Jakie elementy kojarzą się z dachem sporej części budujących albo remontujących dom? W pierwszej kolejności to zapewne rodzaj pokrycia - dachówki, blachodachówka, blacha płaska... Ktoś wymieni może jeszcze system odprowadzania wody. A co z podkładem dachowym, akcesoriami czy instalacją przeciwoblodzeniową? Bez nich dach będzie niekompletny.
Dach to zwieńczenie każdego budynku, swoista tarcza chroniąca wnętrza przed czynnikami atmosferycznymi. W polskich warunkach, gdzie większość inwestorów wybiera dachy płaskie, to także jego ozdoba, nazywana "piątą elewacją".
Wybierając poszczególne elementy na dach trzeba więc myśleć nie tylko o ich trwałości, ale również walorach estetycznych. Aby dach służył przynajmniej przez kilkadziesiąt lat, trzeba też wybrać doświadczonych fachowców do jego wykonania.
Rodzaje pokryć dachowych
To najważniejszy, obok konstrukcji, element każdego dachu. Wybór pokryć jest bardzo szeroki - różnią się one parametrami użytkowymi, pracochłonnością montażu i ceną.
Od lat najchętniej wybierane są dachówki ceramiczne. Cenione są przede wszystkim za naturalny i efektowny wygląd oraz za trwałość. Bez problemu znajdziemy budynki z ponadstuletnimi dachami ceramicznymi, które nadal są w dobrym stanie. Inne zalety dachówek to zdolność do tłumienia dźwięków i niewielkie rozmiary, dzięki czemu można nimi kryć również dachy o skomplikowanych kształtach. Trzeba jednak pamiętać, że to najcięższy rodzaj pokryć. 1 m² takiego materiału może ważyć nawet do 90 kg, dlatego więźba musi być odpowiednio wytrzymała.
Dachówki ceramiczne produkowane są z gliny i domieszek podwyższających jej parametry wytrzymałościowe (mączka ceglana, kwarc). Oferowane są w różnych odmianach, a najpopularniejsze z nich są dachówki zakładkowe i tradycyjna karpiówka. W sprzedaży są dachówki naturalne, bez dodatkowych powłok, angobowane (z warstwą glinki szlachetnej chroniącej przed porostami), glazurowane (z dodatkową powłoką szkliwa, chroniącą przed nasiąkaniem) i barwione w masie (podobnie jak na naturalnych, nie widać na nich drobnych zarysowań i uszkodzeń).
Dachówka ceramiczna dostępna jest nie tylko w tradycyjnej odsłonie. Dzięki temu można ją dopasować również do nowoczesnej architektury. (fot. Wienerberger)
Inaczej wytwarza się dachówki cementowe. Nie z gliny, a z barwionego betonu. Dzięki temu są nieco tańsze i lżejsze od cementowych. Oferowane są też w większych rozmiarach, co umożliwia szybszy montaż. Cechuje je duża trwałość, wysoka mrozoodporność i niska nasiąkliwość. Również bardzo dobrze tłumią dźwięki dochodzące z zewnątrz i można je układać na dachach o skomplikowanych kształtach.
Dachówki cementowe wyglądają bardzo podobnie do ceramicznych, mimo innego procesu produkcji. Wytwarzane są nie z gliny, a z barwionego betonu. (fot. Creaton Polska)
Kolejnym bardzo popularnym pokryciem są blachodachówki. Powstają z wytłoczenia blachy tak, aby po ułożeniu przypominały dachówki. Wytłoczenie może mieć różną głębokość - im większa, tym lepiej, bo dzięki niemu arkusz jest sztywniejszy.
Tego typu wyroby różnią się rodzajem i grubością blachy, a także zastosowanymi powłokami ozdobnymi i ochronnymi, które mają wpływ na trwałość pokrycia. Zaletą blachodachówek jest łatwa obróbka i montaż, szczególnie na dachach o nieskomplikowanych kształtach. Podczas prac dekarskich trzeba jednak uważać, aby nie uszkodzić powłok ochronnych, bo może to prowadzić do powstawania ognisk korozji. Trwałość takich pokryć szacuje się na 30-50 lat.
Blachodachówka oferowana przez renomowanych producentów objęta jest nawet 50-letnią gwarancją. (fot. Budmat)
Na dachu kładzie się też blachy płaskie, najczęściej stalowe albo aluminiowe, rzadziej z miedzi i stopu cynkowo-tytanowego, które są znacznie droższe. Podobnie jak w przypadku blachodachówek, elementy stalowe i aluminiowe pokrywane są różnymi powłokami ochronnymi (np. poliester standard i mat, pural), które mają wpływ na trwałość powierzchni materiału.
Tego typu pokrycie jest łatwe i szybkie w montażu oraz bardzo lekkie, choć trzeba pamiętać, że jego wagę podnosi pełne deskowanie, które trzeba wykonać jako podkład. Mankamentem blach płaskich jest słaba izolacyjność akustyczna. Można je układać zarówno na dachach płaskich, jak i stromych.
Najpopularniejszym sposobem łączenia arkuszy blachy płaskiej jest tzw. rąbek stojący. (fot. z lewej: Blachy Pruszyński, fot. z prawej: Ruukki)
Kolejna grupa pokryć to materiały bitumiczne. Do niedawna najpopularniejsze były papy, które układa się na pełnym deskowaniu, przeważnie dwuwarstwowo: najpierw papę podkładową, później wierzchniego krycia. Obecnie materiał ten wykorzystuje się przede wszystkim do krycia dachów płaskich, a także do naprawy starych konstrukcji. Papy często pełnią też rolę tymczasowego pokrycia.
Popularność zyskują za to gonty bitumiczne, czyli pasy papy imitujące gont drewniany lub płytki z naturalnego łupka. Produkowane z włókniny nasycanej bitumem, składają się z dwóch warstw - spodnia jest samoprzylepna, natomiast zewnętrzną warstwę stanowią rozmaite posypki, np. mineralne lub ceramiczne. Gonty cenione są za łatwość w obróbce i montażu - można je układać nawet na dachach o skomplikowanych kształtach. Inne zalety to niewielki ciężar i względnie duża trwałość. Materiał ten układa się na pełnym deskowaniu, najlepiej z płyt drewnopochodnych, bo musi być ono idealnie równe.
Zwolennicy bliskości z naturą mogą wybrać któreś z pokryć naturalnych - gonty drewniane, łupek kamienny albo strzechę.
Gonty drewniane oferowane są w postaci deszczułek w kształcie klina. Są formowane z drewna sosny, jodły, świerku, dębu, modrzewia albo cedru. W zależności od kąta nachylenia dachu, układa się je na pełnym deskowaniu w trzech (na konstrukcjach mniej stromych) albo dwóch warstwach (na bardziej stromych). Przed zamontowaniem wymagają impregnacji, stanowiącej ochronę przed grzybami, owadami i ogniem. Na dachach krytych gontami drewnianymi trzeba zamontować instalację odgromową.
Łupek kamienny to rodzaj naturalnych dachówek, które powstają po pocięciu skał osadowych na drobne elementy o grubości około 5 mm. W zależności od pochodzenia skały, mogą mieć różne kolory: czarny, szary, odcienie zieleni i brązu. Łupek cechuje wyjątkową trwałość (nawet 200-300 lat) i najwyższa spośród pokryć dachowych cena.
Stosowana przez stulecia strzecha z wraca do łask. Ceniona jest nie tylko za naturalność, ale też oryginalność i efektowny wygląd. Bardzo dobrze prezentuje się na budynkach o tradycyjnej architekturze, zwłaszcza na stromych dachach - o kącie nachylenia powyżej 40°. Strzecha wyróżnia się bardzo dobrą izolacyjnością cieplną i świetnymi właściwościami akustycznymi. Ponieważ jest ciężka, układa się ją na wytrzymałych konstrukcjach dachowych. Podobnie jak gonty drewniane, wymaga piorunochronu i zabezpieczenia środkami zmniejszającymi palność.
Informację o liczbie dachówek, które powinny być zamocowane łącznikami, znajdziemy w projekcie domu i w instrukcji producenta pokrycia. (fot. Röben)
Montaż pokrycia dachowego - zadanie dla fachowców
Równie ważny jak dobór odpowiedniego pokrycia jest jego fachowy montaż. Daje gwarancję, że dach będzie służył przez lata.
Zadanie to zleca się fachowcom, ale warto znać przynajmniej najważniejsze zasady prac dekarskich. Jak układać najpopularniejsze pokrycia - dachówki i blachodachówki?
Te pierwsze, przed dostarczeniem na dach, warto pomieszać z kilku palet, dzięki czemu uzyskamy jednolite kolorystycznie pokrycie. Dachówki układa się w rzędach poziomych, zaczynając od okapu. Rodzaj łączników określony jest w instrukcji producenta pokrycia, zazwyczaj są to spinki dekarskie. Ponieważ dachówki utrzymują się głównie pod własnym ciężarem, nie trzeba mocować ich wszystkich. Na konstrukcjach o kącie nachylenia powyżej 65° i na terenach zagrożonych silnymi wiatrami przytwierdza się co najmniej co trzecią dachówkę w każdym rzędzie z przesunięciem mocowania w lewo lub w prawo w kolejnych. Zamocować trzeba też wszystkie elementy na krawędziach dachu, przy kominach, oknach połaciowych i lukarnach, a także wzdłuż koszy i naroży. Informacje o liczbie dachówek, które powinny być zamocowane łącznikami, znajdują się w projekcie domu i w materiałach producenta pokrycia.
Jeżeli to możliwe, lepiej nie docinać dachówek, ale wykorzystywać gotowe elementy połówkowe, 3/4 lub 5/4. Gdy nie ma innego wyjścia, przycinać materiał należy na ziemi, a nie na dachu, ponieważ iskry powstające podczas pracy szlifierki kątowej mogłyby uszkodzić ułożone już pokrycie i folię dachową.
Blachodachówkę mocuje się zaczynając od prawego dolnego rogu - ze względu na położenie rowka kapilarnego i odwadniającego. Arkusze układa się kolumnami i rzędami od okapu do kalenicy z 3 cm zapasem poza deską okapową. Pierwsza blacha powinna zostać ułożona pod kątem prostym do krawędzi dachu. Jeżeli arkusze są ułożone prawidłowo, można przystąpić do ich mocowania. Przeznaczone są do tego wkręty samonawiertne z podkładką ze specjalnej gumy EPDM. Arkusze przytwierdza się do konstrukcji dachu wyłącznie w dole fali, w jej najniższym punkcie. Średnio na 1 m² pokrycia używa się 6-9 wkrętów.
Pokrycie dachowe układa się na podkładzie mocowanym do więźby dachowej. Może mieć on formę deskowania albo ołacenia.
Deskowanie wykonuje się z desek o maksymalnej szerokości 15 cm i grubości 2-2,5 cm lub płyt drewnopochodnych (OSB, mfp) o podwyższonej odporności na wilgoć. Należy je przytwierdzać tak, aby łączenia kolejnych elementów wypadały na różnych krokwiach. Na deskowaniu układa się trwały materiał hydroizolacyjny - papę lub folię dachową - a na nim blachę płaską, gonty bitumiczne, papę albo łupek kamienny.
Ołacenie to ruszt mocowany do krokwi, pod którym układa się membranę dachową. Składa się z kontrłat przybijanych równolegle do krokwi, oraz łat, przybijanych prostopadle do nich. Parametry tych elementów dobiera się do ciężaru i sztywności pokrycia, obciążeń zewnętrznych dachu, rozstawu krokwi i kąta nachylenia dachu. Przeważnie łaty mają wysokość 25-40 mm i szerokość 38-60 mm i są rozlokowane co 15-30 cm. Ołacenie stanowi podkład dachówek, blachodachówek, blachy profilowanej, płyt falistych i strzechy.
Jak dopasować pokrycie do dachu?
Wybór pokrycia dachowego to nie tylko kwestia preferencji inwestora.Pod uwagę trzeba też wziąć zapisy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, w którym mogą się znaleźć wytyczne co do rodzaju materiału wykończeniowego na dachu. Bardzo ważne są też cechy samej konstrukcji.
Najważniejsza jest wytrzymałość więźby na obciążenie, zdefiniowana przez konstruktora. Wybierając pokrycie należy więc ściśle trzymać się projektu. Różnice w wadze poszczególnych pokryć dachowych są znaczące. Najlżejsza jest blacha i gonty (ważą od 2 do 15 kg/m²), choć te ostatnie wymagają dodatkowo pełnego deskowania. Do najcięższych pokryć zaliczają się strzecha (40-80 kg/m²) i dachówki (40-90).
Kolejny ważny parametr to kształt dachu. Im prostszy, tym większe pole manewru przy doborze pokrycia. Na mniej skomplikowanych konstrukcjach możemy ułożyć zarówno na materiały dostępne w dużych arkuszach, np. blachodachówki, jak i elementy drobnoformatowe - dachówki lub gonty. W przypadku budynków z bardziej skomplikowanymi dachami, lepiej sprawdzą się mniejsze elementy - unikniemy wówczas dużej ilości odpadów podczas prac dekarskich.
Inna istotna cecha to kąt nachylenia dachu - im mniejszy, tym pokrycie musi być bardziej szczelne. To dlatego, że z mniej stromego dachu woda spływa wolniej, dłużej też zalega na nim topniejący śnieg. Przy małych katach nachylenia trzeba również wykonać bardzo szczelny podkład - z papy bądź folii na pełnym deskowaniu i to on przejmuje wówczas zadanie zapewnienia szczelności całej konstrukcji.
Właściwości najpopularniejszych pokryć dachowych
Rodzaj pokrycia
Masa 1 m² pokrycia [kg]
Typowy kąt nachylenia połaci [°]
Dachówka ceramiczna
45-90
18-75
Dachówka cementowa
40-60
Blacha dachowa
cynkowa i cynkowo-tytanowa
ok. 4
10-90
miedziana
4,5-6
aluminiowa
1,8-3
stalowa powlekana
5-15
Gont bitumiczny
5-13
Strzecha
40-80
40-60
Gont drewniany
ok. 7
39-51 (układany dwuwarstwowo)
Łupek kamienny
30-40
31-45
Uwaga! W tabeli podano wartości orientacyjne. Przy wyborze pokrycia trzeba uwzględnić instrukcję producenta.
Pokrycie powinno być dopasowane do konstrukcji dachowej - wytrzymałości więźby na obciążenie, kształtu i kąta nachylenia dachu. (fot. Blachy Pruszyński)
Akcesoria dachowe
Są ważnym, choć często niedocenianym elementem wyposażenia dachu. Akcesoria dachowe pozwalają go wykończyć w fachowy i estetyczny sposób.
Jeżeli zdecydowaliśmy się na ułożenie na połaci dachówek, powinniśmy sprawdzić, czy producent oferuje w ramach tego samego wzoru i koloru modele specjalne:
dachówki szczytowe i gąsiory - służą do wykończenia odpowiednio krawędzi przy ścianach szczytowych i kalenicy;
dachówki wentylacyjne - wspomagają system wentylacji pod pokryciem, zapewniając dodatkowe miejsce wlotu powietrza;
dachówki solarne - umożliwiają przeprowadzenie przewodów do kolektorów słonecznych;
dachówki świetlikowe - to przezroczyste elementy, służące do doświetlania strychów;
dachówki antenowe - pomagają w wyprowadzeniu na dach przewodów, kabli i masztu antenowego.
Niestety, dachówki specjalne są znacznie droższe od standardowych, dlatego często zastępowane są obróbkami blacharskimi. Ze względu na wysokie koszty robocizny, taki manewr też nie zawsze się opłaca, a do tego blacha nie najlepiej komponuje się z dachówkami i jest od nich mniej trwała.
Kolejna grupa akcesoriów dachowych to łączniki, służące do mocowania dachówek, blach czy gontów do konstrukcji dachu. Spinki dekarskie, wkręty i gwoździe muszą być dobrane do pokrycia i zawsze używane zgodnie z instrukcjami ich producenta.
Następnym niezbędnym elementem na dachu są ławy i stopnie kominiarskie. Dzięki nim można się bezpiecznie poruszać po połaci i nie narażać pokrycia na uszkodzenia. Szczególnie dotyczy to domów, w których obok komina nie zaplanowano wyłazu dachowego.
Stopnie kominiarskie są potrzebne przede wszystkim w budynkach, w których w pobliżu komina nie ma wyłazu dachowego. (fot. Wienerberger)
Na budynkach krytych dachówkami ławy i stopnie montuje się zwykle do łat, przykrywając elementy mocujące dachówkami. W przypadku pokryć blaszanych, akcesoria mocuje się nie do pokrycia, ale do elementów więźby dachowej, albo do deskowania - o ile ma odpowiednią wytrzymałość.
Bardzo ważne są też płotki przeciwśnieżne i śniegołapy. Zadaniem tych pierwszych jest powstrzymanie gwałtownie spadających z dachu mas śniegu. Pozwalają zabezpieczyć przed uszkodzeniem rynny i ochronić ludzi znajdujących się w strefie okapu. Na połaciach o nachyleniu większym niż 40° i długości krokwi powyżej 6 m montuje się co najmniej dwa rzędy takich elementów - jeden mógłby się zerwać pod naporem śniegu.
Rolą śniegołapów jest rozdzielanie mas śniegu na mniejsze części. Elementy zabezpieczające przed śniegiem montuje się podobnie jak ławy i stopnie kominiarskie.
Na dachu przyda się też wróblówka, zapobiegająca gnieżdżeniu się ptaków pod okapem. Ma postać grzebienia, który przykręca się do łaty startowej przed ułożeniem pokrycia dachowego.
Redaktor: Norbert Skupiński fot. otwierająca: Creaton Polska
Z mediami jestem związany od 20 lat. Bardzo lubię pisać i redagować, starając się dopasować przekaz do konkretnej grupy odbiorców. W AVT Korporacja pracuję od dekady. Początkowo zajmowałem się infrastrukturą sportową, potem budownictwem - w miesięczniku „Budujemy Dom” i w tematycznych dodatkach specjalnych.
Moją największą pasją jest zwiedzanie bliższych i dalszych miejsc, o których piszę na swoim blogu podróżniczym. Poza tym interesuję się tematyką międzynarodową i geografią polityczną. W wolnych chwilach jeżdżę na rowerze, pływam i gram w koszykówkę.
Skomentuj
