Dlaczego rekuperacja głośno działa? Błędy w montażu rekuperatora
Dlaczego rekuperacja głośno działa? Błędy w montażu rekuperatora
Hałasująca rekuperacja potrafi być irytująca i często narzekają na to właściciele domów. Jak i gdzie zamontować centralę wentylacyjną (rekuperator), by uniknąć takich problemów? Wyjaśniamy przyczyny zbyt głośnej rekuperacji i sposoby, by im zaradzić.
Dlaczego wentylacja mechaniczna z rekuperacją pracuje zbyt głośno? Każda centrala wentylacyjna nieco hałasuje. Najlepiej więc umieścić ją z dala od sypialni, ale w ogrzewanym pomieszczeniu.
Dlaczego potrzebny jest projekt rekuperacji?
Wykonanie rekuperacji bez projektu jest wprawdzie możliwe i taki system w wielu przypadkach może nawet całkiem dobrze działać. Pod warunkiem, że trafimy na dobrego, doświadczonego fachowca, zaś instalacja nie będzie zbyt skomplikowana. Jednak powinniśmy mieć świadomość, że zawsze będzie to zakup wysokiego ryzyka. Ryzyka, które poniesiemy my jako inwestorzy. Co bowiem w sytuacji, gdy jednak okaże się, że rekuperacja działa źle, np. w niektórych pomieszczeniach jest niewydolna, pracuje zbyt głośno itd. Wobec braku projektu, dochodzenie jakichkolwiek roszczeń od instalatora i zmuszenie go do wykonania poprawek jest bardzo trudne.
Należy też przestrzec, że jako projekt rekuperacji bywa przedstawiane coś co należałoby nazwać raczej jedynie jej ogólnym, koncepcyjnym szkicem. Nie są tam przedstawione dokładne parametry rekuperatora, układ, rodzaj i przekroje kanałów, sposób zrównoważenia przepływu powietrza, dokładna lista niezbędnych akcesoriów. Tak dość często wyglądają „projekty” wentylacji z rekuperatorem, dołączane do katalogowych projektów domów. Z kolei instalatorzy, jako projekt, potrafią przedstawiać samo zestawienie niezbędnych materiałów, niekiedy zresztą niezbyt dokładne. Tymczasem szczegółowy projekt, który stanowi integralną część umowy z wykonawcą rekuperacji, stanowi zabezpieczenie dla inwestora.
Jak i gdzie zamontować rekuperator, żeby nie hałasowała wentylacja?
Gdy spojrzymy na instalację wentylacyjną jako na pewną całość, to za najistotniejszy jej element pod wieloma względami zasługuje nie centrala, lecz sieć kanałów. Przede wszystkim dlatego, o ile centralę można stosunkowo łatwo wymienić. Czego nie można powiedzieć o kanałach powietrznych rozprowadzonych przecież po całym domu.
Jednak centrali, czyli tego co potocznie nazywa się właśnie rekuperatorem, nie można lekceważyć. Nie bez powodu popularnie określa się ją mianem serca instalacji. To od jej rodzaju, charakterystyki i dodatkowego wyposażenia w dużej mierze zależą możliwości całego systemu.
Z praktycznego punktu widzenia najważniejszą cechą centrali wentylacyjnej mogą okazać się jej wymiary, kształt i układ króćców (przyłączy kanałów). Dla wielu osób to stwierdzenie będzie zaskakujące, ale trzeba pamiętać, że w wielu przypadkach swoboda wyboru jest ograniczona właśnie przez takie prozaiczne czynniki. Bo co z tego, że upatrzymy sobie naprawdę świetny rekuperator, skoro nie będziemy mogli wygospodarować na niego odpowiedniego miejsca? Należy pamiętać również o tym, że do centrali musi być zapewniony w miarę wygodny dostęp - tak aby dało się wymienić filtry, przeprowadzić przegląd serwisowy itd. Tak więc wybierając rekuperator nie możemy patrzeć wyłącznie na to, że zmieści się ono w jakimś ciasnym schowku na stryszku czy nad sufitem podwieszanym. Nie jest to bowiem sprzęt, który można założyć i o nim zapomnieć.
Każdy rekuperator nieco hałasuje. Najlepiej więc umieścić centralę wentylacyjną z dala od sypialni, ale w ogrzewanym pomieszczeniu, fot. PRO-VENT
Ważną kwestią instalacyjną jest również wykonanie odpływu skroplin do kanalizacji, jeżeli taki element jest w centrali. Zwykle zaś jest, bo są w niego wyposażone, chyba najczęściej występujące na naszym rynku, modele z wymiennikiem przeciwprądowym. Ponadto odpływ trzeba zabezpieczyć przed zamarzaniem. Jego zablokowanie skończy się bowiem zalaniem okolic rekuperatora. Oczywiście, na wszystko jest sposób. Jeżeli odpływ jest długi i niekorzystnie położony to ruch wody może wymuszać specjalna pompka. Jeżeli zaś biegnie gdzieś przez przestrzeń nieogrzewaną, to należy go ocieplić i zabezpieczy elektrycznym przewodem grzewczym. Nie są to rzeczy specjalnie trudne i kosztowne, ale trzeba o nich pomyśleć na odpowiednim etapie prac przy montażu wentylacji mechanicznej. Tym bardziej, że część instalatorów zastrzega w umowie, iż wykonanie odpływu skroplin leży w gestii inwestora, oni nie ponoszą za nie odpowiedzialności.
Dlaczego rekuperacja głośno działa? Przyczyny problemów
Kolejną bardzo ważną, a niestety powszechnie lekceważoną sprawą, jest głośność centrali (rekuperatora). Czyli emitowany przez nią szum, który w większym czy mniejszym stopniu „niesie się” również po całej instalacji. Przede wszystkim trzeba uwzględnić hałas przy samej centrali. Jeżeli ta znajdzie się np. w pomieszczeniu gospodarczym, oddalonym od pokoi i oddzielonym od nich solidnymi ścianami czy stropem, to szum nie będzie problemem.
Znacznie trudniej będzie z problemem hałasu, jeżeli rekuperator zostanie umieszczony np. nad sufitem podwieszanym w kuchni łączącej się z salonem, a tym bardziej na stryszku nad sypialnią. Wrażliwym osobom nawet niewielki hałas rekuperacji może wręcz uniemożliwiać wypoczynek i sen. W skrajnych przypadkach, gdy rekuperacja głośno działa, dochodzi nawet do tego, że nocą użytkownicy wyłączają rekuperator i uchylają okna!
Nieco inny hałas dotyczy kanałów wentylacyjnych oraz znajdujących się na ich końcu anemostatów (ewentualnie kratek). Tu źródło dźwięków może być dwojakie. Pierwszym jest szum wentylatorów pracujących w centrali. Wbrew pozorom może się on rozchodzić kanałami na bardzo dużą odległość.
Oczywiście, w sytuacji, gdy zostaną one nieodpowiednio dobrane, i ułożone, zaś pomiędzy nimi i rekuperatorem nie zastosuje się elementów tłumiących. Takie kanały mogą ponadto wpadać w drgania i wzmacniać niosący się za ich pośrednictwem dźwięk.
Instalacja wentylacyjna to system – każdy z jej elementów wpływa na pozostałe, fot. PRO-VENT
Jednak źródłem problemów z hałasującą rekuperacją może być również sam przepływ powietrza w kanałach wentylacyjnych, jego zawirowania powodowane przez kształtki (kolana, trójniki itp.) oraz jego ruch przez anemostaty. Dlatego ważne jest chociażby zaprojektowanie rurociągów o wystarczająco dużej średnicy. Zastosowanie węższych kanałów oznacza, że powietrze musi płynąć przez nie szybciej, jeżeli jego przepływ (np. 50 m3/h) ma być zachowany. Przy tym trzeba pamiętać, że rura o 2-krotnie mniejszej średnicy ma aż 4-krotnie mniejszą powierzchnię przekroju. Tak więc nawet z pozoru niezbyt wielkie zmniejszenie średnicy, np. ze 100 do 80 mm, spowoduje zmniejszenie pola przekroju o ponad 35%. Także anemostaty, czyli z pozoru mało istotne elementy, mogą mieć istotne znaczenie, bo będą tłumić lub nasilać szum powietrza. O ile w pomieszczeniach z wyciągiem (łazienki, kuchnia) raczej tego nie zauważymy, to w sypialniach każdy szum może być uciążliwy. Warto dodać, że bardzo wielu instalatorów nie zakłada anemostatów. Robi to dopiero ekipa zajmująca się pracami wykończeniowymi lub sam inwestor. A wówczas łatwo o błędy lub szukanie źle rozumianych oszczędności.
Jak dobrze dobrać rekuperator?
Patrząc na przytaczane dotąd w tekście przykłady łatwo zauważymy, że nawet z pozoru drobne błędy i niedociągnięcia mogą okazać się bardzo uciążliwe (hałas) albo nawet mieć poważne konsekwencje (przypomnijmy zalanie przez skropliny). W tym kontekście widać, jak ważne jest sporządzenie fachowego projektu rekuperacji, następnie zaś jego skrupulatna realizacja.
Tej samej zasady - przestrzegania wytycznych z projektu - należy trzymać się przy wyborze rekuperatora. To rekuperator trzeba dobrać do odpowiednio do charakterystyki całej instalacji w konkretnym budynku. Nic nam bowiem nie przyjdzie z rekuperatora, który obiektywnie rzecz biorąc będzie świetnej jakości, jeżeli nie będzie on dopasowane do całej reszty systemu wentylacji. To trochę tak, jak byśmy wybrali silnik zupełnie nie zwracając uwagi na to w jakim samochodzie ma on pracować - nie patrząc na masę, wielkość, przeznaczenie pojazdu. Przecież motor odpowiedni do małego miejskiego samochodu nie sprawdziłby się w ciężkim aucie dostawczym i odwrotnie.
Na tej samej zasadzie, prawidłowo dobrana centrala wentylacyjna (rekuperator) ma spełniać przede wszystkim dwa podstawowe warunki:
zapewniać wystarczająco dużą wydajność, czyli tzw. wydatek powietrza;
umożliwiać pokonanie występujących w instalacji oporów przepływu powietrza, czyli zapewniać wystarczający spręż.
Przy czym bardzo ważne jest to, że wydajność i spręż trzeba zawsze rozpatrywać łącznie. Ta sama centrala przetłoczy bowiem mniej powietrza, jeżeli będzie musiała pokonać większe opory przepływu.
Rekuperator zawsze trzeba dobrać do specyfiki konkretnej instalacji, fot. TOP VAC
Tę samą co do zasady zależność znają także właściciele pomp studziennych, w których przepływ maleje wraz ze wzrostem wysokości podnoszenia wody lub wysokości jej ssania. Dlatego właśnie pytania w rodzaju jaki rekuperator będzie potrzebny do domu 150 m2, tak naprawdę nie mają sensu. Wszystko zależy bowiem od cech instalacji - chociażby tego ile i jakich kanałów tam ułożono.
Producenci rekuperatorów zwykle najbardziej eksponują kwestię oszczędności energii. W każdym systemie z rekuperacją mamy zapewniony odzysk ciepła z powietrza usuwanego, gdyż właśnie to oznacza samo określenie rekuperacja. To zużyte powietrze - zanim zostanie wyrzucone poza budynek - przekazuje swe ciepło świeżemu, nawiewanemu z zewnątrz. Oznacza to istotną oszczędność energii, bo powietrze nawiewane ma w efekcie np. +16°C zamiast -10°C.
Co oczywiste, odzysk ciepła może być nieco bardziej lub mniej skuteczny. Jednak trzeba pamiętać, że jest to tylko jeden z wielu istotnych parametrów rekuperatora i nie ma powodu żeby akurat ten traktować niczym fetysz. Ostatecznie centrala, która według katalogu ma o parę punktów procentowych wyższy współczynnik odzysku ciepła, wcale nie musi być lepsza. Ponadto porównywanie różnych rekuperatorów ma sens tylko wówczas, gdy wszystkie pracują w tych samych warunkach. Czyli chociażby przy tej samej wydajności (np. 200 m3/h) oraz temperaturze powietrza zewnętrznego i wewnętrznego. Natomiast, jeżeli jedna z central będzie pracowała np. na 100% wydajności nominalnej (tzw. wydatku powietrza), druga zaś tylko na 50%, to porównanie będzie zupełnie niemiarodajne. Nie bez przyczyny producenci rekuperatorów lubią się chwalić wynikami w rodzaju „do 94%”. Natomiast informacja o tym, w jakich warunkach jest to osiągane, dodawana jest gdzieś w przypisie drobnym drukiem.
Wymiennik obrotowy sorpcyjno-entalpiczny nie jest podatny na zamarzanie skroplin oraz ułatwia utrzymanie właściwej wilgotności powietrza, fot. VENTIA
Nieco podobnie jest z przekonywaniem o wyższości danego rodzaju wymienników ciepła nad pozostałymi typami. Jeżeli chodzi o sam odzysk ciepła, to różnice w jego sprawności pomiędzy popularnymi obecnie typami - modelami przeciwprądowymi oraz obrotowymi - nie są zbyt duże.
Faktycznie mogą w nie mniejszym stopniu niż z jego typu, wynikać z wielkości wymiennika, rodzaju użytych materiałów oraz pozostałych cech centrali. Natomiast istotną cechą może być to, że wymienniki przeciwprądowe nie są narażone na zamarzanie skroplin, natomiast nie występuje ono w modelach obrotowych. Te ostatnie zapewniają też nawilżanie nawiewanego powietrza w sezonie zimowym (szczególnie w odmianie sorpcyjno-entalpicznej). Sprawdź, jak działa rekuperacja zimą.
Jednak nie w każdym przypadku takie cechy będą równie ważne. Jeżeli np. rekuperacja współpracuje z wymiennikiem gruntowym (GWC), to zapewnia on wstępne podgrzewanie i nawilżanie powietrza zimą, jak i jego ochładzanie i osuszanie latem. Ponadto GWC chroni rekuperator przed zamarzaniem skroplin. Dlatego do każdej instalacji rekuperacji trzeba podchodzić indywidualnie. Fascynacja wyrwanymi z kontekstu danymi katalogowymi może nas sprowadzić na manowce przy wyborze rekuperatora.
Człowiek wielu zawodów, instalator z powołania i życiowej pasji. Od kilkunastu lat związany z miesięcznikiem i portalem „Budujemy Dom”. W swojej pracy najbardziej lubi znajdywać proste i praktyczne rozwiązania skomplikowanych problemów. W szczególności propaguje racjonalne podejście do zużycia energii oraz zdrowy rozsądek we wszystkich tematach związanych z budownictwem.
W wolnych chwilach, o ile nie udoskonala czegoś we własnym domu i jego otoczeniu, uwielbia gotować albo przywracać świetność klasycznym rowerom.
Komentarz dodany przez Tomasz: Główną przyczyną szumów i źle działającej wentylacji (gorzej niż niska jakość powietrza w pokojach, są wytyczne Stowarzyszenia Wentylacja Polska. Wg nich nawiew jest na kubaturę, na krotność wymian, a nie dla ludzi. A z nawiewu na kubaturę, wentylacji ...
1
