Z czego budować ściany zewnętrzne?

Na energooszczędność domu wpływa wiele czynników - bryła budynku, grupowanie pomieszczeń zależnie od funkcji, usytuowanie w terenie i jego charakterystyka, orientacja względem stron świata, przegrody zewnętrzne, system wentylacji, ogrzewanie, sposób podgrzewania wody. Skoro ściany zewnętrzne mają wpływ na energooszczędność, to również materiał zastosowany do ich wykonania i ocieplenia nie jest bez znaczenia. Co prawda ściany obecnie najczęściej otula się grubą warstwą termoizolacji, która ma decydujące znaczenie dla izolacyjności cieplnej, jednak materiał konstrukcyjny też ma wpływ na straty ciepła.

W Polsce najwięcej domów energooszczędnych powstaje w technologii murowanej. Mogą być one zbudowane z dowolnego materiału, pod warunkiem że wykonawca będzie przestrzegał zaleceń producenta dotyczących zarówno materiału na mury jak i systemu ociepleń (w przypadku najpopularniejszych ścian warstwowych konieczne jest ocieplenie wełną lub styropianem o grubości 15-20 cm).

Dobór odpowiedniej grubości elementów oraz prawidłowe ich murowanie i ocieplenie pozwala zbudować ściany zewnętrzne, które spełniają wymogi dotyczące niskiego współczynnika przenikania ciepła (jednego z najważniejszych kryteriów budynków energooszczędnych). Zapoznaj się z artykułem: Budowa ścian zewnętrznych według wytycznych WT2021.

W niniejszym artykule skupimy się właśnie na materiałach najczęściej stosowanych do murowania i ocieplania ścian domów energooszczędnych.

Drobnowymiarowe elementy murowe - charakterystyka

Drobnowymiarowe elementy murowe mają długoletnią tradycję i tego względu określane są mianem budownictwa tradycyjnego. Niewielkie wymiary elementów pozwalają układać je ręcznie, bez użycia specjalistycznego sprzętu i łączyć na zwykłe lub cienkie spoiny.

Przeczytaj

Może cię zainteresować

Silka vs Ytong: znajdź różnice Zaprawa do Ytonga: klucz do energooszczędnego domu Ile puszek kleju na ścianę z Porothermu? Dowiedz się, jak...

Dowiedz się więcej

• Jak murować z bloczków i pustaków keramzytobetonowych?
• Które stropy są najsztywniejsze i najmniej się uginają?
• Jak obliczyć ilość pustaków na dom?
• Jak budować ściany z elementów keramzytobetonowych?
• Profesjonalny system renowacyjny do usuwania wilgoci i pleśni z Twojego domu
• 10 rzeczy, które musisz wiedzieć o stropach
• Wapno hydratyzowane - uniwersalny materiał wiążący w budownictwie
• Cichy dom - izolacja akustyczna stropów
• Z czego wybudować zdrowy dom w krótkim czasie i bez wilgoci technologicznej?
• Stropy filigranowe - czy warto wykonać z nich strop?

Zobacz więcej Zobacz mniej

Do elementów drobnowymiarowych należą produkty wykonane z następujących materiałów:

• z betonu komórkowego - bloczki, płytki, kształtki U, nadproża zbrojone;
• z ceramiki - pustaki, cegły, nadproża zespolone (żelbetowe) w kształtkach ceramicznych;
• z silikatów - cegły, bloczki, kształtki;
• z betonu lekkiego, np. keramzytobetonu - bloczki, pustaki, elementy szalunkowe, kształtki wieńcowe i kształtki nadprożowe.

Murowanie ścian z betonu komórkowego na cienką spoinę. (fot. Solbet)

Beton komórkowy do budowy ścian zewnętrznych

Autoklawizowany beton komórkowy jest jednym z najpopularniejszych materiałów stosowanych w Polsce. Nazwa określa sposób jego produkcji. Materiał ten nazywany jest również suporeksem, siporeksem, gazobetonem oraz porobetonem, co jest najtrafniejszym określeniem określającym jego porowatą budowę. Na świecie produkowany jest od ponad stu lat, w Polsce od ponad 70. Bloczki z betonu komórkowego to najczęściej stosowane elementy. Dostępne są też nadproża, płytki i kształtki U, które pozwalają budować systemowo.

Beton komórkowy jest materiałem konstrukcyjnym, a przy tym ma bardzo dobre parametry termoizolacyjne. Zakres wytrzymałości na ściskanie, chociaż nie jest zbyt szeroki, pozwala wznosić ściany nośne również w budynkach wielokondygnacyjnych.

Beton komórkowy ma wysoką porowatość i niską gęstość. Jest materiałem jednorodnym - wszystkie parametry fizyczne, takie jak izolacyjność cieplna i akustyczna oraz wytrzymałość na ściskanie we wszystkich kierunkach są takie same - w poprzek ściany, jak i wzdłuż oraz w pionie.

Porowata struktura powoduje, że materiał jest lekki, ponadto powietrze zawarte w milionach porów jest bardzo dobrym izolatorem cieplnym - na 1 m3 materiałowego przypada aż 5 m3 powietrza. Porowatość betonu komórkowego wynosi ok. 80%, a wytrzymałość na ściskanie od 2 do 5 MPa, (1 MPa to 100 ton na m2).

Wyroby z betonu komórkowego oferowane są w różnych gęstościach, które stosuje się do wykonywania określonych rodzajów ścian:

• nośne ściany jednowarstwowe - średnia gęstość 400 (kg/m3) i niższe;
• nośne ściany warstwowe - 500 i 600;
• ściany działowe - 500 i 600,
• ściany o wyższej wytrzymałości - 700,
• klasy gęstości, np. 500, 600 jak i każde inne, w zależności od sytuacji, stosuje się np. w budownictwie przemysłowym i halach magazynowych.

Bloczki produkowane są jako profilowane na pióra i wpusty z uchwytami montażowymi lub bez profilowania. Połączenie na pióra i wpusty nie wymaga wypełniania spoin pionowych.

Bloczki z betonu komórkowego najczęściej mają profilowane powierzchnie i uchwyty montażowe, ułatwiające przenoszenie elementów. (fot. Termalica (Bruk-Bet))

Zależnie od producenta, poszczególne elementy mają różne wymiary.

W zależności od technologii murowania stosuje się wyroby o innej grubości:

• na ściany jednowarstwowe - ponad 40 cm;
• na dwuwarstwowe i trójwarstwowe (z ociepleniem) - 24 i 30 cm.

Dzięki niskiej gęstości betonu komórkowego bloczki mogą mieć duże wymiary, są przy tym lekkie i ergonomiczne, dlatego na 1 m2 muru potrzeba tylko 7 sztuk. Ponieważ elementy mają wysoką dokładność wymiarową, najczęściej muruje się je na zaprawy murarskie do cienkich spoin, coraz rzadziej na zwykłe.

Ściany zewnętrzne z pustaków ceramicznych - charakterystyka

Elementy ceramiczne to synonim tradycyjnego budowania, znanego od wieków. Obecnie dostępne wyroby są jednak zupełnie inne niż te produkowane dawniej. Wyroby ceramiczne to przede wszystkim pustaki i cegły, pełne lub drążone. Pustaki mogą być tradycyjne lub poryzowane. Choć najczęściej ściany muruje się z pustaków, cegły są również stosowane, ale ze względu na bardzo dużą pracochłonność nie wykonuje się z nich całych budynków. Najczęściej wykorzystywane są jako elementy warstwy licowej murów trójwarstwowych oraz do wykonywania filarków - zamiast elementów żelbetowych wylewanych na budowie.

Dom zbudowany z pustaków ceramicznych. (fot. Archiwum BD)

Pustaki poryzowane są wykonane z materiału, który ma porowatą strukturę. Dodatkowo są uformowane w elementy drążone, dlatego mogą mieć większe wymiary, niż pełne elementy ceramiczne. Dzięki porowatej strukturze w jednym kierunku pustaki mają dobrą izolacyjność cieplną, a w innym właściwości materiałów konstrukcyjnych. Najczęściej mają powierzchnie czołowe (boczne) ukształtowane na pióra i wpusty. Wyroby poryzowane mają znacznie lepszą izolacyjność cieplną niż elementy pełne. Są niejednorodne, czyli w każdym kierunku mają inne właściwości - dlatego tak istotne jest to, w jaki sposób zostaną wmurowane.

Ich uzupełnieniem są nadproża żelbetowe wykonane w kształtkach ceramicznych. W ten sposób wykonawca ma możliwość postawienia budynku w kompletnym systemie, co jest zalecane. Wytrzymałość na ściskanie pustaków ceramicznych waha się od 7,5 MPa do 20 MPa - trzeba jednak wiedzieć, że wytrzymałość elementów murowych nie przekłada się proporcjonalnie na wytrzymałości muru.

Połączenia pustaków na pióra i wpusty. (fot. Wienerberger (Porotherm))

Zasady murowania są podobne, jak w przypadku betonu komórkowego. Pustaki profilowane na pióra i wpusty i szlifowane można murować na zaprawy cienkowarstwowe bez wypełnienia spoin czołowych (pionowych) lub na piankę poliuretanową. Trzeba jednak pamiętać, że wszędzie tam, gdzie w murze stosuje się elementy mniej dokładne, czyli nadproża, docięte pustaki, itp. trzeba jednak zastosować tradycyjną zaprawę. Natomiast pustaki bez profilowania należy murować z wypełnieniem spoin pionowych (poziome powinny być wypełnione zawsze). Elementy nieszlifowane łączy się na zaprawy zwykłe, czyli o grubości 6-15 mm.

Ściana z pustaków ceramicznych łączonych na zaprawę zwykłą i na piankę poliuretanową. (fot. Archiwum BD)

Podobnie jak beton komórkowy, elementy poryzowane mogą służyć do budowy domów jednorodzinnych i konstrukcji wielokondygnacyjnych. Grubość murów jednowarstwowych oraz z dociepleniem jest podobna jak w betonie komórkowym (powyżej 40 cm na ściany jednowarstwowe).

Nowością są pustaki ceramiczne z drążeniami wypełnionymi wełną mineralną przeznaczone do stawiania ścian bez ocieplenia. Do łączenia takich elementów stosuje się cienkowarstwową zaprawę w piance lub klejową.

Ściany zewnętrzne z silikatów - charakterystyka

Wyroby wapienno-piaskowe charakteryzują się dużą masą - gęstość materiału wynosi 1400-2000 kg/m3. Wpływa to na właściwości wyrobów i ścian z nich wykonywanych. Elementy murowe przez dużą gęstość mają wysoką wytrzymałość na ściskanie. Masa też związana jest z dobrą izolacyjnością akustyczną, ale za to słabą izolacyjnością cieplną. Poza tym silikaty mają też dużą pojemność cieplną. Oznacza to, że szybko przejmują ciepło z otoczenia.

Elementy murowe silikatowe to bloczki i cegły. Również mają powierzchnie czołowe profilowane na pióra i wpusty z uchwytami montażowymi albo gładkie.

Stosuje się je do budowania ścian zewnętrznych i wewnętrznych konstrukcyjnych i działowych oraz jako warstwę elewacyjną w ścianach trójwarstwowych. Wytrzymałość na ściskanie silikatów wynosi od 15 do 25 MPa. Wymiary są uzależnione od producenta, jednak duża masa wpływa na ich ograniczenie. Grubość ścian konstrukcyjnych wynosi od 18 do 25 cm. Ze względu na niską izolacyjność cieplną ściany zewnętrzne wymagają docieplenia. Zasady murowania są takie same, jak w przypadku wcześniej opisanych materiałów - na cienkowarstwową zaprawę klejową lub tradycyjną.

Wyroby wapienno-piaskowe też mają uchwyty montażowe przyspieszające murowanie. (fot. po lewej: Silka (Xella), po prawej Grupa Silikaty)

Wyroby keramzytobetonowe na ściany zewnętrzne - charakterystyka

Wyroby keramzytobetonowe to elementy z dodatkiem lekkiego kruszywa ceramicznego - keramzytu, który powstaje z wypalenia gliny w piecach obrotowych w temperaturze ok. 1150°C. W wyniku tego procesu kruszywo jest porowate i lekkie, a jednocześnie wytrzymałe.

W skład oferty pustaków wchodzą elementy o szerokości 12 i 24 cm wraz z elementami uzupełniającymi w postaci kształtek U.

Wyroby keramzytobetonowe mają własności użytkowe podobne do ceramiki. Bloczki i pustaki o grubości 24 cm wymagają docieplenia. Produkowane są również bloczki z wkładką izolacyjną, które nie wymagają docieplenia zewnętrznego i przy grubości np. 42 cm ścianę można stawiać jako jednowarstwową. Na system składa się wiele elementów, które muruje się na zaprawę ciepłochronną. Elementy mają powierzchnie czołowe wyprofilowane na pióra i wpusty.

Dom wybudowany z pustaków keramzytobetonowych. (fot. Archiwum BD)

Materiały termoizolacyjne

• Wełna mineralna

Jest materiałem wytwarzanym z naturalnych skał. Szklaną uzyskuje się z piasku kwarcowego lub stłuczki szklanej, skalną zaś ze skał bazaltowych z niewielką domieszką żużlu. Oba rodzaje mają praktycznie te same właściwości termoizolacyjne, ale szklana ma znacznie mniejszą gęstość, jest też bardziej elastyczna dzięki temu łatwiej wypełnić nią przestrzenie np. pomiędzy krokwiami - utrzymuje się nawet bez dodatkowego mocowania i tylko nieznacznie obciąża konstrukcję. Za to wełna skalna jest twardsza i dużo bardziej wytrzymała mechanicznie.

Wełna oferowana jest w kilku postaciach. Najpopularniejsze z nich są płyty i maty. Maty są praktyczniejsze, kiedy ocieplamy dach pomiędzy krokwiami lub strop pomiędzy belkami nośnymi - możemy odcinać od razu fragmenty odpowiadające rozstawowi belek, co przyspiesza pracę i zmniejsza ilość odpadów. Płyty (z wełny skalnej) natomiast są znacznie wygodniejsze przy ociepleniu ścian zewnętrznych metodą ETICS (BSO). Podobnie jak styropian mocuje się na klej i kołki, pokrywa zaprawą klejową, wtapia w nią siatkę i wykańcza tynkiem cienkowarstwowym.

• Styropian (EPS)

Polistyren ekspandowany EPS powstaje przez uformowanie materiału w bloki, następnie tnie się go na płyty o pożądanej grubości (wielkości 500 × 1000 mm). Struktura ich powierzchni jest w związku z tym porowata, co zwiększa podatność na nasiąkanie wodą, chociaż nasiąkliwość styropianu i tak jest mała. Styropian EPS może być:

• zwykły - białe płyty o zróżnicowanej gęstości, wytrzymałości i przewodności cieplnej (współczynniku λ); przeznaczone głównie do ocieplania ścian i podłóg;
• grafitowy - srebrne, szare, czarne lub nakrapiane płyty o obniżonym współczynniku przewodzenia ciepła λ przeznaczone na ściany, podłogi i fundamenty;
• o obniżonej chłonności wody - najczęściej niebieskie, stosowane do izolacji fundamentów bądź na dachy płaskie i podłogi na gruncie, nie tylko ze względu na mniejszą chłonność, ale także większą gęstość i wytrzymałość mechaniczną.

Do ocieplania ścian zewnętrznych metodą ETICS (BSO) stosuje się płyty białe i grafitowe. Mocuje się je do ściany w taki sam sposób jak wełnę, korzystając z elementów kompletnego systemu ociepleń wybranego producenta.

Płyty styropianu EPS stosowane do ocieplania ścian metodą ETICS (BSO) mogą mieć różny kolor. (fot. Austrotherm)

• Polistyren ekstrudowany XPS

XPS charakteryzuje się bardzo dobrą izolacyjnością termiczną, odpornością na działanie wilgoci oraz wysoką wytrzymałością. Jest produkowany w nieco inny sposób niż EPS, od razu w formach o odpowiedniej grubości. Płyty mają mniejszą nasiąkliwość, większą wytrzymałość i lepszą izolacyjność niż styropian tradycyjny, ale są znacznie droższe. Łatwo je odróżnić bo są barwione (zielone, różowe) i większe (600 × 1250 mm). Z racji swoich właściwości XPS najczęściej stosuje się do izolacji fundamentów, dachów płaskich i tarasów nad pomieszczeniem, rzadko do ocieplania ścian. Do mocowania płyt stosuje się kleje bezrozpuszczalnikowe.

Na koszt ścian warstwowych wpływ ma również cena izolacji termicznej. Najlepiej zastosować kompletny system jednego producenta, zawierający wszystkie potrzebne składowe. (fot. Termo Organika)

Z czego budować ściany zewnętrzne - porównanie kosztów

Przy analizowaniu kosztów ścian zewnętrznych z poszczególnych materiałów trzeba wziąć pod uwagę całkowity koszt postawienia ściany na gotowo, a więc z uwzględnieniem nie tylko samego muru, ale również ocieplenia oraz elewacji (co szczególnie ma znaczenie w przypadku ścian trójwarstwowych). Można nie uwzględniać tynków wewnętrznych, bo niezależnie od rodzaju materiału na mury ich wykonanie i koszt będą podobne. Ogólnie przyjmuje się, że koszt postawienia ścian stanowi tylko 10-15% ogólnych wydatków na budowę domu. Różnice w kosztach zakupu materiałów są bardzo niewielkie i zależą w dużej mierze od tego jakie ceny wynegocjujemy u dostawy - najczęściej najbliższej hurtowni budowlanej, w której będziemy zaopatrywać całą budowę.

Ocieplenie 1 m2 ściany styropianem metodą lekką mokrą kosztuje najczęściej 100-120 zł. W tym 55-80 zł to koszt materiałów (styropian grubości 15 cm, zaprawa klejowa, siatka, grunt, tynk cienkowarstwowy) i od ok. 40 zł za robociznę/m2. Ceny mogą się różnić w zależności od regionu kraju. Na ich wysokość koszt samego styropianu wpływa nieznacznie (płyta 15-centymetrowa jest o kilka procent droższa od 12-centymetrowej i nieco tańsza od 20-centymetrowej). Większe znaczenie ma tynk - silikatowy będzie droższy od akrylowego.

Ogólnie można przyjąć, że najdroższe będzie postawienie ścian trójwarstwowych z ceramiki, ocieplonych i wykończonych cegłą klinkierową - 300-370 zł/m2 (materiały z robocizną). Znacznie mniej zapłacimy za najpopularniejsze ściany dwuwarstwowe - 150-220 zł/m2, a koszt postawienia ściany jednowarstwowej oscylować będzie w granicach 200-270 zł/m2.

Dlaczego budując dom, warto robić przetargi na wykonawcę i na materiały?

Joanna Dąbrowska
fot. otwierająca: ZCB Owczary