Zła passa pomp ciepła w Polsce. Co decyduje o ich jakości i bezpieczeństwie? Sprawdź przed zakupem
Zła passa pomp ciepła w Polsce. Co decyduje o ich jakości i bezpieczeństwie? Sprawdź przed zakupem
Czy pompy ciepła zapewnią niezawodne ogrzewanie? Co decyduje o jakości pomp ciepła? Czy są bezpieczne? Wiadomo, że są lepsze i gorsze urządzenia. Po tragicznym zdarzeniu eksplozji pompy ciepła zainstalowanej w domu jednorodzinnym, nad pompami zebrały się czarne chmury. A do tego jeszcze mityczne doniesienia o rachunkach grozy. Dlatego, jeśli chcesz kupić pompę ciepła, zrób to z głową!
W prawie każdym domu jednorodzinnym jego ogrzewanie stanowi główny koszt eksploatacyjny. Przy tym instalacja c.o. oraz źródło ciepła to nie meble albo kolor ścian w salonie - tego nie da się zmienić łatwo, szybko i niskim kosztem. Dlatego warto patrzeć na ogrzewanie - pod kątem kosztów, jak i obsługi - mając w głowie perspektywę przynajmniej kilkunastu kolejnych lat.
Jak na tym tle wypadają pompy ciepła? Generalnie bardzo korzystnie, gdyż pompy ciepła są urządzeniami nie wymagającymi w zasadzie obsługi, czystymi, przy prawidłowej konfiguracji systemu tanimi w eksploatacji. Ponadto pompy ciepła są uważane za nowoczesne urządzenia grzewcze i można powiedzieć perspektywiczne - takie, których użytkowanie nie zostanie ograniczone czy wręcz zakazane. Taka perspektywa zaś całkiem realnie rysuje się w UE w odniesieniu do większości kotłów.
Czy warto zainwestować w pompy ciepła?
Jeżeli zaś mówimy o wartości domu, szczególnie w kontekście jego ewentualnej sprzedaży, to właśnie kwestia tego jak pompy ciepła są postrzegane, ma nie mniejsze znaczenie, niż to jakie one rzeczywiście są. Generalnie są zaś postrzegane pozytywnie, obecność pompy ciepła jest atutem. Równocześnie warto podkreślić, że patrząc od drugiej strony - z perspektywy kupującego - sama informacja, że pompa ciepła w domu jest, nie oznacza zbyt wiele. Świadomy klient powinien w tym momencie zacząć sprawdzanie. Czyli dowiedzieć się jaka to jest pompa ciepła i w jakiej instalacji pracuje, a więc czy ma w ogóle szansę działać skutecznie i w sposób ekonomiczny.
Czarne chmury nad pompami ciepła w Polsce
Po trochu zaczyna się to przebijać do świadomości inwestorów - kupujących, sprzedających, budujących domy. A przecież jeszcze 10 lat temu pompy ciepła postrzegano jako urządzenia luksusowe i gwarantujące ogrzewanie niemal za darmo. Natomiast w ciągu ostatnich 2-3 lat w pewnym stopniu obserwujemy zjawisko odwrotne - pojawiły się narzekania na jakość i wydajność pomp ciepła, portale internetowe z upodobaniem piszą o „rachunkach grozy”, zalaniu polskiego rynku przez „chińskie badziewie”. A ostatnie doniesienia o tragicznym wypadku podczas serwisowania pompy ciepła, w wyniku którego zginęły dwie osoby, doprowadziły do tego, że powstały obawy i mnóstwo spekulacji na temat bezpieczeństwa pomp ciepła. Jedno i drugie podejście jest podobnie szkodliwe, bo zmitologizowane i mające niewiele wspólnego z rzeczywistością.
Jak sprawdzić jakość pompy ciepła?
Pompy ciepła, jak i wszystkie inne urządzenia, nie są wolne od ograniczeń i mają pewne słabe strony. Równocześnie jednak przekreślanie ich wszystkich, dlatego że w niektórych domach się ewidentnie nie sprawdzają lub ktoś kupił pompę ciepła, której parametry są dalekie od kuszących deklaracji producenta i sprzedawcy, jest działaniem zupełnie nieracjonalnym. Po prostu są pompy ciepła lepsze i gorsze, a ponadto lepiej lub gorzej sprawdzające się w konkretnej sytuacji - w domu o takim a nie innym standardzie docieplenia, z określoną instalacją grzewczą itd. To samo można przecież powiedzieć o kotłach, czy nawet o samochodach - są bardzo różne i nie każdy będzie odpowiadał naszym potrzebom.
W większości instalacji pompa ciepła zapewnia nie tylko ogrzewanie pomieszczeń, ale również c.w.u. (fot. GALMET)
Dlatego, jeżeli zamierzamy kupić pompę ciepła lub dom z pompą ciepła, to przede wszystkim dobrze zastanówmy się, na jakich cechach instalacji grzewczej nam najbardziej zależy. Z czego absolutnie nie chcemy rezygnować, za co jesteśmy gotowi zapłacić więcej, jakie są granice dopuszczalnych kompromisów. Bowiem dla jednej osoby do zaakceptowania będzie tylko dom ogrzewany wyłącznie pompą ciepła, absolutnie bezobsługowy i zautomatyzowany. Dla kogoś innego zaś w pełni satysfakcjonująca będzie sytuacja, gdy pompa ciepła samodzielnie ogrzewa budynek np. do temperatury -10°C na zewnątrz. Natomiast po przekroczeniu tej granicy po prostu trzeba uruchomić kocioł albo chociaż rozpalić w kominku.
Jaka jest najważniejsza cecha ogrzewania? Odpowiedzi mogą być bardzo różne, jednak po dłuższej dyskusji większość osób zgadza się, że w naszym klimacie, nawet jeżeli nie najważniejszą, to przynajmniej jedną z głównych cech powinna być pewność działania. Tak abyśmy w środku zimy nie znaleźli się w poważnym kłopocie. Z jednej strony chodzi o niezawodność samych pomp ciepła. Największe znaczenie ma tu ich jakość. Liczy się również wyposażenie dodatkowe, np. obecność grzałek elektrycznych w pompie ciepła, które można uruchomić w razie awarii. Czy nam się to podoba, czy nie w praktyce jedynym czytelnym dla większości ludzi wskaźnikiem jakości pompy ciepła jest marka urządzenia. Po prostu naprawdę mało kto jest w stanie rzetelnie ocenić parametry techniczne pomp ciepła. Koniecznie trzeba brać to pod uwagę przy zakupie pompy ciepła - znany producent jest tu atutem. Niekiedy warto więc za pompę ciepła nieco dopłacić, by mieć urządzenie dobrej jakości.
Jeśli chcesz kupić pompę ciepła sprawdzonej jakości i dodatkowo dostać na nią dofinansowanie, skorzystaj z tzw. listy ZUM. Jak informuje Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej - Zabezpieczy to możliwość szerokiego wyboru przez osoby korzystające z programu „Czyste Powietrze” dobrej jakości pomp ciepła a jednocześnie umożliwi producentom, dystrybutorom i importerom przeprowadzenie pełnych badań tych urządzeń”. Lista urządzeń, które spełniają parametry, nieustannie się wydłuża. Obecnie liczy 1599 modeli pomp ciepła, to o 1299 więcej niż 14.06.2024 r., gdy wybór pomp ciepła z tej listy w ramach programu „Czyste powietrze” stał się obowiązkowy. Sprawdź model pompy ciepła tutaj - obowiązująca lista ZUM >>>
Czy pompy ciepła są bezpieczne?
I co ważne, zamontowane i serwisowane przez profesjonalnych instalatorów pompy ciepła są całkowicie bezpieczne. Pamiętajmy o tym, że prace przy pompach ciepła z czynnikami chłodniczymi wymagają specjalistycznej wiedzy i uprawnień do montażu tych urządzeń. Zgodnie z wytycznymi PORT PC, który od kilkunastu lat opracowuje i promuje standardy bezpieczeństwa w zakresie montażu i serwisu pomp ciepła, czytamy: - Podczas instalowania i uruchamiania pomp ciepła z palnymi czynnikami chłodniczymi zwykle nie zakłada się, że powstanie wybuchowa atmosfera gazowa. Aby zapobiec możliwym zagrożeniom, należy przedsięwziąć podstawowe środki bezpieczeństwa. Podczas pracy przy pompie ciepła należy unikać źródeł zapłonu. Obejmuje to również operacje wiercenia i szlifowania, w których mogą wystąpić wysokie temperatury. Prace przy urządzeniach elektrycznych mogą być wykonywane wyłącznie przez wykwalifikowany personel. W przypadku pomp ciepła z palnymi czynnikami chłodniczymi szczególnie ważne jest staranne wyrównywanie potencjałów. Kanały na kable i rury w budynku muszą być gazoszczelne.
Z drugiej strony mamy kwestię dostępności paliw i energii. Przecież bez zasilania nawet najlepszy kocioł lub pompa ciepła staje się kosztownym, ale bezużytecznym kawałkiem metalu, plastiku i elektroniki. Warto tu przypomnieć przeszłość całkiem niedawną, czyli rok 2022 r. i obawy o brak węgla, gazu ziemnego i ropy. Nie jest to wspomnienie przyjemne, ale niektórzy byli bliscy paniki. Ogromnie wzrosło wówczas zainteresowanie nie tylko pompami ciepła, ale również kotłami elektrycznymi (jako względnie tanimi i łatwymi do zainstalowania). Może warto odświeżyć w pamięci nawet dyskusję o tym na jakich zasadach wolno zbierać chrust w lasach państwowych.
Pod tym względem pompy ciepła mają tę zaletę, że potrzebną do ich działania energię elektryczną można wytwarzać z różnych źródeł - od węgla po fotowoltaikę i wiatraki. Plusem jest również to, że dająca ostatecznie tyle samo ciepła, pompa ciepła zużywa 3-4 razy mniej prądu, niż kocioł elektryczny. W pewnym stopniu energię z sieci można też zastąpić własnym prądem z mikroinstalacji PV (paneli). Chociaż całkowite uniezależnienie się od sieci jest raczej mało realne. Tak czy inaczej, pompę ciepła zasilamy czystym, uniwersalnym nośnikiem energii w postaci prądu. Ryzyko, że zostaniemy go pozbawieni na dłużej jest niezbyt wielkie. Bowiem, żeby się tak stało musiałaby „paść” nie tylko sieć, ale i cały system energetyczny. Natomiast służby państwowe zrobią niemal wszystko, żeby do tego nie dopuścić. W efekcie pod względem pewności zasilania pompy ciepła wypadają nawet lepiej, niż np. kotły gazowe. Bo te ostatnie może wyłączyć z eksploatacji zarówno brak gazu, jak i prądu. Oczywiście, w naszym klimacie zawsze warto mieć w domu jakieś źródło ciepła zupełnie niezależne od infrastruktury. Czyli w praktyce piec lub kominek działający bez prądu, gazu i wody. Nawet jeżeli będziemy z niego korzystać sporadycznie, to i tak będziemy spać spokojniej.
Jak działa i jak obsługiwać pompę ciepła?
W kwestii codziennej obsługi systemu z pompą ciepła właściwie nie ma o czym pisać. W prawidłowo skonfigurowanym systemie czegoś takiego po prostu nie ma. Ostatecznie, jeżeli uznamy to za stosowne, możemy wyłączać pompę ciepła w pewnych godzinach. W okresach, gdy jej sprawność jest niska (największy mróz i pompa ciepła powietrzna), zaś zdolność budynku do akumulacji ciepła i utrzymania stałej temperatury jest wystarczająco duża. Jednak podkreślmy - to jest coś, co możemy robić, ale nie musimy. Pompa ciepła jest w stanie działać również w trybie w pełni automatycznym. Wtedy zaś jedyne, co musimy zrobić, to określić jak wysoką temperaturę chcemy mieć w domu. Ta bezobsługowość pomp ciepła to ogromny atut. Wiele osób, po prostu nie wyobraża sobie, że musieliby np. rozpalać w kotle, co kilka godzin dokładać paliwa, później usuwać popiół. Czyli nie biorą pod uwagę tego co w większości polskich domów jednorodzinnych było standardem jeszcze 20 lat temu, zaś w wielu z nich jest nim po dziś dzień. Może warto zadać sobie pytanie, czy sami nie należymy do tej grupy? Niezależnie od tego, jaka będzie odpowiedź, nie ulega wątpliwości, że praktycznie każdy woli nie musieć wkładać jakiegokolwiek wysiłku w obsługę ogrzewania. Zresztą nie jest to wyłącznie kwestia chęci, lecz także możliwości. Nie każdemu tryb życia i pracy umożliwia takie doglądanie kotła parę razy dziennie. Ponadto nie wszyscy mają odpowiednie możliwości fizyczne i zdrowie. Przecież nawet użytkowanie zautomatyzowanego kotła na węgiel lub pelety wymaga jednak dźwigania worków ważących nawet po 25 kg. Warto też zastanowić się czy my nadal będziemy mieć na takie rzeczy siły i zdrowie za 10-15 lat? Młodsi się przecież nie robimy. Z tych wszystkich względów bezobsługowość można z całą pewnością zapisać po stronie zalet na liście cech pompy ciepła.
Czy ogrzewanie pompą ciepła się opłaca?
Od 2027 r. ma zacząć obowiązywać nowy wariant unijnego systemu handlu prawami do emisji CO2, znany jako ETS2. Obejmie on również transport i budownictwo, w tym właśnie paliwa kopalne wykorzystywane do ogrzewania domów. Czeka więc nas podwyżka cen gazu, węgla oleju opałowego. Można się spodziewać, że wprowadzenie ETS2 właściciele domów z pompą ciepła odczują o wiele mniej, niż ci korzystający z innych sposobów ogrzewania. Dlatego po 2027 r. budynki z pompą ciepła na pewno zyskają na atrakcyjności.
Jaki rodzaj pompy ciepła wybrać do domu?
Wielokrotnie pisaliśmy o technicznych aspektach funkcjonowania systemów z pompą ciepła. Powtarzanie teraz tego wszystkiego byłoby niemożliwe i nie miałoby sensu. Jednak i tu nie możemy pominąć które bezpośrednio wpływają na stopień trudności oraz koszt wykonania układu z pompą ciepła. Zasadnicze znaczenie ma tu rodzaj tzw. źródła dolnego. Tak określa się ten element otoczenia, z którego pompa pobiera ciepło. Oraz związaną z tym instalację. Może to być:
powietrze zewnętrzne;
grunt w postaci tzw. kolektorów poziomych lub pionowych odwiertów;
wody podziemne lub powierzchniowe (staw lub rzeka), co jest rozwiązaniem skrajnie mało popularnym.
Rodzaj źródła dolnego wpływa w sposób zasadniczy na parametry pracy samej pompy ciepła, w tym jej sprawność oraz uzyskiwaną faktycznie moc. Bardzo dobrym przykładem są pompy ciepła powietrzne, czyli te zdecydowanie najchętniej kupowane w naszym kraju. Pracują one we wręcz skrajnie zróżnicowanych warunkach - od ok. -20°C (mrozy) do ponad +20°C (przygotowywanie c.w.u. latem). Ta zmienność temperatury zewnętrznej wynika z czynników obiektywnych, od nas zupełnie niezależnych. Musimy się więc pogodzić z faktem, że nawet w ciągu samego sezonu grzewczego, gdy konieczne jest ogrzewanie wnętrz, współczynnik sprawności COP tej samej pompy ciepła może się zmieniać np. od ponad 5 (temperatura powietrza +10°C) do mniej niż 2 (temperatura powietrza -20°C). Zróżnicowanie faktycznych kosztów pozyskiwanego ciepła może być więc bardzo duże. Ponadto trzeba podkreślić, że moc tego rodzaju pomp ciepła bardzo często podaje się przy +7°C, zaś w czasie mrozów może być ona nawet 2-3 razy niższa.
Dlaczego powietrzne pompy ciepła są najczęściej kupowane?
Skąd więc bierze się tak duża popularność pomp ciepła powietrznych? Podstawowe powody to względnie niska cena (w stosunku do pomp innych typów) oraz łatwość instalacji. Przecież w ich przypadku nie wykonujemy w ogóle instalacji po stronie źródła dolnego. Tę funkcję pełni wentylator przetłaczający powietrze oraz wymiennik odbierający z tego powietrza ciepło. Przy wszystkich wadach tego rozwiązania jego niezaprzeczalnym atutem jest prostota - zamiast rozkopywać działkę lub robić odwierty, sprawny instalator w ciągu kilku godzin ustawia pompę ciepła przy budynku i wykonuje całą niezbędną instalację. Szczególnie na zagospodarowanych już posesjach ten argument może przeważyć nad wszystkim innym. Ponadto tego rodzaju pompy ciepła, chociaż nie osiągają tak imponujących wyników jak urządzenia gruntowe, to i tak okazują się być wystarczająco dobre. Oczywiście pod warunkiem, że dobrano je prawidłowo do konkretnego budynku i są wysokiej jakości.
Jakie są zalety i wady gruntowych pomp ciepła?
Z kolei na korzyść pomp ciepła gruntowych przemawia stabilność warunków pracy. A więc przewidywalność tego jaką sprawność i moc będą osiągać. Co najważniejsze - osiągać zawsze, niezależnie od tego czy mamy dopiero wczesną jesień, czy środek zimy. Pytanie tylko, czy jesteśmy gotowi, by ponieść w związku z tym niemałe dodatkowe koszty związane z montażem gruntowej pompy ciepła? W dosłownym sensie finansowym, gdyż koszt prac ziemnych zwykle będzie wynosił przynajmniej kilkanaście tysięcy zł, czasem nawet kilkadziesiąt. Ponadto swoistym kosztem jest również konieczność prowadzenia prac, czyli faktycznie zdemolowania części działki, za pomocą ciężkiego sprzętu. Pół biedy, jeżeli dzieje się to na etapie budowy nowego domu, gorzej gdy w trakcie remontu.
Pod względem temperatury, jej stabilności i wydajności energetycznej pionowe odwierty (sondy) są najlepszym źródłem dolnym. Niestety ich wykonanie jest drogie (fot. NIBE-BIAWAR)
Skoro już koncentrujemy się na kosztach, to nie powinniśmy też pomijać faktu, że wykonanie kolektora poziomego, choć samo jest niezbyt drogie, wymaga przeznaczenia na ten cel kilkuset metrów kwadratowych działki. Gruntu, którego nie można następnie zabudować, utwardzić kostką (np. zrobić podjazdu) ani nawet obsadzić wysoką, nazbyt zacieniającą roślinnością. Uczciwe podejście wymaga uwzględnienia tego jako dodatkowego kosztu działki.
Fot. otwierająca: Obecność pompy ciepła jest postrzegana jako atut. Całkiem słusznie, jednak świadomy inwestor powinien koniecznie sprawdzić z jaką instalacją ona współpracuje i jaki jest standard izolacji domu (fot. DE DIETRICH)
FAQ Pytania i odpowiedzi
Czy pompy ciepła są niezawodnym źródłem ogrzewania?
Tak, pompy ciepła są uważane za nowoczesne i niezawodne urządzenia grzewcze, które przy odpowiedniej instalacji i konserwacji mogą działać efektywnie przez wiele lat. Jednakże, ich niezawodność zależy od jakości urządzenia oraz jego prawidłowej instalacji.
Jakie są najważniejsze czynniki wpływające na jakość pompy ciepła?
Najważniejsze czynniki to jakość samego urządzenia, marka producenta, rodzaj pompy oraz odpowiednia konfiguracja systemu grzewczego. Znani producenci oferują bardziej niezawodne pompy, które mogą wymagać wyższych nakładów finansowych, ale gwarantują lepszą jakość.
Czy pompy ciepła są bezpieczne?
Pompy ciepła są bezpieczne, pod warunkiem, że są montowane i serwisowane przez profesjonalistów posiadających odpowiednie uprawnienia. Ważne jest, aby unikać nieautoryzowanych napraw i serwisowania, które mogą prowadzić do zagrożeń.
Czy opłaca się inwestować w pompy ciepła?
Inwestycja w pompy ciepła jest opłacalna, szczególnie w kontekście rosnących cen paliw kopalnych oraz nowych regulacji unijnych dotyczących emisji CO2. Pompy ciepła oferują niższe koszty eksploatacji i są postrzegane jako ekologiczne rozwiązanie na przyszłość.
Jakie są najpopularniejsze rodzaje pomp ciepła i jakie mają zalety?
Najpopularniejsze są pompy ciepła powietrzne, które są tańsze i łatwiejsze w instalacji. Gruntowe pompy ciepła, choć droższe, oferują stabilniejsze warunki pracy i większą wydajność niezależnie od warunków zewnętrznych.
Człowiek wielu zawodów, instalator z powołania i życiowej pasji. Od kilkunastu lat związany z miesięcznikiem i portalem „Budujemy Dom”. W swojej pracy najbardziej lubi znajdywać proste i praktyczne rozwiązania skomplikowanych problemów. W szczególności propaguje racjonalne podejście do zużycia energii oraz zdrowy rozsądek we wszystkich tematach związanych z budownictwem.
W wolnych chwilach, o ile nie udoskonala czegoś we własnym domu i jego otoczeniu, uwielbia gotować albo przywracać świetność klasycznym rowerom.
Skomentuj
