Rodzaje i rozmieszczenie małej architektury ogrodowej
Rodzaje i rozmieszczenie małej architektury ogrodowej
Mała architektura ogrodowa to niewielkie obiekty, zwiększające funkcjonalność otoczenia domu lub je upiększające. Zaliczamy do niej np. posągi, oczka wodne, murowane grille, huśtawki, pergole. Pewne problemy pojawiają się przy klasyfikacji altan. Generalnie, stawiając obiekty małej architektury na terenie prywatnym, nie trzeba załatwiać żadnych formalności.
Janusz Werner
Data publikacji: 2020-08-13
Data aktualizacji: 2024-10-15
Mała architektura ogrodowa obejmuje niewielkie obiekty, które zwiększają funkcjonalność otoczenia domu lub je upiększają. Do tej kategorii należą m.in. posągi, oczka wodne, pergole, huśtawki, murowane grille, a także obiekty kultu religijnego, jak kapliczki i krzyże. Budowa tych elementów na terenie prywatnym nie wymaga formalności, jednak ważne jest ich właściwe rozmieszczenie, które powinno być spójne ze stylem domu i ogrodu. Mała architektura może służyć także do podziału przestrzeni ogrodowej na strefy – na przykład poprzez trejaże, kratownice czy murki. Upiększenie ogrodu można uzyskać dzięki rzeźbom, donicom oraz wodnym elementom, jak oczka wodne i fontanny, które tworzą przyjemny mikroklimat. Do relaksu i zabawy w ogrodzie przydadzą się meble ogrodowe, huśtawki, hamaki oraz sprzęty na plac zabaw, takie jak piaskownice i zjeżdżalnie. W ogrodzie można także wznosić altany, które pełnią funkcję rekreacyjno-wypoczynkową, choć ich klasyfikacja może rodzić problemy w świetle przepisów budowlanych.
W myśl prawa, obiekty budowlane dzielą się na budynki, budowle i obiekty małej architektury. Te pierwsze są trwale związane z gruntem, wydzielone z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych, mają fundamenty i dach. Budowle to obiekty nienależące do dwóch pozostałych kategorii - obiekty liniowe (drogi, linie kolejowe, wodociągi), lotniska, mosty, sieci techniczne, wolno stojące maszty antenowe, budowle ziemne, obronne, zbiorniki, sieci uzbrojenia terenu itd.
Za obiekty małej architektury uznaje się obiekty niewielkie, w szczególności:
kultu religijnego, jak kapliczki, krzyże przydrożne, figury;
posągi, wodotryski i inne obiekty architektury ogrodowej;
użytkowe służące rekreacji codziennej i utrzymaniu porządku, jak piaskownice, huśtawki, drabinki, śmietniki.
Użycie przez ustawodawcę sformułowania "w szczególności" oznacza, że w definicji nie wyliczono wszystkich obiektów małej architektury, jedynie wskazano kilka przykładów. Dlatego do tej grupy można zaliczyć obiekty podobne ze względu na rozmiar i pełnioną rolę, np. ogrody skalne, oczka wodne, pergole, murki, murowane grille. Zdobią one przestrzeń, umożliwiają dzielenie na strefy, zwiększają funkcjonalność. Wszystkie można ustawić na prywatnym terenie bez konieczności załatwiania jakichkolwiek formalności.
Ich rozmieszczenie należy dobrze rozplanować, muszą też być spójne ze stylem domu i ogrodu. Budowa obiektów małej architektury zwykle poprzedza sadzenie roślin.
W ogrodzie ze spadkiem przydadzą się schody, tu z gotowych stopni blokowych. (fot. Bruk-Bet)
Mała architektura jako podział przestrzeni w ogrodzie
Do dzielenia ogrodu na strefy, czy zasłaniania jego mniej reprezentacyjnych fragmentów, wykorzystuje się trejaże, kratownice i pergole. Te konstrukcje stanowią podpory dla pnączy i ozdobnych roślin o zwisających pędach. Zielona przegroda skutecznie chroni przed słońcem i wzrokiem sąsiadów oraz przynajmniej częściowo tłumi dźwięki.
Trejaż to rodzaj ażurowej ściany, zbudowanej z metalowych albo drewnianych słupków połączonych u góry pionowymi belkami. Ponieważ latem metal może się silnie nagrzewać, dla wrażliwych roślin (np. winorośli) lepsza jest konstrukcja drewniana. Pachnącemu groszkowi i powojom wystarczy stelaż ze sznurka.
Kratownica to rama wypełniona kratą, którą można zasłonić brzydką ścianę garażu, albo potraktować ją jako element trejażu lub pergoli.
Pergolę tworzą równoległe, ażurowe ściany, ewentualnie dwa rzędy podpór i ułożone na nich kratownice lub belki podtrzymujące rośliny. W ten sposób powstaje rodzaj zacienionej alei, czy też zadaszenie tarasu (pokryte dodatkowo przepuszczającymi światło płytami). Konstrukcję dużych pergoli mogą stanowić solidne słupy osadzane na stopach fundamentowych. Drewniane elementy powinny być przed montażem zaimpregnowane, później należy je konserwować.
Drewniane kratownice (po lewej) i pergola z tego samego materiału, umieszczona przy wejściu na posesję (po prawej). (fot. Archiwum BD)
Do dzielenia ogrodu na części, znajdujące się na różnych poziomach, służą murki wznoszone z kamienia, klinkieru, betonowych prefabrykatów. Jeśli działka ma spadek, niezbędne mogą okazać się schody, zwykle budowane z takiego materiału, jak murki oporowe. Imitujące kamień betonowe palisady wykorzystuje się do umacniania skarp, budowy tarasów oraz na obramowania trawników i rabat kwiatowych.
Do wzmacniania zboczy można też użyć specjalnych bloczków skarpowych, z których wznosi się również ekrany - tłumiące hałas i odgradzające od uciążliwego sąsiedztwa.
Betonowe palisady, imitujące kamień, wykorzystuje się do umacniania skarp i jako alternatywę płotków wydzielających rabaty. (fot. Joniec)
Upiększanie ogrodu dzięki małej architekturze
W ogrodach (nie tylko klasycznych) pojawiają się posągi, ławy i donice, wykonane z rozmaitych materiałów - przeważnie kamienia, metalu, betonu. W zależności od potrzeb i grubości portfela, można zamówić rzeźbę u prawdziwego artysty, albo kupić gotową betonową figurkę.
Donice produkuje się jeszcze z drewna, ceramiki, tworzyw sztucznych. Można sadzić w nich wrażliwe ma mróz rośliny (np. oleandry), które latem pięknie wyglądają w ogrodzie, a na zimę są przenoszone na zabudowany taras czy do oranżerii. Wybierając donice, postawmy na modele masywne, bowiem te lekkie i wąskie może przewrócić silny wiatr. Żeby zapewniały dobre warunki posadzonym w nich krzewom i drzewkom, powinny mieć przynajmniej 50 cm średnicy i sięgać 1/3 wysokości rośliny.
Wyjątkowo urokliwym urozmaiceniem ogrodu są oczka wodne i fontanny. Do budowy tych pierwszych używa się folii (z PVC, syntetycznego kauczuku), którą wyściela się dno wykopanego zbiornika albo gotowych, sztywnych form z polietylenu lub żywic poliestrowych, wzmacnianych włóknem szklanym. Dół na formę musi dokładnie odpowiadać jej kształtom, ważne jest też prawidłowe wypoziomowanie zbiornika. Brzegi oczka obkłada się kamieniami i obsadza roślinami. Do formy da się dokupić elementy umożliwiające budowę kaskady wodnej.
Fontannę można umieścić w oczku wodnym albo w innej części ogrodu. Niezbędna jest pompa i filtr, przez który przepływa zasysana woda. Pompa tłoczy ją do końcówki rozpylającej, czyli dyszy. To od niej zależy kształt wyrzucanego strumienia. Przy wodotrysku powstaje pożądany podczas upałów mikroklimat o podwyższonej wilgotności, a cichy szmer wody sprzyja odpoczynkowi. Warto w pobliżu ustawić ławeczkę, na której siądziemy po męczącym dniu.
Fontanna ogrodowa gwarantuje przyjemny, nieco wilgotniejszy mikroklimat (fot. Chronos)
Mała architektura ogrodowa służąca do relaksu i zabawy
Gdy dorośli odpoczywają na ławce, dzieci bawią się na placu zabaw. Zwykle w kąciku dla najmłodszych pojawiają się piaskownica, huśtawka, domek ze zjeżdżalnią. Dobrze, żeby zabawki miały niezbędne atesty, chociaż maluchom zwykle więcej radości sprawia chatka zbudowana razem z tatą czy dziadkiem, niż taka ze sklepu. Plac zabaw powinien być osłonięty od wiatru i częściowo zacieniony. Można obsiać go trawą, albo wyłożyć nawierzchnią amortyzującą upadki. Sprzęt dla najmłodszych na ogół powstaje z plastiku, domki dla dzieci starszych - z drewna.
Duża huśtawka z daszkiem i solidny ogrodowy hamak na stelażu sprawią przyjemność także dorosłym, z myślą o nich warto ulokować je w spokojnym zakątku, z dala od hałasu. Ogrodowy stół i krzesła, niezbędne do biesiadowania na świeżym powietrzu, przeważnie ustawia się na tarasie. To dobry wybór, jeżeli nie chcemy biegać z posiłkami przez pół działki. Jeśli jednak wybudowaliśmy w nim murowany grill, miejsce do spożywania posiłków można zaplanować obok niego, na małym brukowanym placyku.
Wybór mebli ogrodowych jest ogromny - możemy kupić drewniane, metalowe, plastikowe, plecione z naturalnego rattanu lub wikliny albo sztucznego technorattanu. Gdy idzie o drewno, najlepiej sprawdzają się odporne na wilgoć i dobrze znoszące słońce gatunki egzotyczne, np. tek. Z krajowych godne polecenia są dąb i akacja, choć wszystkie trzeba, oczywiście, konserwować. Meble metalowe produkuje się z aluminium i stali, wciąż popularne są klasycznie eleganckie meble kute. Wyroby z tworzywa, coraz trwalsze i ładniejsze, skutecznie konkurują z tradycyjnymi niższą ceną.
Taka grillo-wędzarnia to również mała architektura ogrodowa. (fot. Archiwum BD)
Altana ogrodowa - wszystko, co chcecie o niej wiedzieć
Altana (niegdyś nazywana chłodnikiem) to lekki, ażurowy obiekt stawiany w plenerze, w którym możemy odpoczywać i przyjmować gości, znajdując schronienie przed deszczem i słońcem. Nie jest altaną pawilon ogrodowy, zwykle z materiałowym dachem, który da się szybko rozstawić i zdemontować. Ani drewniana szopa z pełnymi ścianami, służąca za magazyn do przechowywania narzędzi.
Formalna definicja altany nie istnieje, zaś pewne zamieszanie wprowadza ta, którą przyjęto w ustawie o rodzinnych ogródkach działkowych. Zgodnie z nią, altana (co ważne - działkowa!) to wolno stojący budynek rekreacyjno-wypoczynkowy lub inny obiekt budowlany spełniający taką funkcję, położony na terenie działki w rodzinnym ogrodzie działkowym, o powierzchni zabudowy do 35 m2 oraz o wysokości do 5 m przy dachach stromych i do 4 m przy dachach płaskich, przy czym do powierzchni zabudowy nie wlicza się tarasu, werandy ani ganku, o ile ich łączna powierzchnia nie przekracza 12 m2. Zapis ten dotyczy jednak tylko obiektów na terenach rodzinnych ogrodów działkowych!
Klasyczną altanę ogrodową wznosi się na planie koła, kwadratu bądź sześciokąta. Może być ażurowa, mieć zamkniętą jedną lub kilka ścian, ewentualnie okna i drzwi. Dawniej bywały bogato zdobione. Podłogę stanowi utwardzona nawierzchnia z kostki brukowej lub kamienia, albo zamocowane na legarach deski. Lekką altanę wystarczy posadowić na betonowych stopach, masywniejsze stawia się na płytach fundamentowych.
Dach altany może być płaski, dwu- lub kilkuspadowy, pokryty gontem, dachówką, papą, strzechą. Najczęściej wykorzystywany budulec to drewno sosnowe lub świerkowe, które powinno być zaimpregnowane, a później konserwowane. Altanę można wykonać według własnego pomysłu lub kupić gotową, u producenta albo w markecie budowlanym.
Klasyczna, drewniana altana zbudowana na planie ośmiokąta. (fot. Bruk-Bet)
Jeśli przyjmiemy, że - zgodnie z art. 3 pkt. 4 prawa budowlanego - altana jest obiektem małej architektury, to stawiając ją, nie trzeba załatwiać żadnych formalności.
Urzędy (a także sądy, do których trafiają sporne sprawy) często traktują ją jednak jako obiekt budowlany, podlegający przepisom art. 28-30 prawa budowlanego. Zgodnie z nimi, nie ma konieczności występowania o pozwolenie na budowę altany, ani zgłaszania takiego zamiaru, o ile jej powierzchnia zabudowy wynosi do 35 m2 i jednocześnie liczba takich obiektów nie przekracza dwóch na każde 500 m2 działki. W przeciwnym razie pozwolenie na budowę jest potrzebne.
Janusz Werner fot. otwierająca: Libet
FAQ Pytania i odpowiedzi
Co to jest mała architektura ogrodowa?
Mała architektura ogrodowa to niewielkie obiekty, które zwiększają funkcjonalność otoczenia domu lub je upiększają. Przykładami są posągi, oczka wodne, huśtawki, pergole oraz murowane grille.
Jakie obiekty zalicza się do małej architektury ogrodowej?
Do małej architektury ogrodowej zaliczają się obiekty kultu religijnego, posągi, wodotryski, piaskownice, huśtawki, śmietniki oraz inne obiekty o podobnej roli i rozmiarze, jak pergole, murki, czy ogrody skalne.
Czy budowa małej architektury wymaga formalności?
Stawianie obiektów małej architektury na terenie prywatnym nie wymaga załatwiania żadnych formalności, o ile spełniają one określone warunki.
Jak mała architektura może pomóc w podziale przestrzeni ogrodowej?
Konstrukcje takie jak trejaże, kratownice, pergole oraz murki ogrodowe mogą służyć do dzielenia ogrodu na strefy, zasłaniania mniej atrakcyjnych miejsc oraz wspierania roślin pnących.
Jakie obiekty małej architektury służą relaksowi i zabawie w ogrodzie?
Do relaksu i zabawy w ogrodzie służą m.in. ławki, huśtawki, hamaki, place zabaw z piaskownicami oraz stoły i krzesła ogrodowe.
Dziennikarz z przeszło 25-letnim doświadczeniem w mediach drukowanych i elektronicznych. W Budujemy Dom od blisko dekady. Na budowach bywa tak często, jak w redakcji. Autor tekstów poradnikowych i publicystycznych, także porad prawnych. Nadąża za zmianami w największych programach pomocowych dla inwestorów indywidualnych: w Czystym Powietrzu, Moim Prądzie, Mojej Wodzie...
Sugeruję wykonać murki np. z takiego "kamienia" lub wykonać skarpę (elementy RIO od firmy JONIEC), ewentualnie palisadę
Gość Gregs
07-04-2021 09:47
Ta mała architektura może dać nam spore pole do popisu. Ogranicza nas wyobraźnia i często budżet. My zamówiliśmy trochę więcej kostki brukowej żeby zostało na murki czy wykonanie grilla ogrodowego.
2
