Ogród zimowy przestaje być w Polsce dobrem luksusowym. Wielu właścicieli domów jednorodzinnych dostrzega, że warto go mieć nie tylko ze względów użytkowych i estetycznych, lecz głównie w celu obniżenia bilansu energetycznego budynku.
Przeszklony pawilon nagrzewający się od słońca może utworzyć termiczny bufor, zimą chroniący wnętrza przed chłodem, a cały rok przed hałasem. Jeszcze ważniejszą jego zaletą jest przyczynianie się do obniżenia kosztów eksploatacji budynku przez wykorzystywanie zgromadzonego w nim ciepła. Niektórzy stawiają go w celu wzbogacenia architektury domu i urozmaicenia przestrzeni mieszkalnej, doświetlania lub powiększenia wybranych pomieszczeń oraz podziwiania widoków.
Dla innych wartością dodaną jest możliwość całorocznej uprawy roślin tropikalnych (sprzyja temu obecny trend wnętrzarski nazwany urban jungle), a także relaksu wśród bujnej zieleni w miesiącach, kiedy za oknem jest zimno i ponuro. Dlatego w oranżeriach właściciele często urządzają jadalnię, albo pokoje wypoczynkowe z kanapami, bądź spa z wanną z jacuzzi. To możliwe, gdyż wiele przeszklonych obiektów powstaje z nowoczesnych materiałów i jest ogrzewana, więc nie ma nic wspólnego z zimnymi i podszytymi wiatrem werandami z dawnych lat.
Z założonego przeznaczenia i funkcjonalności przeszklonego salonu wynika rodzaj konstrukcji, wykończenia, urządzenia.
To absolutnie kluczowa decyzja. Od niej zależy bowiem to, ile wydamy na budowę i przez ile miesięcy w roku będziemy mogli korzystać z ogrodu zimowego.
Choć w dowolnej chwili można dodać takie pomieszczenie do istniejącego domu (np. na tarasie), to lepiej je zaplanować na etapie projektowania całego budynku mieszkalnego, gdyż wtedy koszty realizacji zmniejszają się nawet o 20-30%. Łatwiejsza jest integracja z resztą bryły, wyznaczenie optymalnego kształtu i wielkości. Jednak nie ma co ukrywać - każda przeszklona konstrukcja, zimna czy ciepła, wymaga sporych wydatków, ponieważ powinno się ją stawiać z materiałów wysokiej jakości. Nadmierne oszczędzanie może źle wpłynąć na jej trwałość i użytkowanie.
Zimny ogród jest tańszy w budowie, bowiem m.in. nie ma ogrzewania - korzysta się z niego tylko sezonowo. Ściany zewnętrzne i dach można wypełnić przeszkleniami z pojedynczymi szybami, ewentualnie płytami z poliwęglanu. Konieczne jest zaizolowanie termiczne przegrody (ściany i drzwi) na granicy z pomieszczeniami mieszkalnymi, ponieważ w zimie zazwyczaj utrzymuje się w nim temperatura 5-12°C. Wtedy nadaje się do przechowywania roślin tarasowych i domowych w okresie spoczynku. To idealne miejsce do przygotowywania wiosną rozsady.
"Ciepły" ogród zimowy wymaga ułożenia ogrzewania oraz oszklenia o dobrej izolacyjności, gdyż używa się go przez cały rok. Niezbędne jest również wyposażenie w rolety wewnętrzne i/lub zewnętrzne, dające skuteczną osłonę przed nadmiarem słońca i gorąca.
Przeszklony pawilon jest rzucającym się w oczy elementem architektonicznym, dlatego musi mieć ten sam styl, co reszta domu oraz odpowiednie proporcje w stosunku do jego bryły. Awangardowa forma przeszkleń nie będzie pasować do tradycyjnego charakteru budynku i odwrotnie. Za duża zdominuje niepozorny obiekt, zbyt mała nie spełni funkcji użytkowych.
Producenci oferują wykonanie różnorakich wersji przeszklonych pokojów, począwszy od tradycyjnych na planie półkola, prostokąta, foremnych lub nieforemnych wielokątów, po futurystyczne i wielokondygnacyjne ryzality. Ze względów praktycznych powierzchnia nie powinna być mniejsza niż 10 m2. Za minimalne wymiary ogrodu zimowego przyjmuje się 2 m szerokości od ściany budynku oraz 3 m długości wzdłuż niej.
Zwykle oranżerię stawia się przy ścianie zewnętrznej. Architekci często planują ją w narożniku lub we wnęce pomiędzy ścianami, ponieważ wtedy ma przynajmniej dwa murowane boki, ładnie komponuje się z bryłą domu i nie jest tak droga w budowie, jak obiekty przeszklone z trzech stron. Dobrym miejscem jest podcień, albo taras pod dużym balkonem.
Szczególnie korzystna jest lokalizacja pośrednia - na przykład południowo-wschodnia i południowo-zachodnia. Tak usytuowany salon przez część dnia znajduje się w cieniu, co jest komfortowe zarówno dla człowieka, jak i dla roślin. Do wnętrza dociera optymalna dawka promieni słonecznych. Kiedy zostaje postawiony od strony północnej, nie odczuwa się w nim gorąca (stoi w cieniu), za to w zimie chroni dom przed mroźnymi północnymi wiatrami. Zaletą jest rozproszone światło, które cenią artyści i ludzie pracujący przy biurku. Skierowanie wprost na południe sprawia, że pomieszczenie jest najintensywniej oświetlone i nagrzane.
Ma to dobre i złe strony. W zamkniętym i nie osłoniętym od słońca obiekcie temperatura powietrza może dojść nawet do 70°C i stać się przekleństwem dla mieszkańców i roślin, dlatego trzeba zamontować m.in. wentylację, rolety. Z takiego położenia na pewno będą zadowoleni ci, którzy traktują ogrzewanie oranżerii jako sposób na dogrzanie reszty domu w okresach przejściowych oraz skrócenie czasu pracy kotła (jak już wcześniej wspomniano, ogrody zimowe dają możliwość poprawienia bilansu energetycznego budynku).
Musi on jednak zostać zaprojektowany jako tzw. przestrzeń buforowa. Oddziela się go od reszty pomieszczeń izolowaną przegrodą z "ciepłymi" drzwiami i zamyka ukośnym przeszklonym dachem, albo wyposaża w skośne przeszklone ściany, przekazujące dzięki temu większą dawkę energii słonecznej.
Na postawienie oranżerii o powierzchni do 35 m2 nie potrzeba pozwolenia. Należy jednak zgłosić zamiar jego wykonania w Starostwie Powiatowym.
Wyspecjalizowana firma na ogół oferuje usługi wysokiej jakości i gwarancję powykonawczą. Warto sprawdzić, czy ma dostatecznie długie doświadczenie na rynku i obejrzeć jej poprzednie realizacje. Oczywiście, nie obejdzie się bez zastosowania materiałów o wysokiej jakości.
Ogród zimowy o powierzchni 20 m2 średnio waży dwie tony. Trzeba zatem zapewnić podparcie ciężkiej konstrukcji w postaci mocnego fundamentu, przy uwzględnieniu obciążenia związanego ze śniegiem i wiatrem. Fundament musi być prawidłowo zaizolowany przed wilgocią i termicznie. Gdy jego część nadziemna wystaje przynajmniej 15 cm ponad podłożem, a dookoła niej przebiega chodnik z drenażem lub opaska ze żwiru, wtedy woda opadowa nie zachlapuje szkła.
Ogród zimowy powstaje z profili przyciętych na wymiar (w fabryce przygotowuje się z nich częściowo zmontowane ramy i dostarcza na wskazaną budowę).
Szkielet z profili aluminiowych będzie najlżejszy, sztywny, jednocześnie najtrwalszy i najodporniejszy na niesprzyjające warunki - to wynik anodowania elementów lub malowania metodą proszkową. Ponadto takim profilom można łatwo nadać pożądany kształt oraz kolor. Wewnętrzne przekładki termiczne zapewniają świetną termoizolację. Wyroby o takiej jakości mają jednak wysoką cenę, więc nie wszyscy się na nie zdecydują.
Z uwagi na dobre właściwości termoizolacyjne, wielu użytkowników wybiera profile z drewna. Nadają się do formowania łukowato wygiętych szkieletów. Chociaż wytwarza się je z drewna zabezpieczonego ciśnieniowo i klejonego warstwowo, trzeba je co jakiś czas konserwować. Ze względów estetycznych są częściej kupowane od profili z PVC. Konstrukcji z profili stalowych raczej się unika - z powodu złych parametrów cieplnych, ulegania korozji, dużego ciężaru. Umożliwiają one natomiast wzniesienie szkieletu o znacznych rozmiarach.
Podczas montażu stelażu oranżerii do fundamentu i ścian używa się dybli ze stali, np. w popularnej technologii murów dwuwarstwowych profile przykręca się do ściany nośnej, nigdy do warstwy ocieplenia z wełny mineralnej lub styropianu. Aby nie powstawały mostki termiczne, miejsca styku ociepla się pianką poliuretanową.
Jeżeli jest szklany, trzeba go wykonać ze szkła bezpiecznego i nadać mu nachylenie 45-65°, które sprzyja zbieraniu większej ilości ciepła słonecznego i szybkiemu odprowadzaniu wody opadowej oraz zsuwaniu się śniegu. Na połaciach montuje się systemy rynnowe, kierujące wodę do rur spustowych.
Jedną z najpopularniejszych metod na lite zadaszenie ogrodu zimowego jest zbudowanie go pod balkonem lub pod podcieniem. Godne polecenia jest osłonięcie oranżerii zielonym dachem, zwanym dachem odwróconym. Zapewnia on znakomitą izolację termiczną, a co za tym idzie - komfortową temperaturę we wnętrzu i cień, przy okazji dekorację.
W dachu montuje się wzmocnione szyby hartowane albo bezpieczne. W ścianach - zespolone szyby termoizolacyjne (pakiety dwóch lub trzech tafli, wypełnione gazem szlachetnym, np. argonem). Warto podkreślić, że w ogrodach zimowych współczynnik przenikania ciepła przeszkleń powinien być możliwie niski. Do oranżerii można zamówić szkło antywłamaniowe, a w drzwiach i oknach zamontować kontaktrony.
Szyby nowej generacji pokrywają specjalne powłoki. Warto z nich skorzystać! Tak zwane szkło samoczyszczące ma warstwę ułatwiającą jego pielęgnację. Tafle refleksyjne odbijają promienie słoneczne, ale przepuszczają światło, co sprzyja uprawie roślin. Szkło absorpcyjne pochłania natomiast promienie słoneczne. Typu antisol - jest fabrycznie zabarwione.
Para wodna, skraplająca się na szybach i profilach, może spowodować zawilgocenie posadzki i fundamentów oranżerii. Żeby tego uniknąć, trzeba zapewnić skuteczną wymianę powietrza. Przy wentylacji naturalnej wykonuje się otwory nawiewne w dolnej części ścian oraz montuje w dachu uchylne okna. Chłodne powietrze wpływa przez otwory, ogrzewa się i wydostaje przez okna dachowe. Wentylację naturalną często zastępuje się wymuszoną z wentylatorem. Najlepiej sprawdza się klimatyzacja. W lecie schładza pomieszczenie, w zimie ogrzewa je do komfortowej temperatury.
Cieplarnia jest szczególnie przyjemna w zimie, kiedy za oknem panuje szarówka i mróz. Dlatego warto zaplanować w niej ogrzewanie podłogowe, a posadzkę wykończyć np. płytami gresu.
Najlepiej zastosować rury z wodą (wariant tańszy w eksploatacji od elektrycznych mat grzewczych) i połączyć je z systemem centralnego ogrzewania budynku (najniższe koszty uzyskuje się w układzie z gruntową pompą ciepła), nie zapominając o zamontowaniu sterownika temperatury. Dzięki niemu można na kilka godzin wyłączyć funkcję grzania i zdać się na dobrodziejstwo energii słonecznej.
Oczywiście, do ogrzewania mogą posłużyć grzejniki kanałowe lub na ścianach. Te pierwsze przygotowuje się w rynnach w podłogach i osłania kratownicą, te drugie zaleca się umocować wzdłuż murowanych cokołów pod oknami.
Zazwyczaj stosuje się rolety lub żaluzje (zewnętrzne są skuteczniejsze od wewnętrznych, bo powstrzymują nagrzewanie się szkła), albo zasłony i baldachimy (najlepiej z tkaniny odbijającej gorąco). Takie akcesoria oznaczają dodatkowe koszty i niekiedy kłopotliwą obsługę (pranie, ręczna regulacja).
Odpowiednio dobrane lampy podkreślają urodę roślin i atmosferę ogrodu zimowego. Dzięki atrakcyjnemu oświetleniu pomieszczenie na pewno stanie się dekoracją budynku, czy to od strony wnętrz, czy też z zewnątrz. Przy wieszaniu ciężkich lamp pod dachem oranżerii, trzeba mieć na względzie wytrzymałość jej konstrukcji.
Nie należy ich ustawiać bezpośrednio na podgrzewanej podłodze, gdyż ziemia i korzenie roślin szybko wtedy wysychają. Lepiej użyć podstawek wyposażonych w kółka (kółka ułatwią również przesuwanie ciężkich pojemników).
Lilianna Jampolska
fot. otwierająca: L. Jampolska
Skomentuj
