Wybierając pokrycie nie kierujmy się wyłącznie jego estetyką i ceną. Weźmy pod uwagę również inne parametry. Niekiedy dachówki okazują się zbyt ciężkie na wzniesioną już więźbę. Innym razem upatrzonego pokrycia nie da się zastosować przy niewielkim spadku połaci.
Obecnie dachy kryjemy głównie dachówką (ceramiczną i betonową), blachą (płaską i profilowaną) oraz materiałami bitumicznymi. Pokrycia naturalne - strzecha, gont drewniany - niegdyś powszechnie wykorzystywane, dziś uchodzą za kosztowną ekstrawagancję.
Jeżeli materiał wybieramy przed wybudowaniem domu - mogłoby się wydawać, że nic nas nie ogranicza. Warto jednak sprawdzić, czy miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego nie narzuca koloru albo kształtu dachu (np. tego, że ma być dwuspadowy o kącie nachylenia 40-45°). Poza lokalnym prawem, możliwość zastosowania danego pokrycia może ograniczać jego waga, szczelność i sztywność. Wszak nie każdy materiał nadaje się na każdą więźbę.
ODPOWIEDNIE PARAMETRY POKRYĆ DACHOWYCH
Ze względu na wagę, pokrycia dzieli się na lekkie (bitumiczne, blachy - ich ciężar nie przekracza kilkunastu kg/m2) i ciężkie (dachówki oraz stosowane sporadycznie strzecha i łupek - kilkadziesiąt kg/m2). Więźba zaprojektowana pod blachę może okazać się zbyt słaba pod dachówkę. Zmiana pokrycia lekkiego na ciężkie często wiąże się z koniecznością zwiększenia przekroju krokwi albo zmniejszenia odległości między nimi. W takiej sytuacji nie można obejść się bez konsultacji z uprawnionym konstruktorem. Z kolei zastępując ciężki materiał lekkim, nie ma tego problemu. Jednak i tę kwestię lepiej przedyskutować z fachowcem, bo np. sprzedawaną w dużych arkuszach blachodachówkę trudno będzie ułożyć na dachu o skomplikowanym kształcie.
Wymagana szczelność pokrycia zależy od kąta nachylenia połaci. Ze stromej połaci woda spływa szybciej, zatem materiał może być mniej szczelny (za ochronę konstrukcji dachu przed wodą i parą odpowiada też izolacja). Dla poszczególnych pokryć producenci określają minimalny i maksymalny kąt nachylenia połaci. Duże arkusze blachy płaskiej lub blachodachówki (mierzące kilka m2) są szczelniejsze od dachówek, których na 1 m2 potrzeba kilkanaście. Wśród tych ostatnich najszczelniejsze są modele z podwójnymi zamkami na wszystkich czterech krawędziach. Wersje bez zamków (np. karpiówka) układa się dwuwarstwowo - jedna warstwa będzie nieszczelna.
Podkład pod pokrycie może stanowić ruszt albo deskowanie. Dachówki i blachy profilowane są sztywne i nie wymagają oparcia na całej swojej powierzchni - wystarczy zatem ruszt z łat i kontrłat. Blachy płaskie, papy i gonty bitumiczne potrzebują zaś deskowania. Dwa ostatnie pokrycia wymagają jak najrówniejszego podkładu - najlepiej w postaci dużych płyt drewnopochodnych, ewentualnie desek łączonych na pióro i wpust.
WŁAŚCIWOŚCI DACHÓWEK CERAMICZNYCH
Jest to tradycyjny materiał pokryciowy, znany od tysięcy lat, ale popularny i dziś. Wykazuje dużą trwałość - bez problemu wytrzymuje 100 lat. Podobnie jak w przypadku tradycyjnej cegły, podstawowym surowcem używanym do jego produkcji jest glina. Kolor dachówek zależy od złoża, z którego ona pochodzi i czasu jej wypalania. Nawet wyroby z jednej partii mogą nieznacznie różnić się odcieniem. Niektóre są też barwione w masie i/lub mają specjalną powłokę zwiększającą odporność na zanieczyszczenia i porosty. Produkty angobowane pokrywa się warstwą szlachetnej glinki, a glazurowane warstwą szkliwa.
Dachówki najczęściej wykorzystywane są do krycia połaci o kącie nachylenia 30-60°. Wówczas nie wymagają szczelnego, pełnego deskowania jako podkładu. Z uwagi na małe wymiary, dobrze sprawdzają się na dachach o skomplikowanym kształcie. Uszkodzone elementy ułożonego już pokrycia nietrudno wymienić. Wykończenie takie, niestety, dużo waży (nawet 90 kg/m2) i nie każda więźba to wytrzyma, jednak dzięki znacznej masie świetnie tłumi dźwięki (w domu nie słychać uderzających o dach kropel deszczu). Niestety, jest dosyć drogie, a koszty pokrycia podnoszą dodatkowo dachówki specjalne (przyokapowe, końcowe itp.).
Niewielkie dachówki łatwo układa się na skomplikowanych więźbach, wokół kominów i okien dachowych. (fot. po lewej: Wienerberger, po prawej: Monier (Braas))
Upowszechniły się w drugiej połowie XX w. Z daleka trudno odróżnić je od ceramicznych - mają podobny kształt, wymiary, masę, trwałość i cenę. Powstają z mieszanki piasku, cementu i wody. Są barwione w masie pigmentami i pokrywane farbą akrylową. Powierzchnia tego typu nie jest tak trwała, jak angoba i glazura, ale zabezpiecza chropowatą powierzchnię przed zabrudzeniami, porostami, ułatwia spływanie wody oraz zapewnia wysoką odporność na promieniowanie ultrafioletowe i trwałość koloru.
Aby elementy miały większy połysk, malowane są farbami akrylowo-polimerowymi. Efekt mokrego dachu uzyskuje się natomiast dzięki farbom z nabłyszczaczem. Fakt że dachówka betonowa wytrzyma 70 lat, a ceramiczna ponad 100 ma znaczenie tylko dla części inwestorów. Omawiane wyroby są nieco większe, ale i lżejsze od ceramicznych - 1 m² waży maksymalnie 45 kg.
Dachówka cementowa o prostej formie, płaskiej powierzchni, z ukrytym zamkiem bocznym, polecana do dachów stromych. (fot. Creaton Polska)
WŁAŚCIWOŚCI BLACHODACHÓWEK
Pokrycie tego typu to blacha wytłoczona tak, by imitowała dachówki (i na pierwszy rzut oka wygląda podobnie do nich). Jej rdzeń to zwykle blacha stalowa, rzadziej lżejsza aluminiowa. Na nim znajdują się powłoki ochronne z tworzywa. To one, szczególnie ta zewnętrzna, decydują o trwałości pokrycia. Solidne wyroby służą ponad 20 lat - przy bardzo dobrym zabezpieczeniu antykorozyjnym nawet 50.
Rodzajów powłok jest wiele, a producenci wciąż je udoskonalają. Zwiększają one odporność pokrycia na rdzewienie, promieniowanie UV, płowienie, czynniki chemiczne, zarysowania i inne uszkodzenia mechaniczne powstające w wyniku uderzeń gradu czy szyszek. W miejscach, gdzie powłoka zostanie uszkodzona, np. poprzez cięcie szlifierką kątową (ciąć należy nożycami) albo przez gałęzie drzew, materiał przekoroduje po kilku sezonach.
Blachodachówka jest tańsza od dachówki i waży dziesięć razy mniej - zaledwie kilka kilogramów na 1 m2. Jednak w porównaniu z ciężkimi pokryciami, gorzej tłumi odgłos deszczu. Duże arkusze, o długości do 12 m, pozwalają na szybkie krycie dachu - zwłaszcza gdy jest on jedno- lub dwuspadowy, bez lukarn i wykuszy. Kiedy więźba ma skomplikowany kształt, lepiej zastosować wersję panelową w postaci małych arkuszy - w przeciwnym razie powstanie duża ilość odpadów. Panele dodatkowo łatwiej transportować. Ważną kwestią jest również wysokość przetłoczeń blachodachówki - wpływa bowiem na jej sztywność.
Stalowa blachodachówka panelowa to popularny rodzaj pokrycia, łatwy w montażu i transporcie. (fot. Ruukki)
Znajdziemy też droższy i cięższy wariant - z posypką mineralną, czyli warstwą kruszywa skalnego albo barwionego piasku kwarcowego. Blachodachówka ma wówczas matową, szorstką powierzchnię i przypomina łupek kamienny lub gont drewniany. Ponadto dobrze tłumi dźwięk kropel deszczu i jest trwalsza. Wyroby takie mają postać niewielkich paneli o wymiarach maksymalnie 1 × 1 m.
Pokrycia z blachy układa się łatwo i szybko. Nadają się na większość dachów o nachyleniu powyżej 15°. Ich koszt jest niższy niż dachówek także dlatego, że mniej płacimy za elementy dodatkowe - skrajne, gąsiory itp. Niezbędne obróbki wykonuje na miejscu, choć niektóre z nich można kupić gotowe.
Blachodachówka przypominająca gont drewniany, dobrze współgrająca z budynkami drewnianymi, w stylu tradycyjnym. (fot. Blachy Pruszyński)
WŁAŚCIWOŚCI BLACH PŁASKICH
Nadają się na połacie strome i płaskie. Idealnie wyglądają na nieskomplikowanych dachach domów o nowoczesnej, minimalistycznej bryle. Blacha łączona na rąbek montowana jest też na ich elewacjach.
Obecnie są to głównie stalowe blachy powlekane (podobnie jak w przypadku blachodachówek). Popularna niegdyś stal ocynkowana wychodzi z użycia ze względu na niską trwałość. Zamożniejsi inwestorzy sięgają czasami po tytan-cynk lub miedź. Ta ostatnia jest najdroższa i najtrwalsza - przy prawidłowym kryciu wytrzyma nawet 300 lat. Po kilku miesiącach pokrywa się zielonkawą patyną, zapewniającą odporność na wpływ warunków atmosferycznych. Nie należy jej czyścić ani konserwować. Blacha cynkowo-tytanowa wytwarza podobną warstwę po kilku latach.
Blachę płaską tnie się łatwiej niż blachodachówkę, a odcięte fragmenty można wykorzystać w innym miejscu albo na obróbki. Arkusze łączone są na pojedynczy lub podwójny rąbek stojący (ten drugi zalecany jest na dachy o nachyleniu mniejszym od 25°). Rąbki powstają przez pojedyncze bądź podwójne zagięcie i wywinięcie (ręcznie lub maszynowo) sąsiadujących ze sobą arkuszy. W sprzedaży znajdziemy też panele montowane na zatrzask. Można je układać również na ruszcie z łat i kontrłat, nie tylko na pełnym deskowaniu.
Blacha łączona na rąbek pasuje zarówno do tradycyjnej, jak i nowoczesnej architektury. (fot. Blachy Pruszyński)
WŁAŚCIWOŚCI MATERIAŁÓW BITUMICZNYCH
Powstają z wodoszczelnej masy asfaltowej (bitumu) i są niedrogie, lekkie, łatwe w montażu i obróbce oraz szczelne, odporne na starzenie i zmiany temperatury. Służą na ogół 15-20 lat. Wśród nich mamy papę, którą jako ostateczne pokrycie stosuje się jedynie na dachach płaskich, oraz nieduże płyty faliste (mogą mieć też przetłoczenia naśladujące dachówkę) montowane na ołaceniu (nie wymagają deskowania). Nie są to jednak zbyt estetyczne pokrycia.
Sporym uznaniem cieszą się natomiast gonty bitumiczne, czyli kolorowe pasy papy z nacięciami o różnych kształtach, nadającymi pokryciu wygląd zbliżony do tradycyjnego gontu, dachówki karpiówki lub płytek z naturalnego łupka. Na wierzchu mają posypki mineralne, występujące w bogatej gamie kolorystycznej (pozwalają uzyskać także efekt cieniowania).
Gonty bitumiczne układa się na dachach o nachyleniu od 12° po bardzo strome, nawet z płaszczyznami pionowymi. Ich ciężar wynosi ok. 10 kg/m², ale łącznie z warstwami podkładowymi (zwykle jest to deskowanie i papa podkładowa) może sięgnąć 30 kg/m². Są elastyczne i łatwo je przycinać, dlatego świetnie nadają się do wykańczania nietypowych powierzchni, np. wolich oczek. Pasy zwykle układa się na zakład i przybija gwoździami papowymi, choć na rynku dostępne są też wyroby samoprzylepne, do których mocowania nie są potrzebne jakiekolwiek łączniki ani kleje.
Gonty bitumiczne dostępne są w wielu wzorach i kolorach. (fot. po lewej: Iko Sales International NV, po prawej: Katepal OY)
Autorka artykułów związanych m.in. z wykańczaniem i urządzaniem ogrodów oraz wnętrz. Zwolenniczka koncepcji slow design w urządzaniu wnętrz, mającej na uwadze świadomy dobór produktów i indywidualne dopasowywanie rozwiązań. Prywatnie zajmuje się malarstwem, które jest jej największą pasją.
Komentarz dodany przez Kacper: Dzień dobry.
Świetny artykuł, wiele się można dowiedzieć. Mam takie jedno pytanko: gdzie znajduje się dom z pierwszego zdjęcia? Bardzo ładnie wykończony.
Z góry dziękuję.
1
