny. Rury odprowadzające ścieki z budynku, a więc poziomy kanalizacyjne i przykanalik trzeba zabezpieczyć przed zamarzaniem. W tym celu należy je umieścić poniżej głębokości przemarzania gruntu, tj. na głębokości od 0,8 do 1,2 m (zależnie od regionu). Jeśli to niemożliwe, rury trzeba osłonić warstwą izolacji termicznej z nienasiąkliwego materiału (zwykle używa się do tego keramzytu lub styropianu).
Poziomy kanalizacyjne odprowadzają ścieki do przykanalika, czyli przewodu zbiorczego, którym płyną wszystkie ścieki z domu. Średnica przykanalika także nie może być mniejsza od średnicy największego przewodu odpływowego i zwykle wynosi 150 mm. W miejscu ich połączenia często montuje się studzienkę kanalizacyjną (zwłaszcza gdy przewodów odpływowych jest kilka). Przykanalik odprowadza ścieki do odbiornika ścieków - sieci kanalizacyjnej, zbiornika bezodpływowego lub przydomowej oczyszczalni.
Zabezpieczenia przeciwzalewowe. Zwane też zasuwami burzowymi, zabezpieczają przed cofnięciem się ścieków z kanalizacji zewnętrznej i zalaniem pomieszczeń położonych poniżej kanału ulicznego - przede wszystkim piwnic. Zagrożenie dotyczy domów, przyłączonych do do kanalizacji ogólnospławnej.
W takiej sieci płyną zarówno ścieki bytowo-gospodarcze, jak i deszczowe. Podczas ulewnego deszczu kanał może nie być w stanie wystarczająco szybko odprowadzić wodę, która zalewa nisko położone pomieszczenia, cofając się przez umieszczone w nich przybory sanitarne.
Urządzenie przeciwzalewowe umieszcza się na przewodzie odpływowym prowadzącym od tych przyborów. Najlepiej jeśli do przewodu są przyłączone tylko przybory na tej kondygnacji, wówczas zamknięcie przepływu ścieków przez urządzenie przeciwzalewowe nie zakłóca funkcjonowania reszty instalacji.
Może to być także urządzenie montowane na podejściu do pojedynczego przyboru (rys. Karmat)
Na zdjęciu otwierającym: automatyczne pompownie do gromadzenia i odprowadzania ścieków z miejsc położonych poniżej poziomu kanalizacji grawitacyjnej (fot. DAB Pumps)
29
