Czym się kierować, wybierając styropian?

Czego dowiesz się z artykułu?

• Jak dobrze wybrać styropian?
• Dlaczego gęstość styropianu, to cecha, na którą musimy koniecznie zwrócić uwagę?
• Jaka jest zalecana gęstość styropianu?
• Jak ocenić jakość styropianu?
• Czy warto wybrać szary styropian?
• Czym są oznaczenia na styropianie: fasada, podłoga, dach?
• Jak czytać etykiety na styropianie?
• Czy przy wyborze styropianu powinniśmy się kierować renomą producenta?

Styropian to materiał bardzo popularny i wytwarzany przez wielu producentów. Z jednej strony to dobrze, bo mamy konkurencję i duży wybór. Z drugiej jednak pojawiają się na rynku produkty bardzo marnej jakości i o parametrach znacznie gorszych niż deklarowane. Pokusa żeby oszczędzać na jakości jest bowiem ogromna.

Podpowiadamy jak się ustrzec przed takim nietrafionym zakupem. Co możemy i powinniśmy sprawdzić, ograniczonymi, amatorskimi metodami.

PODSTAWOWA CECHA - GĘSTOŚĆ STYROPIANU

Podstawową cechą styropianu którą możemy sprawdzić, jest waga paczki, a w konsekwencji gęstość materiału. Nie jest to wprawdzie parametr unormowany i producent nie ma obowiązku podawać gęstości, ale w praktyce większa gęstość zwykle oznacza:

• lepszą wytrzymałość mechaniczną, czyli większą odporność na ściskanie i rozerwanie;
• niższy współczynnik przewodzenia ciepła lambda (λ), czyli lepsze właściwości izolacyjne. O ile porównujemy ze sobą styropiany tego samego rodzaju (biały z białym, szary z szarym).

Nie są to reguły bez wyjątków, lecz zwykle się sprawdzają. Najwygodniej dla nas, jeżeli producent podaje deklarowaną gęstość materiału (w przeliczeniu na 1 m3) oraz wagę paczki (najczęściej mają one objętość 0,3 m3). Wtedy porównujemy tylko wynik ważenia z deklaracją producenta. Przy okazji zyskujemy jeszcze jedną ważną informację - jeżeli waga jest niższa od zapowiadanej, to mamy podstawy wątpić w rzetelność pozostałych zadeklarowanych parametrów.

Przeczytaj

Może cię zainteresować

Zaprojektuj budynek o minimalnym śladzie węglowym dzięki... Wata szklana na skórze? Sprawdź, jak się jej pozbyć! Jaki materiał izolacyjny wybrać: styropian czy płyty...

Dowiedz się więcej

• Jak wykonać szczelinę między wełną a deskowaniem? Prawidłowa wentylacja dachu skośnego i poddasza
• Jak stosować płyty PIR? Najczęściej zadawane pytania
• Boniowanie: krok po kroku do eleganckiej elewacji
• Boniowanie - co to jest i jak je wykonać?
• Jak zatrzymać ciepło w domu i obniżyć rachunki za ogrzewanie?
• Jeszcze większe dofinansowania do termomodernizacji w 2023 roku. Sprawdź, czy możesz skorzystać
• Jak zadbać o prawidłową wilgotność pomieszczeń po ociepleniu ścian od wewnątrz?
• Na czym polega elewacja wentylowana?
• Prawidłowe ocieplenie nadproży pod rolety
• Jak wybrać system ocieplenia dla domu?
• Dlaczego warto ocieplić dom?
• Jak obniżyć koszty ogrzewania domu? Sposób na nowoczesną termomodernizację
• Zastosowania wełny w płytach
• Jaka ściana, taki kołek - jak mocować, by nic nie spadło nam na głowę?
• Poddasze ocieplone zgodnie z Warunkami Technicznymi 2021
• Styropian z grafitem - na najbardziej wyśrubowane oczekiwania
• Dom w ekoklimacie! Jak zadbać o energooszczędność w domu?
• Nawet kilka tysięcy złotych oszczędności w jednym sezonie grzewczym. Jak to zrobić?

Zobacz więcej Zobacz mniej

Najlepsze produkty w ofercie to swoista wizytówka producenta. Dlatego są dopracowane pod każdym względem. Na tych płytach z jednej strony zaznaczono miejsca kołkowania i minimalną wielkość "mijanki", a na drugiej strefy, gdzie należy nałożyć klej. Dodatkowo ta powierzchnia jest żłobkowana, żeby poprawić przyczepność kleju. Gęstość wynosi zaś aż 16 kg/m3. (fot. Swisspor)

Gdy producent nie określił gęstości, powinniśmy posłużyć się tabelą gęstości styropianu, opracowaną przez Polskie Stowarzyszenie Producentów Styropianu (PSPS). Jeżeli faktyczna (zmierzona) gęstość będzie niższa, to nie jest to wprawdzie dowód niesolidności producenta ale i tak wyraźny sygnał ostrzegawczy dla nas. Bardzo możliwe, że ktoś tu próbuje oszczędzać na ilości surowca. Bo mniejsza gęstość to przecież większa ilość styropianu zrobionego z de facto tej samej jego ilości.

Zalecana gęstość styropianu według PSPS

SPOISTOŚĆ, WYTRZYMAŁOŚĆ, PALNOŚĆ STYROPIANU

Złą jakość styropianu może zdemaskować prosta próba, polegająca na jego przełamaniu. Nie powinien się wówczas zbytnio kruszyć i pylić. Przyjmuje się, że przynajmniej 1/3 granulek powinna wówczas ulec rozerwaniu, a nie po prostu się wykruszyć.

Jeżeli jest inaczej, to płytom najwyraźniej brakuje spoistości, granulat nie został wystarczająco mocno zespolony. A w takiej sytuacji, nawet jeżeli gęstość jest wystarczająca, wątpliwe stają się podstawowe parametry wytrzymałościowe - odporność na ściskanie oraz na rozciąganie (rozerwanie).

Po przełamaniu ze styropianu nie powinny wykruszać się luźne granulki. Warto zrobić taki prosty test spoistości. (fot. Archiwum BD)

Nieco dalej wyjaśnimy, gdzie na etykiecie możemy znaleźć informacje o nich i w jakich granicach powinny się mieścić. Tych cech dokładnie nie określimy amatorskimi metodami. Możemy raczej porównywać wyroby różnych producentów. A czasem różnice są tak duże, że np. nawet dość lekki, punktowy nacisk palcem pozostawia wyraźne wgłębienie, na innym ślad będzie ledwo widoczny. Lepiej zastanówmy się wówczas, czy na pewno chcemy mieć tak miękki styropian na ścianach.

Producenci, którzy przystąpili do programu "Pewny styropian" podają deklarowaną gęstość na opakowaniu. (fot. Austrotherm)

Warto także sprawdzić czy płyty "trzymają" wymiary i czy nie są zwichrowane. Najprościej jest ułożyć kilka z paczki obok siebie na równej, płaskiej powierzchni podłogi. Wtedy zobaczymy czy krawędzie równo do siebie przylegają. Warto też złożyć płyty powierzchniami czołowymi do siebie. Wówczas widać, czy nie są wygięte w łuk i nie powstaje pomiędzy nimi szczelina. To wbrew pozorom ważny test, bo gdy zaczniemy układać nawet minimalnie krzywe płyty na elewacji, okaże się, że zostają pomiędzy nimi coraz większe szczeliny.

Uwaga! Płyt szarego styropianu nie wolno ani w czasie składowania, ani też po przyklejeniu narażać na bezpośrednie działanie słońca. Zawsze powinny być osłonięte. Pod wpływem promieniowania słonecznego silnie się nagrzewają, a w konsekwencji również odkształcają. Płyty się więc deformują, a pomiędzy nimi powstają szczeliny. Nawet jeżeli tuż po przyklejeniu wszystko wyglądało idealnie.

STYROPIAN A IZOLACYJNOŚĆ

Jeżeli zastosujemy styropian o niższym współczynniku przewodzenia ciepła lambda (λ), to do osiągnięcia tego samego współczynnika U całej przegrody wystarczy jego cieńsza warstwa. Stąd rosnąca popularność styropianów szarych, które są pod względem izolacyjności lepsze od tradycyjnych, białych odmian.

Wybór pomiędzy białym i szarym styropianem jest więc jedną z podstawowych decyzji, które musimy podjąć. A we współczesnym budownictwie, ze względu na rosnące standardy energooszczędności, izolacje stają się coraz grubsze. Co szczególnie w pobliżu małych okien daje nieciekawy efekt. tzw. okienka strzelniczego.

FASADA, PODŁOGA, DACH - CO TO OZNACZA?

W nazwie handlowej styropianu zwykle zawiera się sugestia na temat jego zastosowania, np. fasada, dach/podłoga. Patrząc zdroworozsądkowo, powinniśmy się więc spodziewać, że wszystkie styropiany oznaczone "podłoga" będą miały podobne przynajmniej kluczowe parametry, np. zbliżoną wytrzymałość na ściskanie. Tak jednak nie jest.

Producent może bowiem nazwać swój produkt zupełnie dowolnie. A w efekcie nie mamy wcale pewności, że produkt X, sprzedawany pod nazwą "podłoga", będzie bardziej wytrzymały niż Y, nazwany "fasada".

Oczywiście, szanujący się (i klienta) producenci nie będą nadużywać takich nazw, ale bez sprawdzenia konkretnych parametrów pewności nie mamy. Podobnie jest zresztą w przypadku używania takich zwrotów, jak Premium. W jednej firmie będą to faktycznie płyty bardzo wysokiej jakości i o współczynniku lambda zaledwie 0,032. W innej zaś dużo gorszy styropian o lambdzie 0,042. Nie dajmy się więc nabierać na marketingowe chwyty.

Ten styropian podłogowy ma bardzo dużą wytrzymałość na ściskanie. CS(10) wynosi 100. Za to TR w ogóle nie określono, bo ta właściwość nie jest istotna przy takim zastosowaniu. (fot. Swisspor)

Najwyższej jakości styropian do ocieplania fasad ma wskaźnik TR wynoszący aż 150. Pochodną dużej gęstości i spoistości jest też bardzo wysoką odporność na ściskanie. CS(10) wynosi aż 80, co znaczy, że nadawałby się nawet do ułożenia w podłodze. (fot. Swisspor)

Dlatego pamiętajmy, że zawarte w nazwie oznaczenie typowego zastosowania możemy traktować tylko jako pierwszy etap selekcji. Najczęściej spotykane określenia i przeznaczenie to:

• fasada - ściany zewnętrzne;
• dach/podłoga - dachy płaskie, podłogi na gruncie;
• dach/podłoga/parking - szczególnie obciążone podłogi na gruncie, np. w garażach, w których przewiduje się ruch samochodów ciężarowych;
• fundament - o obniżonej nasiąkliwości wody (zgodnie ze starymi normami, oznaczany EPS P);
• podłoga pływająca - to tzw. styropian akustyczny, oznaczany często EPS T, przeznaczony do podłóg pływających, czyli umieszczany pomiędzy konstrukcją stropu i wylewką podłogową.

To oznaczenie wzorowane jest na starej, wycofanej już normie PN-B-20132:2005, która zakładała właśnie podanie typowego zastosowania oraz odporności na ściskanie i współczynnika lambda, np. EPS 70 040.

Styropian na fundamenty - spoista powierzchnia zmniejsza nasiakliwość płyt, a wyraźna faktura powierzchni poprawia przyczepność kleju. (fot. Swisspor)

Jednak podkreślmy, że teraz w użyciu tych określeń panuje dowolność. Żeby poznać konkretne cechy styropianu musimy rozszyfrować oznaczenie kodowe na etykiecie.

ETYKIETY NA STYROPIANIE - ROZSZYFROWUJEMY KOD

Zwykle bez trudu znajdziemy na etykiecie tylko kilka użytecznych informacji:

• wymiary płyt [mm];
• grubość płyt [mm];
• współczynnik λ [W/(m·K)].

Pozostałe parametry, bez których tak naprawdę nie wiemy czy nadadzą się one na ściany czy na podłogę ukryte są już w długim kodzie. I tylko tego wymaga obowiązująca norma. Zdecydowanie nie jest to forma przyjazna dla inwestora-amatora. Na szczęście, nie jest wcale trudno wyłuskać z kodu najistotniejsze informacje.

Kod może wyglądać tak:

EPS -EN 13163-T2-L2-W2-S2-P4-BS115- CS(10)70-DS(N)2-DS(70,-)1-TR100

Od razu uprzedźmy, że może być krótszy, w sytuacji, gdy producent nie deklaruje spełnienia niektórych parametrów.

Początek to oznaczenie rodzaju produktu (EPS) oraz normy (EN 13163). Najważniejsze będą dla nas zaledwie dwie wartości.

CS(10) - w tym przypadku ma wartość 70. Fachowo mówiąc, to wytrzymałość na ściskanie przy 10% odkształceniu względnym. A bardziej po ludzku, miara odporności styropianu na zgniecenie, np. ciężarem wylewki podłogowej.

Dokładniej rzecz biorąc, dowiadujemy się jak duży nacisk jest potrzebny żeby sprasować płytę o 1/10 jej pierwotnej grubości, np. z 10 do 9 cm. W naszym przykładzie to 70 kPa. Wartość CS(10) określa się zawsze w przypadku podłóg na gruncie i dachów płaskich. Zwykle przyjmuje się, że w przypadku podłóg nie powinna być mniejsza niż 80.

TR - w naszym przykładzie wynosi 100. Określa odporność styropianu na rozerwanie. To podstawowy parametr w przypadku styropianu do ocieplenia fasad. Trzeba podkreślić, że nie ma ogólnokrajowych, normowych wytycznych na temat tego, ile powinna wynosić wartość TR.

Polskie Stowarzyszenie Producentów Styropianu rekomenduje TR100, zaś w instrukcjach producentów systemów ociepleń (z tynkiem cienkowarstwowym) tę samą wartość, sporadycznie zaś 80.

Bardzo ważne, żeby kupiony przez nas styropian nie był pod tym względem słabszy. Jeżeli tak będzie to producent systemu ociepleń może odmówić uznania roszczeń gwarancyjnych, bo faktycznie nałożymy klej i tynk na powierzchnię o mniejszej wytrzymałości niż przez niego wymagana.

Dopiero po sprawdzeniu tych konkretnych parametrów wytrzymałościowych możemy stwierdzić czy styropian nadaje się np. na podłogę. Inaczej, jeżeli trafimy na wyrób niesolidnego producenta, to choćby nazwał on swój produkt "podłoga", to faktycznie może deklarować jedynie bardzo małą wytrzymałość, choćby CS(10)60.

I tak długo jak jego, obiektywnie bardzo marny, styropian będzie miał przynajmniej taką odporność na ściskanie, nie przyczepi się do niego ani Główny Urząd Nadzoru Budowlanego, ani żadna inna instytucja tego rodzaju. Aktualne normy dotyczące styropianu oraz cały system nadzoru zbudowane są bowiem w ten sposób, żeby wyłapywać produkty, które „nie trzymają” zadeklarowanych parametrów. Niezależnie od tego jakie one będą.

Możliwa jest więc nawet taka sytuacja, że w ramach kontroli ukarany zostanie producent obiektywnie dobrego styropianu podłogowego, który deklarował CS(10)100, a badanie wykazało, że wyrób miał CS(10)95. Za to wytwórca tego pseudopodłogowego produktu o CS(10)60 przejdzie wszystkie testy. Bo sprzedaje dokładnie to, co zadeklarował. Taki system nie jest ostatecznie zły, o ile kupujący ma pewną świadomość tego co kupuje i nie da się złapać na samą nazwę "podłoga".

RENOMA PRODUCENTA STYROPIANU

W praktyce bardzo ważnym czynnikiem przy wyborze styropianu będzie renoma producenta, nasze zaufanie do niego. W sumie całkiem słusznie, w sytuacji, gdy trudno nam zweryfikować jak deklarowane parametry mają się do rzeczywistości. A materiał ociepleniowy kupujemy przecież raz na dziesiątki lat.

Dobre parametry samego materiału to dopiero połowa sukcesu. Potrzebne jest jeszcze fachowe wykonawstwo. (fot. Termo Organika)

Założenie jest zwykle takie, że o ile nie dzieje się z nim nic złego to nie będziemy go zmieniać przez cały okres eksploatacji domu. Tym bardziej, że o ile zmiana ocieplenia ścian zewnętrznych się zdarza to w przypadku fundamentów należy już do rzadkości, a w przypadku podłóg właściwie się jej nie spotyka.

Z naszej perspektywy raz ułożony w takich miejscach styropian ma przeżyć nas. Nic więc dziwnego, że rośnie zainteresowanie produktami klasy Premium, z wyższej półki. Niejednokrotnie są to rzeczywiście wyroby "dopieszczone" przez producenta - o najlepszych parametrach, ze szczególnie surową kontrolą jakości, czy nawet produkowane w nieco odmiennej technologii.

Przykładem mogą być chociażby płyty wytwarzane metodą wtrysku do formy, a nie cięte z dużego bloku, jak to się zwykle robi w przypadku styropianu. W efekcie mają one np. lepszą wytrzymałość mechaniczną i większą stabilność wymiarową. Poza tym płyty są większe, co zmniejsza liczbę połączeń (potencjalnych szczelin) i przyspiesza układanie. Produktami Premium są też płyty dwuwarstwowe - większość ich grubości stanowi płyta z szarego styropianu zespolona z cienką zewnętrzną warstwą jasnego styropianu, która zapobiega nadmiernemu nagrzewaniu się płyt od słońca.

Ocieplenie z płyt dwuwarstwowych. Wykonano je starannie, docieplając również kolumnę, żeby uniknąć mostka termicznego w pomieszczeniu powyżej. (fot. Swisspor)

Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że o ile nie idą za tym konkretne cechy i dobra kontrola jakości, to określenia w rodzaju Premium, Extra itd. są tylko chwytem marketingowym. Każdy szanujący się producent ma przy tym w ofercie produkty z różnych grup cenowych. Tańszy nie oznacza w tym przypadku zły, chociaż niektóre parametry, np. współczynnik lambda będą nieco słabsze.

W końcu nie każdy klient jest skłonny dopłacać za lepszy produkt, a są jeszcze i deweloperzy. Ci ostatni kupują ogromne ilości i dla nich nawet niewielka różnica w cenie 1 m3 przekłada się na duże pieniądze. Co nie znaczy, oczywiście, że deweloperzy nie kupują też produktów z tzw. wysokiej półki.

Jednak najważniejsze, żebyśmy nawet dysponując mocno ograniczonym budżetem, lepiej kupili produkt standardowy, ze średniej półki, za to dobrej jakości i mający faktycznie zadeklarowane parametry, niż teoretycznie świetny, o zadeklarowanej np. bardzo niskiej lambdzie, ale w rzeczywistości bardzo słaby, którego jakość ma się nijak do deklaracji.

Jarosław Antkiewicz
fot. otwierająca: Austrotherm