Woda w domu

(fot. Aquaterm)

Instalacje ciepłej i zimnej wody oraz centralnego ogrzewania mogą być wykonane z różnych materiałów i w różny sposób. Aby właściwie wybrać, należy sprawdzić, jakie mamy możliwości.

Elementy instalacji

Podstawowym elementem instalacji wodnej są rury. Tradycyjnie ich średnicę podawano w calach, ale obecnie coraz częściej stosuje się system metryczny. W instalacjach wodociągowej i grzewczej budynku mieszkalnego najczęściej jest to 1/2 cala, czyli ok. 15 mm. Takiej średnicy są poziome doprowadzenia wody (tzw. gałązki) do baterii umywalkowej czy zlewozmywakowej, spłuczek i grzejników. Do niektórych odbiorników (bateria wannowa, niektóre typy spłuczek ustępowych) trzeba prowadzić gałązki grubsze – ¾ cala (20 mm). Przewody doprowadzające wodę na inną kondygnację (piony) mają średnice 1 lub 1 1/4 cala, czyli odpowiednio 25 lub 32 mm.

Rury instalacji odprowadzającej wodę z pojedynczych przyborów (np. umywalki) mają średnicę 40 mm lub nawet nieco mniej, 50 mm (zlewozmywak, pralka, krótkie odprowadzenie z wanny), 70 mm (długie odprowadzenie z wanny), 100 mm (miska ustępowa, zbiorcze odprowadzenie między kondygnacjami; tu bywa nawet więcej).

Rury mogą być łączone w sposób uniemożliwiający demontaż instalacji lub w sposób umożliwiający rozłączanie.

Połączenia nierozłączne

Zgrzewane – w ten sposób łączy się rury z polietylenu, polipropylenu i polibutylenu. Niezbędna jest zgrzewarka, w którą wkłada się końcówkę rury i specjalną złączkę. Po podgrzaniu materiał ulega nadtopieniu i oba elementy zostają trwale połączone.

Zaciskane lub zaprasowywane – tak łączy się miedź i stal. Złączki mają wewnątrz uszczelki z gumy EPDM, ale do ich zamontowania potrzebne jest specjalistyczne urządzenie.

Klejone – stosowane w instalacjach z rur z PVC. Aby skleić dwie rury, smaruje się klejem wewnętrzną powierzchnię kielicha jednej i zewnętrzną powierzchnię tzw. bosego końca drugiej, a następnie wsuwa jeden koniec w drugi. Klej rozpuszcza powierzchnię tworzywa, dzięki czemu połączenie jest całkowicie szczelne.

Lutowane – tak łączy się rury miedziane. W instalacjach wody zimnej, ciepłej oraz c.o. stosuje się przede wszystkim tzw. lutowanie miękkie, w temperaturze około 450°C.

Rury miedziane można też łączyć lutowaniem kapilarnym, które polega na zasysaniu rozgrzanego lutu w bardzo wąską szczelinę pomiędzy rurą a złączką. Pomiędzy ścianką kielicha a włożonym w niego końcem rury jest tak mała odległość, że powstaje zjawisko włoskowatości – im cieńsza jest szczelina, tym wyżej jest w nią zasysana ciecz.

Spawane – w ten sposób łączy się przede wszystkim rury czarne w instalacjach centralnego ogrzewania; nie wolno tylko stosować tej metody do stali ocynkowanej, gdyż uszkadza warstwę ochronną.

Połączenia rozłączne

Skręcane. Stosuje się głównie do łączenia rurociągów z armaturą i urządzeniami oraz z rurami z innych materiałów. Materiał łączników musi być dostosowany do tego, z którego wykonane są rury: prócz złączek z tworzyw, miedzi i stali są więc elementy z mosiądzu, brązu i stali kwasoodpornej (do miedzi) oraz żeliwa (do stali). Połączenia gwintowane trzeba uszczelniać – obecnie najczęściej używa się do tego taśmy teflonowej.

Złączki zaciskowe. Działają przez dociśnięcie nakrętki pierścienia do zewnętrznej powierzchni rury, co uniemożliwia wysuwanie się rury. Złączki są produkowane z metalu lub tworzywa z wkładką metalową.

Materiały

Współczesne instalacje wodne wykonuje się najczęściej z tworzyw sztucznych rzadziej – z miedzi i ze stali.

Tworzywa sztuczne

W instalacjach domowych stosuje się następujące tworzywa.

PVC i jego pochodna CPVC – chlorowany polichlorek winylu. Rury są przeznaczone do instalacji, w których temperatura przepływającego czynnika nie przekracza 40°C i nie spada poniżej 0°C. Nie są odporne na rozciąganie i zginanie. PVC używa się do instalacji zimnej wody, a CPVC (zakres temperatury od 0 do 100°C) także do ciepłej oraz do centralnego ogrzewania.

Polietylen (PE). W instalacjach domowych stosuje się rury z polietylenu niskiej gęstości, tzw. miękkiego (PE-LD – Low Density Poliethylen) lub wysokiej gęstości, czyli twardego (PE-HD – High Density Poliethylen). Oba rodzaje są przeznaczone do zimnej wody, która w instalacji z tych rur nie powinna przekraczać temperatury 20°C, ale jednocześnie znoszą one dobrze temperaturę do -25°C, dzięki czemu można instalować je również na zewnątrz. Z PE- LD wykonuje się instalacje niskociśnieniowe, a z PE-HD – wysokociśnieniowe.

Wszystkie rury z polietylenu są elastyczne i sprzedawane w zwojach, można je więc mocno wyginać, jak też zaoszczędzić na kształtkach.

Polietylen sieciowany (PE-X). Jest to polietylen poddany specjalnej obróbce, dostępny w kilku odmianach, nieco różniących się właściwościami. Jest elastyczny i odporny na naprężenia, a wykonane zeń rury charakteryzują się pamięcią kształtu. Są odporne na temperaturę od -10 do 95°C, zatem można z nich wykonywać instalacje zimnej i ciepłej wody oraz instalacje grzewcze.

Rury z polietylenu sieciowanego produkuje się też z wkładką antydyfuzyjną, ograniczającą przenikanie tlenu do ich wnętrza.

Polipropylen (PP). Jest odporny na działanie temperatury od -40°C do 90°C, nadaje się więc do instalacji wodnych i c.o. Rury są dość sztywne, dzięki czemu można z nich układać instalacje w systemie tradycyjnym, to znaczy złożone z pionów, gałązek i podejść.

W celu zmniejszenia wydłużalności cieplnej polipropylenu, w rurach przeznaczonych do centralnego ogrzewania stosuje się wkładkę aluminiową lub warstwę wzmocnioną włóknem szklanym.

Polibutylen (PB). Jest bardzo elastyczny, a wykonane z niego rury mają pamięć kształtu. Są odporne na temperaturę do 90°C i zachowują elastyczność do -15°C, dzięki czemu instalacje można układać także zimą. Jeśli powstanie korek lodowy, rura w tym miejscu się rozszerzy, a po jego stopnieniu wróci do pierwotnego kształtu. Z polibutylenu wykonuje się instalacje zimnej i ciepłej wody. Do instalacji grzewczych przeznaczone są rury z powłokami antydyfuzyjnymi.

Rury warstwowe. To rozwiązanie, które pozwala połączyć najlepsze właściwości metali i tworzyw. Rury składają się z trzech warstw: wewnętrznej i zewnętrznej z polietylenu PE-HD, sieciowanego PE-X lub polipropylenu oraz przekładki z folii – najczęściej aluminiowej. Tworzywo nadaje odporność chemiczną, gładkość powierzchni zewnętrznej, izolacyjność cieplną i tłumi szumy instalacyjne. Metal zapobiega przenikaniu tlenu do wnętrza rury, znacznie zmniejsza jej rozszerzalność cieplną, eliminuje pamięć kształtu, zwiększa też odporność na temperaturę. Te cechy sprawiają, że rury warstwowe stosuje się przede wszystkim w instalacjach grzewczych. Są też rury warstwowe w otulinach, które zabezpieczają instalację zimnej wody przed roszeniem, a ciepłej – przed stratami ciepła. Ich dodatkową zaletą jest dobre tłumienie szumów instalacji.