Analiza kosztów budowy domów energooszczędnych

Koszt budowy domu energooszczędnego może być bardzo zróżnicowany i jest on zależny od kubatury, rodzaju użytych materiałów, kształtu dachu, systemów grzewczych, systemów wentylacyjnych. Jako punkt odniesienia przyjmiemy dom jednorodzinny o powierzchni użytkowej około 140 m2 wybudowany zgodnie z wymogami Rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, obowiązującymi od 2017 roku (WT2017). Analizowany dom będzie typowym w warunkach polskich budynkiem parterowym z poddaszem użytkowym, z dwuspadowym dachem o kącie nachylenia 45°, bez podpiwniczenia z garażem wbudowanym i wjazdem do niego od północy.

Następnie przeanalizujemy pod względem kosztów inwestycyjnych te sam budynek zaprojektowany zgodnie z przepisami jakie będą obowiązywać od 2021 roku (WT2021). W kolejnych etapach prześledzimy koszty niezbędne do dalszego podniesienia standardu energetycznego, aby wybudować budynek pasywny, wyposażony w instalacje OZE i różne innowacyjne systemy instalacyjne.

Budynek spełniający wymagania obowiązujące od 1 stycznia 2017 r.

W tabeli 1 przedstawiono wymagania dotyczące izolacyjności cieplnej przegród zewnętrznych obowiązujące od 1 stycznia 2017 r. zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych jakim odpowiadają budynki i ich usytuowanie.

Tabela 1. Izolacyjność cieplna przegród zewnętrznych - zgodna z wymaganiami WT2017.

Budynek wyposażony jest w system wentylacji naturalnej (grawitacyjnej), szczelność powietrza n50 < 3,0 1/h. Czyli przy różnicy ciśnienia wynoszącej 50 Pa następuje 3-krotna wymiana powietrza w całej kubaturze budynku w ciągu godziny. W rzeczywistych warunkach różnica ciśnienia pomiędzy wnętrzem budynku i jego otoczeniem jest o wiele mniejsza, więc i wymiana powietrza jest znacznie mniej intensywna.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, dom jednorodzinny powinien osiągnąć wartość wskaźnika EP (energii pierwotnej) na ogrzewanie, podgrzewanie powietrza wentylacyjnego i przygotowywanie c.w.u. do 95 kWh/(m2·rok).

Koszt wybudowania takiego budynku pod klucz wynosi około 420 000 złotych.

Niestety, dla większości źródeł ciepła najczęściej stosowanych przez Polaków, to znaczy kotła węglowego retortowego, kotła gazowego lub ogrzewania elektrycznego, tak zaprojektowany budynek nie osiągnie wymaganej wartości wskaźnika EP. Aby go uzyskać należałoby:

• zastosować kolektory słoneczne pokrywające 50% zapotrzebowania na energię do podgrzania c.w.u. - koszt około 11 000 zł,
• podwyższyć izolacyjność cieplną przegród zewnętrznych i zastosować lepszą stolarkę okienno-drzwiową - koszt około 15 000 zł.

Łączny koszt zmiany projektu wyniesie ok. 26 000 zł, czyli względem wariantu bazowego ok. 6%.

Domy energooszczędne - standard 2021 r.

W tabeli 2 przedstawiono wymagania dotyczące izolacyjności cieplnej przegród zewnętrznych obowiązujące od 1 stycznia 2021 r. zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych. Nadal zakładamy, że wyposażony jest w system wentylacji naturalnej (grawitacyjnej), szczelność powietrza n50 < 3,0 1/h.

Tabela 2. Izolacyjność cieplna przegród zewnętrznych - zgodna z wymaganiami WT2021.

Tym razem dom powinien osiągnąć wartość wskaźnika EP na ogrzewanie, podgrzewanie powietrza wentylacyjnego i przygotowanie ciepłe j wody użytkowej poniżej 70 kWh/(m2·rok). Koszty jego wybudowania będą o około 30 000 zł wyższe, niż dla domu modelowego, wg standardu 2017 r.

Budować dom energooszczędny czy pasywny?

Koszty wybudowania budynku pasywnego

W tabeli 3 przedstawiono wymagania dotyczące budynku pasywnego. Aby budynek spełniający wymagania warunków techniczne obowiązujące od stycznia 2017 roku stał się domem pasywnym należy:

• zastosować zamiast wentylacji naturalnej wentylację nawiewno-wywiewną z odzyskiem ciepła (85%) i podwyższyć szczelność budynku do poziomu n50 > 0,6 1/h, to koszt około: 30 000 zł;
• wstawić okna o bardzo wysokiej izolacyjność Uw = 0,80 W/(m2·K), ocieplić przegrody zewnętrzne do poziomu U = 0,15 W/(m2·K) oraz ograniczyć mostki cieplne, co będzie kosztować około 10 000-15 000 zł.

W przypadku domu z wentylacją mechaniczną z odzyskiem ciepła, nie potrzeba kominów wentylacyjnych, co przyniesie oszczędności rzędu 3000-4000 zł. W przypadku domu pasywnego nie ma konieczności budowy klasycznej instalacji grzewczej, co daje oszczędności od 5000 do 10 000 złotych, w zależności od tego czy zdecydujemy się na ogrzewanie elektryczne akumulacyjne, czy elektryczną nagrzewnicę powietrza wentylacyjnego. Ostatecznie, w stosunku do wariantu bazowego WT2017, koszty wzrosną o około 35 000 zł, co daje wzrost kosztów budowy na poziomie 9%.

Zastanówmy się, jakie uzyskamy roczne oszczędności kosztów energii, wznosząc dom pasywny zamiast spełniającego jedynie wymogi WT2017. Przyjmijmy, że oba będą ogrzewane przy pomocy kotła gazowego o takiej samej sprawności. Koszt wytworzenia 1 kWh energii w takim kotle wyniesie 0,25 zł.

Płyta fundamentowa domu pasywnego wykonana ze styropianu firmy ARBET

Roczne oszczędności energii dla domu o powierzchni 138 m² wyniosą więc 7912 kWh, co w przeliczeniu na koszty energii wyniesie 1978 zł/rok. To znaczy, że poniesione nakłady inwestycyjne zwrócą się po 17,6 lat. Jeśli oba domy ogrzewalibyśmy urządzeniami zasilanymi energią elektryczną, w cenie 0,60 zł/kWh, to roczne oszczędności kosztów zakupu energii wyniosły by 3560 zł, a nakłady inwestycyjne na dom pasywny zwróciłyby się po niecałych 10 latach.

Tabela 3. Wymagania dla budynku pasywnego.

Jak się mieszka w domu pasywnym?

Składniki kosztów domu energooszczędnego

• PROJEKT DOMU ENERGOOSZCZĘDNEGO

Koszt gotowego projektu domu energooszczędnego nie różni się od kosztów, które trzeba ponieść na zakup gotowego projektu domu według obowiązującego prawnie standardu energetycznego, i wynosi od 3000 do 5000 zł. Projekt taki zazwyczaj zawiera również projekty branżowe, łącznie z systemem wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła. Należy jednak pamiętać, że dostosowanie projektu do kształtu i położenia działki oraz wszystkie modyfikacje w projekcie katalogowym będą dość drogie. Dlatego warto się zastanowić, czy nie od razu zlecić architektowi wykonanie projektu indywidualnego. Jego średni koszt to około 15 000 zł.

• PRZEGRODY ZEWNĘTRZNE W DOMU ENERGOOSZCZĘDNYM

Wycenę wykonania przegród zewnętrznych budynku rozpoczynamy od fundamentów. Tradycyjnie w Polsce najczęściej wykonuje się ławy fundamentowe dla których koszt budowy wynosi ok. 130 zł/m2. W budynku energooszczędnym warto zastosować płytę fundamentową. Średni koszt wykonania płyty fundamentowej to wydatek rzędu 180 zł/m2. Czyli około 38% drożej niż w rozwiązaniu tradycyjnym.

Koszty budowy ścian nośnych zewnętrznych zależą od zastosowanej technologii budowy i zastosowanych materiałów i tak koszt wykonania 1 m2 ściany zewnętrznej:

• jednowarstwowej wynosi od 212 do 354 zł/m2 brutto;
• dwuwarstwowej wynosi od 203 do 330 zł/m2;
• trójwarstwowej wynosi od 319 do 451 zł/m2;
• z izolujących elementów szalunkowych zawiera się w przedziale od 240 do 260 zł/m2;
• w technologii szkieletu drewnianego nieco ponad 210 zł/m2.

Strop w domu parterowym z poddaszem użytkowym przeważnie wykonywany jest z prefabrykatów. Koszt takiego stropu to około 350 zł/m2. Ceny stropów będą takie same w przypadku domu tradycyjnego. Dach w budynku energooszczędnym z użytkowym poddaszem składa się z więźby dachowej, podkładu, folii izolacyjnych, pokrycia, izolacji cieplnej i płyt wykończeniowych od strony wewnętrznej (najczęściej są to płyty gipsowo-kartonowe na stalowym ruszcie). Koszt dachu to ponad 280 zł za metr kwadratowy.

Domy energooszczędne muszą być wyposażone w okna o przenikalności ciepła poniżej 0,9 W/(m2·K). Niestety tego typu okna są dość drogie. Średni koszt 1 m2 energooszczędnego, sześciokomorowego okna PVC to ok. 600 zł. Do tego należy doliczyć ciepły montaż. W domu energooszczędnym trzeba zainwestować w drzwi zewnętrzne, które charakteryzują się wysoką szczelnością. Średni koszt takich drzwi to przynajmniej 2500 zł z montażem.

• INSTALACJE W DOMU ENERGOOSZCZĘDNYM

Największe różnice w kosztach inwestycyjnych między budynkiem standardowym a energooszczędnym występują na etapie wykonania instalacji. Podstawowe, czyli wodno-kanalizacyjna, elektryczna, które montujemy w każdym domu jednorodzinnym, kosztują tyle samo co w standardowym budynku. Koszt instalacji centralnego ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej zawierający instalację c.o., zbiornik na ciepłą wodę użytkową, kocioł gazowy oraz osprzęt dodatkowy to ok. 38 000 zł. Natomiast elektryczna instalacja grzewcza to w zależności od mocy systemu koszt od 5000 do 15 000 złotych.

W domach energooszczędnych niezbędna jest wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła, a rekomendowane są również systemy zarządzania energią.

Koszt całego systemu wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej z odzyskiwaniem ciepła zawierającego certyfikowany rekuperator z wymiennikiem przeciwprądowym oraz kompletny osprzęt wynosi około 23 000 zł. Montaż takiego systemu w domu energooszczędnym jest niezbędny, aby spełnić wymogi prawne obowiązujące od 2021 roku.

Dobre sterowanie intensywnością wymiany powietrza to nie tylko kwestia komfortu ale i kosztów eksploatacji domu. (fot. Ventia)

Centrala wentylacyjna z odzyskiem ciepła to po prostu standard w energooszczędnym budynku. (fot. Klima-Therm)

Koszt systemu zarządzania energią, w ramach systemu tzw. inteligentnego budynku, waha się od kilku do kilkudziesięciu tysięcy złotych i pozwala zaoszczędzić nawet 30% energii.

Jeśli inwestor zdecyduje się wykorzystać również, przynajmniej w części odnawialne źródła energii, to koszty budowy dom u wzrosną. I tak cena kompletnego zestawu montażowego instalacji kolektorów słonecznych dla 2-4 osób (2 lub 3 kolektory płaskie o powierzchni 4-5 m2, grupa pompowa, zasobnik solarny 250 litrów, automatyka i wyposażenie montażowe) kształtują się dziś na poziomie od 7000 do 9000 zł netto za zestaw. Koszt montażu to ok. 1500 zł. W przypadku adekwatnego zestawu z rurowymi kolektorami próżniowymi, koszty będą większe o około 2000 zł.

Natomiast koszt instalacji fotowoltaicznej o mocy 3 kW to około 20 000 zł, ale instalacja o mocy 10 kW kosztuje około 55 000 zł. Zaleca się, aby moc szczytowa instalacji fotowoltaicznej dla domu jednorodzinnego nie przekraczała 5 kW.

Ceny pomp ciepła zależą od rodzaju dolnego źródła, automatyki itp. Najtańsze są urządzenia typu powietrze/woda. Dobrej klasy urządzenie o mocy ok. 10 kW można kupić już za 20 000 zł. System, gdzie dolnym źródłem ciepła jest grunt, to już większy wydatek, od 30 000 zł (z kolektorem poziomym) do ponad 50 000 złotych (z odwiertami pionowymi jako dolnym źródłem).

Średni koszt wykonania całej instalacji przydomowej elektrowni wiatrowej o mocy 5 kW wynosi 42 000 zł. Orientacyjna cena budowy mini elektrowni wiatrowej o mocy 3 kW to 22 000 zł. Czyli niemal 2-krotnie mniej niż w przypadku turbin o mocy 5 kW.

Jak zaoszczędzić, budując dom? Dlaczego zwykle wychodzi drożej?

Koszty w cyklu życia budynku

W przypadku budynków energooszczędnych, wielkość kosztów inwestycyjnych jest w sposób bezpośredni powiązana z kosztami eksploatacyjnymi. Czasami niewielki wzrost kosztów inwestycyjnych spowoduje znaczne obniżenie kosztów eksploatacyjnych.

Dlatego w przypadku budynków energooszczędnych tych najwyższych klas (budynki pasywne, zeroenergetyczne), warto stosować do wyboru konkretnych rozwiązań technicznych analizę kosztów w cyklu życia budynku (LCC). Główna różnica pomiędzy tradycyjnym rachunkiem inwestycyjnym i LCC polega na rozszerzeniu perspektywy cyklu życia w LCC, co oznacza, że obejmuje nie tylko koszty inwestycyjne, ale także operacyjne podczas szacowanego cyklu życia budynku. W obliczeniach kosztów inwestycyjnych można dla uproszczenia pominąć pozycje, które są takie same w rozpatrywanych wariantach oraz te, które nie mają wpływu na poziom charakterystyki energetycznej.

W analizach aspektu energetycznego i jego wpływu na koszty w cyklu życia budynku powinno się przyjmować pełen okres eksploatacji (np. 50 lat dla budynków mieszkalnych). W praktyce przyjęto, że wystarczająco dobry pogląd na kwestię optymalizacji standardu energetycznego dają okresy krótsze, pomiędzy koniecznymi do wykonania generalnymi remontami i przebudowami, zarówno budynku jako takiego, jak i jego instalacji oraz urządzeń technicznych. Przyjęło się uważać, że jest to okres 30 lat dla jednorodzinnych budynków mieszkalnych.

Aby wybrać optymalny wariant standardu energetycznego budynku w danych warunkach ekonomicznych należy policzyć dla każdego wariantu inwestycyjnego sumę kosztów inwestycyjnych i zdyskontowanych kosztów eksploatacyjnych w okresie 30 lat, a następnie wybrać ten wariant, który ma najniższa wartość takiej sumy kosztów. Jednak to już zadanie dla specjalisty.

Wsparcie finansowe budowy energooszczędnych domów

W tej chwili nie ma żadnego programu ogólnopolskiego wsparcia budownictwa energooszczędnego. Podobno Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej pracuje nad takim projektem. Istnieją lokalne programy wsparcia budownictwa energooszczędnego - na poziomie gmin i województw. Nie sposób opisać ich szczegółowo, ponieważ bardzo często się zmieniają. Warto jednak przeanalizować jaka powinna być dotacja, aby koszt naszego modelowego budynku o powierzchni 138 m² zbudowanego w standardzie pasywnym był taki sam jak koszt budynku wybudowanego według aktualnie obowiązujących przepisów (WT2017).

Przypomnijmy, że koszty osiągnięcia standardu pasywnego to około 35 000 zł. Do tego należy dodać koszty przygotowania dodatkowej dokumentacji projektowej i wniosku o dotację - około 5000 zł i 18% podatek dochodowy. Czyli dotacja powinna wynosić 47 200 zł. W przybliżeniu ok. 50 000 zł.

Natomiast wiele gmin stosuje na swoim terenie wsparcie finansowe inwestorów instalacji OZE, wówczas można uzyskać dotację nawet do 85% kosztów całkowitych. W Warszawie taka dotacja wynosi obecnie 40%. Przyznawana jest ona na zakup zarówno zestawów kolektorów słonecznych, paneli fotowoltaicznych, jak i na wymianę starych kotłów na paliwo stałe na nowoczesne ekologiczne źródła ciepła, np. gazowe kotły kondensacyjne.

Zakładając kolektory słoneczne i panele fotowoltaiczne możemy liczyć na rozmaite dotacje na poziomie lokalnym. Ogólnokrajowego programu wsparcia dla budownictwa energooszczędnego obecnie nie ma. (fot. Hewalex)

Analiza kosztów budowy domów energooszczędnych - podsumowanie

Jeszcze kilka lat temu różnice cenowe pomiędzy budową domu energooszczędnego, a tradycyjnego wynosiły nawet 40%. Wraz ze zmianą wymagań zawartych w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, różnice cenowe między domem standardowym, a energooszczędnym znacznie zmalały i sięgają kilku procent.

Budowa domu energooszczędnego niesie za sobą koszty w postaci dobrej jakości materiałów budowlanych i większej izolacyjności termicznej. Domy energooszczędne powstają z różnych materiałów o różnych cenach w poszczególnych częściach kraju. Różnice w kosztach robocizny zależnie od regionu Polski sięgają nawet 50%. Wszystko to wpływa na końcowe koszty budowy domu. Na przykład koszt budowy domu szkieletowego energooszczędnego z drewna, w porównaniu ze standardowym domem z innego materiału może być wyższy tylko o 5%.

Ale decydując się na przykład na prefabrykowany dom szkieletowy, możemy obniżyć koszty budowy domu energooszczędnego do ceny zwykłego domu murowanego. Wykonywane w zakładach produkcyjnych elementy prefabrykowane w lekkim szkielecie drewnianym lub stalowym są dobrej jakości. Budowa takiego domu do stanu deweloperskiego trwa nie więcej niż 2 miesiące. Ponadto koszt budowy domu energooszczędnego jest podobny lub nawet niższy niż domu w tradycyjnej technologii.

Zadając sobie pytanie ile kosztuje dom energooszczędny nie możemy ograniczać się do standardowych kosztów inwestycyjnych. Należy przeanalizować również koszty eksploatacyjne i trwałość urządzeń technicznych w takim domu. Wydanie niewielkich kwot na zwiększenie grubości izolacji termicznej może przynieść znaczne obniżenie kosztów eksploatacyjnych. Czasami warto wziąć większy kredyt w banku, a zwiększone raty kredytu pokryć z oszczędności kosztów zakupu energii.

Dr inż. Arkadiusz Węglarz