Chociaż asortyment materiałów nawierzchniowych obejmuje wiele różnorodnych wyrobów, od ponad dwudziestu lat w ogrodach króluje kostka brukowa. Umożliwia ona ułożenie ścieżek, tarasu na gruncie, podjazdu do garażu czy opaski wokół domu.
Praktycznie w każdym ogrodzie niezbędne są nawierzchnie utwardzone. Powinny one tworzyć dobrze przemyślany układ, usprawniający komunikację i zapobiegający deptaniu murawy. Mają też harmonizować z roślinnością i pasować do stylu budynku czy ogrodzenia. Szeroka oferta produktów pozwala na dopasowanie ich do charakteru ogrodu.
Najpopularniejszy jest bruk betonowy, który zwykle imituje kamień. Wielu inwestorów decyduje się też na klinkierowy - nieco droższy, ale jeszcze trwalszy, niż wyroby betonowe. Nawierzchnię z kostki łatwo jest wykonać, a później przez wiele lat nie wymaga ona większej pielęgnacji. Można ją zmodyfikować lub miejscowo naprawić, np. wymienić uszkodzone fragmenty. Drobne elementy są idealne do układania zaokrąglonych i skomplikowanych wzorów. Lepiej też znoszą obciążenia, niż duże tafle płyt ogrodowych.
Bruk betonowy może mieć dowolny kształt i wymiary. Najpopularniejszy jest ten prostokątny - ciekawie prezentują się kolekcje zawierające kostki o różnych wymiarach i odcieniach. Dzięki ich połączeniu, nawierzchnia wygląda naturalniej, niż w przypadku zastosowania identycznych elementów. Wiele osób wybiera bruk w kształcie klinów, z którego łatwo układa się okręgi czy łuki. Tzw. kostki ekologiczne to wyroby do zadań specjalnych. Dzięki otworom albo wypustom dystansowym, ułożona z nich nawierzchnia dobrze przepuszcza wodę deszczową w głąb gruntu. Powstałe prześwity wypełnia się kruszywem albo ziemią, w której sieje się trawę. Bruk taki warto wybierać na podjazdy, zaś na ścieżkach i tarasach lepiej sprawdzi się jednolita powierzchnia, po której wygodnie się chodzi i bez problemu ustawia meble. Brzegi kostek betonowych mogą być ostre, fazowane (ukośnie ścięte, a więc mniej podatne na uszkodzenia), zaokrąglone lub nieregularnie obijane (w przypadku produktów postarzanych).
Omawiane wyroby występują w ogromnej liczbie kolorów. Niektóre są barwione w całości, inne jedynie w części licowej - dotyczy to bruku druwarstwowego. Warstwa licowa powinna mieć co najmniej 5 mm grubości i być dobrze związana ze spodnią częścią z betonu konstrukcyjnego. Do części wierzchniej często dodaje się uszlachetniacze w postaci kruszywa gra nitowego, bazaltowego czy piasku kwarcowego - w ten sposób powstaje tzw. kostka płukana, wykazująca właściwości antypoślizgowe.
Asortyment bruku klinkierowego jest mniej zróżnicowany pod względem kształtu i wielkości. Na ogół jest on prostokątny, a jego wymiary wynoszą 20 × 10 cm. W sprzedaży są też połówki kostek. Dostępne grubości to 4, 4,5 oraz 5,2 cm. Nawierzchnie, po których będą poruszać się jedynie piesi można utwardzić cieńszymi, około 4 cm elementami klinkierowymi lub betonowymi. Podjazdy wykańcza się brukiem klinkierowym o grubości 4,5 lub 5,2 cm, bądź 6 cm z betonu. Kostki betonowe o grubości 8-10 cm są odpowiednie na trakty przeznaczone dla ruchu ciężarówek.
Klinkier nie musi mieć tradycyjnego ceglastego koloru. Może być żółty, pomarańczowy, brązowy, czarny, antracytowy, szary, biały, granatowy, a nawet dwukolorowy, czyli cieniowany, powstający w wyniku angobowania (pokrywania szlachetną glinką zawierającą minerały i tlenki metali). Przy jego produkcji nie używa się jednak barwników. Powstaje z gliny i piasku poprzez wypalanie, a jego kolor zależy od rodzaju gliny zastosowanej do produkcji oraz od samego procesu wypalania. Jest jednolity na całym przekroju, więc docinanie go nie stanowi problemu, tak samo jak eksponowanie ścianek bocznych. Odpowiednio dobrany, będzie się dobrze prezentował zarówno wokół domów w stylu klasycznym, jak i nowoczesnym.
Klinkier jest materiałem bardzo trwałym, nienasiąkliwym, odpornym na ścieranie, odpryskiwanie, działanie substancji chemicznych i blaknięcie - przez lata zachowuje intensywny kolor. Właściwości te wynikają z technologii jego produkcji. Elementy nawierzchniowe są mocniejsze od cegieł elewacyjnych. Często stosuje się je wokół domów, których elewacja również wykonana jest z klinkieru. Materiału nie trzeba impregnować, ale zabieg można przeprowadzić, by zwiększyć ochronę nawierzchni przed zabrudzeniem oraz nasycenie koloru. Pamiętajmy, że po deszczu klinkier staje się dość śliski.
Niektóre kostki betonowe są poddawane impregnacji już na etapie produkcji. Dzięki temu w mniejszym stopniu chłoną wodę, a więc są odporniejsze na działanie mrozu, uszkodzenia mechaniczne (kruszenie, ścieranie), zaplamienie i powstawanie wykwitów. Bruk niezaimpregnowany fabrycznie warto po ułożeniu samemu zabezpieczyć za pomocą przeznaczonego do tego preparatu. Należy go aplikować równomiernie, najlepiej za pomocą wałka na kiju teleskopowym. Używa się też pędzla, a w przypadku dużego metrażu - natrysku.
W pierwszej kolejności malujemy trudno dostępne miejsca, np. kostki przy obrzeżach i same obrzeża. Zabieg wykonuje się podczas suchej, niezbyt słonecznej pogody. Na ogół nakłada się dwie warstwy preparatu, w odstępie czasowym zalecanym przez producenta. W sprzedaży znajdziemy impregnaty nadające matowe wykończenie albo tzw. efekt mokrego kamienia. Część z nich zwiększa intensywność koloru bruku, inne mają właściwości barwiące i dostępne są w różnych odcieniach.
Omawiane środki stosuje się zarówno na nowy, dopiero co ułożony bruk, jak i stary, poddany wcześniej gruntownemu czyszczeniu. Po latach użytkowania na wierzchnia często blaknie pod wpływem promieniowania UV zwłaszcza, gdy nie została zaimpregnowana.
Tradycyjna kamienna wyróżnia się ponadczasowym charakterem, dużą trwałością i nie wymaga impregnacji. Ma nieregularny kształt, a powierzchnia może być różnie wykończona - łamaną cechują nierówności, piaskowana jest szorstką, zaś szlifowana - równa i śliska. Wokół domów zwykle stosuje się granit, który może mieć kolor szary lub zielonkawy. Występuje też w odcieniach żółci, różu, czerwieni. Bazalt używany jest przeważnie jako dekoracyjny dodatek - gdy jest mokry, łatwo się na nim pośliznąć. Ma barwę czarną lub ciemnoszarą. Nawierzchnię można wykończyć nawet kamieniem polnym o płaskiej powierzchni.
Bruk drewniany nie jest bardzo popularny, jednak można z niego wykonać naturalnie wyglądające ścieżki czy place. Stosuje się w tym celu drewno sosnowe, akacjowe lub dębowe. Kostki takie mają niepowtarzalny rysunek słojów. Niestety, dość szybko niszczeją i nie wytrzymują dużych obciążeń. Układać należy zaimpregnowany już materiał (bez problemu znajdziemy taki w sprzedaży), a później regularnie konserwować - przynajmniej raz na kilka lat.
Prace należy rozpocząć od wyznaczenia granic poszczególnych traktów i usunięcia humusu (górnej żyznej warstwy ziemi, którą najlepiej wykorzystać w ogrodzie). Później wykonuje się wykop o odpowiedniej głębokości, zagęszcza jego dno i na ławie z gęstej mieszanki betonowej osadza obrzeża. Są one niezwykle istotne, bo zapobiegają rozjeżdżaniu się nawierzchni. Wokół traktów dla pieszych mogą być mniej masywne niż w przypadku podjazdów. Może być to grubszy bruk, specjalne kostki brzegowe (o rozmaitym kształcie i odcieniu) albo różnego typu podłużne ok. 1 m obrzeża - gładkie bądź przypominające palisadę. Są one delikatniejsze od typowych krawężników - te ostatnie zawsze powinny wystawać ponad grunt, aby dobrze zabezpieczać nawierzchnię poddawaną dużym obciążeniom. Kolor i stylistykę elementów brzegowych dobiera się do rodzaju i koloru kostki.
Następnym krokiem jest ułożenie na dnie wykopu geowłókniny, która zapobiega mieszaniu się gruntu z podbudową z kruszywa. W przypadku ścieżek warstwa żwiru, tłucznia, grysu lub pospółki powinna mieć grubość 10-20 cm. Pod podjazdami potrzeba 20-30 cm. Wytrzymałość nawierzchni utwardzonych kostką zależy przede wszystkim od prawidłowego wykonania podbudowy. Wykonanie prac najlepiej więc powierzyć wyspecjalizowanej firmie, zwłaszcza jeśli chodzi o podjazd.
Po wyrównaniu i utwardzeniu warstwy kruszywa za pomocą zagęszczarki wibracyjnej, usypuje się ok. 5 cm warstwę podkładową, na ogół z piasku. Należy ją wyrównać i wyprofilować za pomocą długiej łaty, nadając nawierzchni niewielki ok. 2% spadek poprzeczny, zapewniający szybkie odprowadzanie wody deszczowej. Po ubiciu podsypki piaskowej przy użyciu zagęszczarki, można przystąpić do układania bruku. Wszystkie elementy należy dobijać do podłoża gumowym młotkiem. Co jakiś czas trzeba kontrolować poziom nawierzchni za pomocą poziomnicy, a po ułożeniu całości, ustabilizować ją wibratorem powierzchniowym z gumową nakładką ochronną. Na koniec wypełnia się piaskiem szczeliny między elementami, co zapobiega ich przesuwaniu się. Materiał wypełniający pełni rolę klina - z pojedynczych kostek czy płyt uzyskujemy jednolitą powierzchnię.
W przypadku, gdy betonowe kostki ekologiczne (tworzące nawierzchnię z prześwitami) mają być zasypane ozdobnym kruszywem, warstwę podkładową tworzy się standardowo z piasku. Gdy natomiast planujemy wysiać trawę, elementy układa się na mieszance piasku i kompostu, a otwory wypełnia żyzną przepuszczalną ziemią. Trzeba ją ubić przy użyciu zagęszczarki, a następnie wysiać nasiona (w tym celu kupuje się mieszankę na trawniki ekstensywne, czyli rzadko nawożone i koszone) i przykryć je cieniutką warstwą piasku. W czasie ich kiełkowania należy dbać, aby podłoże było stale wilgotne. Przez kilka tygodni od siewu należy ograniczyć wjeżdżanie, a nawet wchodzenie na nawierzchnię.
Właściwie zaplanowane nawierzchnie wokół domu pozwalają uzyskać wrażenie harmonii. Możemy zrobić to sami, choć najlepiej jeśli cały ogród zaaranżuje architekt krajobrazu. Warto też korzystać z bezpłatnych projektów bądź programów do aranżacji posesji, które oferują producenci kostki przy jej zakupie.
Utwardzony podjazd jest potrzebny na każdej działce i można go wykonać na wiele sposobów. W przypadku dużej posesji z domem umiejscowionym w znacznej odległości od ulicy, planuje się dodatkowo drogę od bramy wjazdowej do garażu (może mieć przebieg falisty) i miejsca parkingowe dla gości. Jeśli jest na to miejsce, warto zbudować duży podjazd z rondem. Bezproblemowe manewrowanie autem zapewni nawierzchnia o szerokości przynajmniej 3 m i długości 6 m. Wymiary miejsca postojowego dla samochodu osobowego to co najmniej 2,5 × 5 m. W przypadku traktów, po których mają poruszać się auta, bardzo istotna jest ich wytrzymałość, którą uzyskuje się dzięki solidnej podbudowie z kruszywa oraz materiałom wykończeniowym o odpowiedniej grubości.
W dużych ogrodach warto także zaplanować alejki prowadzące do najczęściej odwiedzanych miejsc, jak altana, domek narzędziowy, warzywnik, ognisko lub grill. Na małych zabudowanych działkach przeważnie wystarczy wybrukować opaski wokół budynków, ścieżkę od furtki do domu czy posadzkę w altanie. Coraz więcej osób wykonuje w ogrodzie taras ziemny wykończony materiałem brukarskim - w porównaniu z konstrukcją na płycie betonowej wykazuje on większą trwałość i odporność na wpływ czynników pogodowych. Wystarczy, jeśli trakty będą miały 0,8 m szerokości, jedynie we frontowej części działki zaleca się ułożyć 1,2-1,5 m chodnik biegnący od furtki do drzwi wejściowych. Jeśli chodzi o wielkość tarasu, nawet przy małym domu warto zaplanować możliwie duży, bowiem na samo ustawienie kompletu mebli ogrodowych potrzeba ok. 10 m2. Planowaniem konstrukcji najlepiej zająć się już na etapie projektowania budynku, bo ukształtowanie jego bryły może mieć spory wpływ na lokalizację i metraż miejsca wypoczynku.
Najbezpieczniej zastosować ten sam materiał wykończeniowy na ścieżkach, tarasie i podjeździe - zwłaszcza w obrębie mniejszych posesji. Dzięki temu unikniemy wrażenia chaosu. Kostka płukana, pokryta warstwą kruszywa, zapewni nawierzchni właściwości antypoślizgowe. Z drugiej strony, na chropowatych jasnych materiałach najbardziej widać zabrudzenia czy plamy z kawy, wina i tłuszczu. Miejmy to na uwadze, jeżeli lubimy przyjmować gości na tarasie czy w altanie. Z pewnością dobrze sprawdzi się tu gładka, ciemna kostka.
Małgorzata Kolmus
fot. otwierająca: Vestone
Skomentuj
