Czy rekuperacja oczyszcza powietrze? Sprawdź, przed budową domu!

Czego dowiesz się z artykułu?

Większość życia spędzamy jednak w pomieszczeniach, a nie na zewnątrz. Budowa domu to idealna okazja, by zatroszczyć się o jakość powietrza kompleksowo i od podstaw. Stając przed wyborem różnych rozwiązań, które mają zapewnić nam komfort mieszkania, warto uwzględnić te instalacje, które bezpośrednio wpływają na jakość powietrza, którym oddychamy. Wybierając rekuperację czy decydując się na klimatyzację możemy podchodzić do tematu nie tylko od strony kosztów, wygody czy komfortu cieplnego lecz również - a może przede wszystkim - przez pryzmat inwestycji w zdrowie i dobre samopoczucie całej rodziny.

Co to znaczy zdrowe i czyste powietrze w domu? 3 kluczowe czynniki

Zdrowe powietrze w domu to nie tylko to o niskim stężeniu CO₂. Osoby budujące dom i planujące system wentylacji czy klimatyzacji często skupiają się głównie na usuwaniu dwutlenku węgla. Tymczasem zdrowie i dobre samopoczucie domowników zależą od szeregu czynników. I choć samo odczucie komfortu jest mocno subiektywne, istnieją trzy kluczowe parametry powietrza wpływające na zdrowie każdego z nas. Można je nazwać filarami zdrowego powietrza w domu.

Pierwszy to komfortowa temperatura w domu. Przesadny chłód lub nadmierne ciepło negatywnie wpływają na nasze samopoczucie, zdolność wypoczynku oraz zdrowie. Dla zachowania optymalnej temperatury w praktyce zimą powinniśmy utrzymywać w domu około 20-22°C w ciągu dnia oraz zaledwie około 18°C w nocy.

Drugim elementem jest odpowiednia wilgotność względna powietrza w domu. Określa ona w procentach, ile pary wodnej zawiera powietrze w danej temperaturze. Optymalna wilgotność względna dla człowieka mieści się w granicach 40-60%, taki poziom uznawany jest za najkorzystniejszy dla zdrowia i najbardziej komfortowy.

Trzecim filarem zdrowego powietrza w domu jest jego jakość, czyli po prostu czystość i brak zanieczyszczeń. Nawet idealna temperatura i wilgotność nie przyniosą pełnego komfortu, jeśli powietrze w domu będzie nieświeże lub zanieczyszczone. Oprócz dwutlenku węgla wydychanego przez ludzi czy zwierzęta powietrze w domu zawiera wiele innych zanieczyszczeń, takich jak lotne związki organiczne (LZO), alergeny, bakterie czy wirusy. Trochę bardziej szczegółowo przyjrzyjmy się trzem grupom - najbardziej „popularnemu” CO₂, LZO i alergenom.

Jak dwutlenek węgla wpływa na jakość powietrza w domu?

Świeże powietrze na zewnątrz ma około 450 ppm CO₂, w pomieszczeniach poziom normalny CO₂wynosi do 700 ppm, a akceptowalny do 1000 ppm. Przy stężeniu powyżej 1000 ppm ludzie zaczynają odczuwać duszność, senność i spadek koncentracji. Jeszcze wyższy poziom (ponad 1500 ppm) może powodować bóle głowy, znużenie, a powietrze wydaje się stęchłe i nieświeże. Długotrwałe przebywanie w takich warunkach obniża naszą produktywność i samopoczucie - trudno skupić się na pracy czy odpocząć w dusznym pokoju.

LZO w domu - czym są lotne związki organiczne i jak je usuwa rekuperacja?

Lotne związki organiczne to różnorodne substancje chemiczne, które odparowują z materiałów i produktów używanych w domu. Źródłem ich emisji mogą być farby, lakiery, kleje, meble z płyt wiórowych, wykładziny, dywany ze sztucznych materiałów, a także środki czystości, odświeżacze powietrza czy kosmetyki. W zamkniętym pomieszczeniu stężenie tych oparów może być nawet kilkukrotnie wyższe niż na zewnątrz. Choć często ich nie czujemy, wdychanie LZO ma negatywny wpływ na zdrowie - już krótkotrwała ekspozycja na podwyższone poziomy może wywoływać podrażnienie oczu, nosa i gardła, bóle głowy, zawroty i ogólne złe samopoczucie. Niektóre związki (np. formaldehyd, benzen) są podejrzewane o działanie rakotwórcze przy długotrwałym narażeniu na nie.

Alergeny w domu - skąd się biorą i jak pomaga rekuperacja?

Mamy całą gamę alergenów, w tym roztocza kurzu domowego (oraz ich odchody) wywołujące reakcje uczuleniowe u dużej części ludzi. Te mikroskopijne pajęczaki bytują głównie w pościeli, dywanach, tapicerowanych meblach, a unoszące się w powietrzu cząstki kurzu z roztoczami i ich odchodami trafiają do naszych dróg oddechowych. Objawy uczulenia na roztocza to m.in. przewlekły katar, kichanie, drapanie w gardle, łzawienie oczu, które znacząco obniżają komfort życia. Alergenami są również sierść zwierząt czy zarodniki pleśni. Ich poziom także spada dzięki dobrej wentylacji i filtracji. Szczególnie dla alergików czyste, przefiltrowane powietrze w domu jest bezpośrednio kwestią zdrowia. Pozwala uniknąć napadów kichania, duszności czy łzawienia oczu we własnym mieszkaniu.

rekuperacja jak oczyszcza powietrze w domu

W razie potrzeby system z rekuperatorem można wyposażyć w dodatkowy zestaw filtrów, wychwytujący nawet najdrobniejsze zanieczyszczenia. Takiej możliwości nie mamy w przypadku innych rodzajów wentylacji, fot. PRO-VENT

Wentylacja grawitacyjna vs. rekuperacja - dlaczego nie oczyszcza powietrza skutecznie?

Skoro już wyjaśniliśmy sobie czym jest zdrowe powietrze, możemy przejść do zagadnienia w jaki sposób poszczególne instalacje na nie wpływają. Chodzi o te, które są związane bezpośrednio z powietrzem, dlatego pominiemy ogrzewanie, a skupimy się na wentylacji i klimatyzacji. Wentylację od razu na początku podzielmy na grawitacyjną i mechaniczną z odzyskiem ciepła, czyli tzw. rekuperację.

Tradycyjna wentylacja grawitacyjna opiera się na naturalnym ruchu powietrza, spowodowanym różnicą temperatury, a co za tym idzie ciśnienia. Ciepłe, lżejsze powietrze unosi się ku górze i uchodzi kominami wentylacyjnymi, a na jego miejsce napływa powietrze z zewnątrz, przez nawietrzaki w oknach lub po prostu rozmaite nieszczelności. System ten nie wymaga żadnych urządzeń mechanicznych. Wentylacja grawitacyjna najskuteczniej działa zimą, gdy różnica temperatury między wnętrzem a otoczeniem jest największa. Najskuteczniej nie oznacza, że komfortowo czy zdrowo - jakość powietrza nawiewanego jest dokładnie taka sama jak na zewnątrz. Dodatkowo pojawia się problem wilgotności w domu. Zimne zewnętrzne powietrze po ogrzaniu staje się bardzo suche.

Natomiast w okresach przejściowych (wiosną i jesienią), gdy temperatura wewnątrz i na zewnątrz się wyrównuje, ruch powietrza słabnie, a nawet zanika. Latem natomiast naturalny ciąg bywa bardzo słaby lub wręcz się odwraca, przez co w pomieszczeniach odczuwamy duszne, stojące powietrze. Wtedy ratuje nas już tylko otwieranie okien.

Jakość powietrza w domu przy wentylacji grawitacyjnej zależy wyłącznie od jakości powietrza na zewnątrz. Nieusuwana skutecznie wilgoć i zanieczyszczenia dodatkowo kumulują się, pogarszając jeszcze mocniej mikroklimat w domu. Nawet zimą, czyli wtedy kiedy działa intensywnie, ten typ wentylacji ma swoje ograniczenia. Napływające tą drogą świeże powietrze ma temperaturę identyczną do zewnętrznej. Powoduje to przeciągi i wychładzanie pomieszczeń, co obniża komfort mieszkańców oraz generuje znaczne straty ciepła. W praktyce wiele osób w mroźne dni ogranicza więc działanie wentylacji grawitacyjnej, zasłaniając lub zamykając nawiewniki żeby „nie ciągnęło zimnem”. Taka reakcja jest zrozumiała, ale skutkuje niemal całkowitym odcięciem dopływu świeżego powietrza. Niestety, gdy wentylacja ustaje, jakość powietrza w domu szybko się pogarsza. Wzrasta stężenie dwutlenku węgla i innych opisanych wyżej zanieczyszczeń, rośnie też wilgotność. Domownicy mogą odczuwać gorsze samopoczucie, bóle głowy czy senność. Długotrwały brak wymiany powietrza może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Podsumowując, wentylacja grawitacyjna jest niewystarczająca, aby zapewnić zdrowe powietrze we wnętrzach.

Czy rekuperacja naprawdę oczyszcza powietrze w domu i jak to robi?

Coraz większą popularność zyskuje obecnie wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła, czyli tzw. rekuperacja. W tym systemie ruch powietrza wymuszają wentylatory zainstalowane w centrali wentylacyjnej (rekuperatorze). Kanałami wentylacyjnymi świeże powietrze jest zasysane z zewnątrz i doprowadzane do pomieszczeń, a zużyte powietrze jednocześnie usuwane na zewnątrz. Dzięki temu wymiana powietrza jest kontrolowana i niezależna od warunków pogodowych. Rekuperacja działa stale z jednakową skutecznością zarówno zimą, jak i latem. Wbudowany w centralę wentylacyjną wymiennik ciepła sprawia, że większość (nawet 80-95%) energii cieplnej, która w przypadku wentylacji grawitacyjnej jest tracona, jest odzyskiwana z powietrza wywiewanego i przekazywana do napływającego z zewnątrz strumienia. W praktyce oznacza to, że zimą do pokoi trafia wstępnie ogrzane świeże powietrze, a nie lodowaty podmuch, jak przy wentylacji grawitacyjnej. Możemy więc skutecznie wietrzyć dom bez utraty ciepła i bez przeciągów, co odczuwalnie podnosi komfort cieplny mieszkańców. Latem zaś system może działać w nocy za pomocą tzw. bypassu lub w trybie free cooling, czyli korzystać z chłodniejszego zewnętrznego powietrza.

Alergeny, kurz i pyłki w powietrzu - zagrożenia zdrowotne eliminowane przez filtry w rekuperacji

Tylko mając wentylację mechaniczną możemy kontrolować intensywność wymiany powietrza, a więc także to, ile faktycznie będzie zanieczyszczeń w pomieszczeniach, fot. ALNOR

Stała, zrównoważona wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła, utrzymuje niską zawartość CO₂ w powietrzu w domu przez całą dobę. Zużyte, zanieczyszczone powietrze jest na bieżąco usuwane z pomieszczeń, a w jego miejsce napływa świeże o odpowiedniej temperaturze. W domu nie zalegają również szkodliwe lotne związki organiczne oraz alergeny. Bardzo ważną funkcją rekuperacji jest to, że świeże powietrze dostarczane do wnętrza jest czyste i bardziej przyjazne dla zdrowia domowników. Nowoczesne centrale rekuperacyjne są wyposażone w filtry powietrza, które wyłapują kurz czy pyłki roślin, a nawet smog.

Temat filtracji powietrza, jeśli mówimy o zdrowym powietrzu w domu jest tak ważny, że za chwilę szczegółowo go omówimy w dalszej części artykułu. Co więcej, rekuperacja może nam pomóc utrzymać właściwy poziom wilgotności względnej. Standardowo - niezależnie od posiadanego w rekuperatorze wymiennika ciepła, już sam ciągły obieg powietrza zapobiega nadmiernemu zawilgoceniu wnętrz. A jeśli nasz rekuperator ma wymiennik obrotowy, obrotowy II generacji sorpcyjny-entalpiczny lub przeciwprądowy entalpiczny, to dodatkowo dzięki odzyskowi wilgoci z powietrza wywiewanego nie będziemy mieli również zimą problemów ze zbyt suchym powietrzem.

Przeczytaj

Może cię zainteresować

Rekuperacja zimą - co trzeba wiedzieć? Klimatyzator nie tylko do chłodzenia Z czego zrobić kanały wentylacyjne w budynku mieszkalnym?

Dowiedz się więcej

Zobacz więcej Zobacz mniej

Skuteczność filtrów w rekuperatorze w oczyszczaniu powietrza: co warto wiedzieć?

Warto rozwinąć zagadnienie filtracji powietrza przez rekuperator. Praktycznie każdy rekuperator na rynku jest bowiem wyposażony w dwa filtry powietrza. Pierwszy filtr na nawiewie do pomieszczeń, ma za zadanie zapewnić wysokiej jakości powietrze w naszych domach. Drugi filtr na wywiewie, chroni zaś samo urządzenie przed zanieczyszczeniami.

Schemat działania rekuperacji – obieg powietrza i odzysk ciepła w systemie wentylacji mechanicznej

W przypadku wentylacji z rekuperatorem odpowiednio zaprojektowana i wykonana sieć kanałów powietrznych jest nie mniej istotna od samej centrali. Być może nawet ważniejsza, gdyż ją znacznie trudniej jest zmienić, fot. HEATPEX

Działanie filtrów na nawiewie polega na zatrzymywaniu kurzu, pyłków, alergenów, bakterii czy nawet smogu, zanim powietrze z zewnątrz trafi do wnętrza budynku. W zależności od klasy rekuperatora będą to filtry mniej lub bardziej dokładne.

Obecnie stosowana klasyfikacja filtrów zawarta jest w normie ISO 16890. Została ona wprowadzona kilka lat temu zastępując wcześniejszą normę. Nowa klasyfikacja nie jest już tak intuicyjna jak poprzednia, natomiast bardziej precyzyjnie określa skuteczność filtrów w zatrzymywaniu cząstek o różnej wielkości. Do tej pory jednak producenci rekuperatorów lubią używać starego nazewnictwa jako bardziej przyjaznego i zrozumiałego. Dlatego najczęściej w opisach rekuperatorów znajdziemy oznaczenia klas G, M, F. W tabeli zestawiono stare i obecne nazewnictwo razem z dodatkowymi parametrami jak skuteczność filtracji i przykłady rodzajów zatrzymywanych zanieczyszczeń.

Tabela: rekuperacja - filtry stosowane w centralach wentylacyjnych i usuwane rodzaje zanieczyszczeń powietrza

Stare oznaczenie filtra (PN-EN 779)	Nowe oznaczenie filtra (ISO 16890)	Skuteczność filtracji	Przykładowe zatrzymywane zanieczyszczenia
G1, G2	ISO Coarse <60%	Zgrubna filtracja poniżej 60% cząstek PM10	Duże zanieczyszczenia, owady, liście, piasek
G3	ISO Coarse 60-80%	60-80% cząstek PM10	Drobny piasek, zarodniki roślin, niektóre pyłki
G4	ISO Coarse >80%	Powyżej 80% cząstek PM10	Drobny piasek, zarodniki roślin, niektóre pyłki
M5	ISO ePM10 50-60%	50-60% cząstek PM10	Pył, pyłki roślin, kurz, zarodniki grzybów, niektóre bakterie
M6	ISO ePM10 60-70% lub ISO ePM2,5 50%	60-70% PM10 lub min. 50% PM2,5	Pył, pyłki roślin, kurz, zarodniki grzybów, niektóre bakterie
F7	ISO ePM2,5 65% lub ISO ePM1 50-65%	Min. 65% PM2,5 lub 50-65% PM1	Pyły zawieszone (bardzo drobne), zarodniki grzybów, bakterie, smog
F8	ISO ePM1 70-80%	70-80% cząstek PM1	Drobne pyły zawieszone (PM1), smog, bakterie
F9	ISO ePM1 >80%	Ponad 80% cząstek PM1	Bardzo drobne pyły zawieszone, wirusy, bakterie, pył węglowy

Aby rekuperacja działała sprawnie i faktycznie przekładała się na zdrowe powietrze w naszym domu, konieczna jest regularna kontrola i wymiana filtrów. Zaleca się, aby filtry wymieniać przynajmniej 2 razy w roku - przed i po sezonie grzewczym. Jeśli jednak mieszkamy w rejonie zwiększonego zanieczyszczenia powietrza może być to konieczne częściej.

Czy rekuperacja oczyszcza powietrze w domu: podsumowanie

Jak widać, zdrowe powietrze w domu opiera się na równowadze kilku czynników. Odpowiednia temperatura sprawia, że jest nam termicznie w sam raz. Właściwa wilgotność potęguje to uczucie komfortu i chroni przed problemami zdrowotnymi. A wysoka jakość (czystość) powietrza przekłada się na dobre samopoczucie i bezpieczeństwo na co dzień. Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła (rekuperacja) zdecydowanie pomaga nam uzyskać w domu zdrowe powietrze. Zapewnia bowiem stały dopływ świeżego, przefiltrowanego powietrza o komfortowej temperaturze i może pomagać w utrzymaniu odpowiedniej wilgotności względnej, bez względu na warunki atmosferyczne i stopień zanieczyszczenia powietrza na zewnątrz.

Autor: Tomasz Osuchowski

Fot. otwierająca: VENTIA

FAQ Pytania i odpowiedzi

Czy rekuperacja działa jak oczyszczacz powietrza?

Nie do końca. Rekuperacja oczyszcza powietrze z większych zanieczyszczeń, pyłków, kurzu i smogu dzięki filtrom, ale nie zastępuje typowego oczyszczacza HEPA z filtrem węglowym. Jej główną rolą jest zapewnienie stałego dopływu świeżego powietrza i utrzymanie niskiego poziomu CO₂. W wielu przypadkach jednak rekuperacja w zupełności wystarcza, by uzyskać zdrowy mikroklimat w domu.
Czy rekuperacja pomaga alergikom?

Tak, zdecydowanie. Dobrze dobrana centrala rekuperacyjna z odpowiednimi filtrami skutecznie usuwa pyłki, kurz i inne alergeny z powietrza, co pomaga osobom cierpiącym na alergie oddechowe. Stały obieg powietrza zapobiega gromadzeniu się uczulających substancji w pomieszczeniach.
Czy rekuperacja usuwa dwutlenek węgla z powietrza?

Tak. Rekuperacja stale usuwa zużyte powietrze zawierające dwutlenek węgla i dostarcza świeże z zewnątrz, dzięki czemu poziom CO₂ w pomieszczeniach utrzymuje się na niskim, bezpiecznym poziomie – nawet podczas snu czy długiego przebywania w zamkniętych pomieszczeniach.
Czy rekuperacja działa latem?

Tak, rekuperacja działa przez cały rok, niezależnie od pory roku i temperatury. W lecie może korzystać z funkcji bypassu lub tzw. „free cooling”, czyli nawiewać chłodniejsze powietrze nocą, poprawiając komfort termiczny bez klimatyzacji.
Jakie zanieczyszczenia usuwa rekuperacja?

Rekuperacja z odpowiednimi filtrami usuwa: pyłki roślin, kurz i roztocza, zarodniki grzybów, część bakterii i smogu (PM10, PM2,5, a nawet PM1 - w zależności od klasy filtra), część lotnych związków organicznych (LZO), choć te najlepiej usuwają filtry z aktywnym węglem (rzadsze w rekuperatorach).
Jak często trzeba wymieniać filtry w rekuperatorze?

Zaleca się wymianę filtrów co 6 miesięcy, czyli dwa razy w roku – przed i po sezonie grzewczym. W miejscach o dużym zanieczyszczeniu powietrza (np. miasta, okolice dróg) może być konieczna częstsza wymiana - nawet co 3-4 miesiące.
Czy rekuperacja może nawilżać powietrze?

Standardowa rekuperacja nie nawilża powietrza, ale zapobiega jego przesuszeniu poprzez stały obieg. Jeśli zależy Ci na utrzymaniu wilgotności, warto wybrać centralę z wymiennikiem entalpicznym, który odzyskuje również część pary wodnej z powietrza wywiewanego.
Czy warto inwestować w rekuperację podczas budowy domu?

Zdecydowanie tak. Montaż rekuperacji już na etapie budowy to najtańszy i najwygodniejszy sposób wdrożenia tego systemu. Pozwala zaprojektować idealny układ kanałów, zoptymalizować wydatki i zadbać o komfort oraz zdrowie domowników od samego początku.
Czytaj więcej Czytaj mniej