Z czego wykonać instalację wodno-kanalizacyjną?

Producenci oferują nie tylko rury, ale także kształtki, zawory czy obejścia. Całość tworzy tzw. system instalacyjny (fot. Wavin)

Oczywiście każdy instalator ma przy tym pewne osobiste preferencje – chętniej wybiera materiał, który dobrze zna. Gdy podejmujemy decyzję o wykonaniu rurociągów z innego materiału niż zaproponowany w projekcie, nie wolno zapominać, że wymaga to przeliczenia średnic przewodów na równoważne – tak, by średnice wewnętrzne pozostały niezmienione, pomimo zmiany wymiarów zewnętrznych.

Rury i kształtki (kolana, trójniki itp.) lepiej kupować od jednego producenta, aby mieć pewność, że będą dobrze do siebie pasowały, nawet minimalna różnica wymiarów może być bowiem przyczyną kłopotów.

W instalacjach wykonanych z tworzyw sztucznych to właśnie wysoka cena kształtek bardzo podnosi cenę materiałów, natomiast w instalacjach z miedzi bardziej kłopotliwe, a więc i droższe, jest wykonawstwo.

Miedź. Instalacje wykonane z miedzi są obecnie bardzo popularne. Rury mogą być sztywne – z miedzi twardej, i te są sprzedawane w prostych odcinkach lub elastyczne – z miedzi miękkiej, które są sprzedawane w zwojach.

Rury miedziane nadają się na instalacje wody ciepłej i zimnej. Rury z miedzi twardej łączy się przez spawanie, z miękkiej – przez lutowanie. Przewody miedziane prowadzone przez nieogrzewane pomieszczenia trzeba dobrze otulić izolacją cieplną, bo miedź bardzo dobrze przewodzi ciepło.

Elementy instalacji wykonanych z miedzi łączy się przez spawanie lub lutowanie. Wymaga to doświadczenia i specjalistycznego sprzętu (fot. Nibco)

Uwaga! Miedź jest mało podatna na korozję, jednak nie nadaje się do wody o odczynie pH mniejszym lub równym 7, gdyż działa ona agresywnie na miedź, wskutek czego stężenie jonów tego metalu w wodzie wielokrotnie przekracza dopuszczalne wartości.

Stal. Rury stalowe stosuje się coraz rzadziej, co wynika z ich podatności na korozję, znacznej masy i kłopotliwego wykonawstwa (zwykle na połączenia gwintowane). Choć mają też zalety: są bardzo odporne na wysoką temperaturę, a ich wydłużalność termiczna jest niewielka, w nowych domach jednorodzinnych raczej się ich nie stosuje, choć są powszechne w starszych instalacjach.

Jeśli decydujemy się na remont takiej instalacji, nie należy w niej montować elementów  miedzianych (rur, kształtek, wymiennika ciepła w kotle c.o.), bo wtedy stal szybko skoroduje. Jeśli nie ma innej możliwości, elementy stalowe powinny znaleźć się w instalacji przed miedzianymi (patrząc od źródła wody), jeśli jednak instalacja jest wyposażona w obieg c.w.u., to takie rozwiązanie nic nie pomoże. Dlatego do zmodernizowania takiej instalacji wodociągowej lepiej zastosować rury z tworzyw sztucznych niż miedziane.

Polichlorek winylu(PVC). To tworzywo najdłużej stosowane w instalacjach wodno-kanalizacyjnych. Rury z PVC są sztywne. Wykonane z czystego polichlorku winylu nadają się tylko do wody zimnej, natomiast przeznaczone do wody ciepłej wykonuje się z jego zmodyfikowanej odmiany – chlorowanego polichlorku winylu (o oznaczeniu CPVC lub PVC-C).

Rury z PVC łączy się przez klejenie.

Uwaga! Rury z PVC stają się bardzo kruche w niskiej temperaturze (około 0°C), dlatego montaż należy wykonywać wtedy, gdy temperatura otoczenia jest dodatnia.

Polipropylen (PP). Rury z polipropylenu sprzedawane są jako sztywne lub też elastyczne – jeśli mają małą średnicę, zwykle nie większą niż 20 mm. Można z nich wykonywać zarówno instalacje wody zimnej, jak i ciepłej. Łączy się je przez zgrzewanie.

Dla zmniejszenia wydłużeń rur z PP pod wpływem wzrostu temperatury wprowadzono tzw. rury stabi. Są to rury wielowarstwowe, w których jedną z warstw jest folia aluminiowa lub są to rury z polipropylenu wzmocnionego włóknem szklanym.

Uwaga! Rury z polipropylenu sprzedawane są w kilku „szeregach” oznaczanych np. PN 10 lub PN 20 – większa liczba oznacza większą odporność na działanie wysokiego ciśnienia, a także większą trwałość. Nie należy jednak pochopnie zamieniać np. przewidzianych w projekcie rur PN 10 na odporniejsze PN 20 tej samej średnicy, bo różni je grubość ścianek. W efekcie mniejsza jest także ich średnica wewnętrzna (przy tej samej średnicy zewnętrznej), co zmniejszy przepływ wody: wskutek tego zbyt mało jej będzie docierać do punktów poboru.

Zgrzewanie rur z płaszczem aluminiowym wymaga usunięcia go z miejsca łączenia (fot. GSP Grope)

Polietylen(PE). Rury są elastyczne, dlatego sprzedaje się je w zwojach i często używa do wykonania instalacji w układzie rozdzielaczowym. Najczęściej wykonuje się je z nieco zmodyfikowanego materiału – polietylenu sieciowanego (PEX) o zwiększonej odporności na wysokie ciśnienie. Z rur polietylenowych wykonuje się zarówno instalacje wody zimnej, jak i ciepłej. Rury polietylenowe można łączyć przez zgrzewanie lub za pomocą złączek zaciskowych i skręcanych.

Uwaga! Rury z polietylenu sprzedawane są także w odmianie z warstwą ze specjalnego tworzywa (EVOH), zapobiegającą przenikaniu tlenu do wody przez ścianki rur (tzw. warstwa antydyfuzyjna). Jednak takie rury przeznaczone są do instalacji c.o., w których przenikanie tlenu do krążącej w obiegu zamkniętym wody grzewczej powoduje korozję grzejników. W instalacjach wodociągowych ich stosowanie nie ma sensu, bo woda i tak podlega ciągłej wymianie na świeżą, zawierającą rozpuszczony tlen. W instalacjach wodociągowych popularne są za to polietylenowe rury z warstwą aluminium, zmniejszającą ich wydłużalność termiczną.

Polibutylen (PB). Rury z polibutylenu pojawiły się na rynku później niż rury z innych tworzyw. Polibutylen jest najbardziej elastyczny spośród tworzyw stosowanych do produkcji rur. Pozostaje elastyczny nawet w temperaturze –20°C. Rur polibutylenowych można użyć zarówno do wykonania instalacji wody zimnej, jak i gorącej. Łączy się je za pomocą kształtek zaciskowych.

Rury wielowarstwowe. Choć taka jest każda rura wykonana z więcej niż jednego rodzaju tworzywa, to nazwą tą określa się zazwyczaj rury z polietylenu sieciowanego z warstwą aluminium (PEX-Al-PEX). Warstwa aluminium niweluje nadmierną wydłużalność termiczną tworzywa, jest też warstwą antydyfuzyjną, potrzebną w instalacjach c.o. Grubość, jakość i sposób połączenia warstwy metalu z tworzywem mogą być bardzo różne. Jeśli warstwa aluminium jest cienka, rury wielowarstwowe łączy się za pomocą kształtek skręcanych, a jeśli gruba – za pomocą kształtek zaprasowywanych. Trzeba przy tym ściśle przestrzegać zaleceń producenta systemu.

Złączki skręcane umożliwiają bardzo łatwe łączenie rur oraz ich rozłączanie w razie potrzeby (fot. Tycner)

Jarosław Antkiewicz