Jak się robi bonie na elewacji? Nowoczesne boniowanie w ETICS - sposób na modną elewację domu

Co to są bonie?

Bonie na elewacji to wgłębienia tworzące wyraźne podziały - czyli są to poziome lub pionowe linie na ścianach zewnętrznych domu. Boniowanie to dobry sposób na urozmaicenie elewacji domu. Bonie mogą posłużyć do rozdzielenia części bryły domu wykończonych tynkiem o innym kolorze, tynkiem odmiennego rodzaju czy w ogóle pokrytych innym materiałem. Jak wykonać bonie, czyli te przejścia pomiędzy różnymi materiałami na elewacji, lub po prostu wprowadzić na niej jakieś podziały, tak aby było to estetyczne, trwałe i nie przysparzało z czasem problemów? Przy tym wszystkim, żeby nie było to również trudne do wykonania, zaś ryzyko popełnienia błędów wykonawczych było ograniczone do minimum. Tu właśnie listwy i profile do boniowania w systemie ETICS (BSO) oraz inne akcesoria świetnie się sprawdzą. 

Jakie są zalety boniowania elewacji?

Boniowania na krawędziach ścian, wydzielenie okolic okien, czy rozdzielenie wyraźnymi liniami kondygnacji lub pewnych stref to sposób na efektowną elewację domu. Rozwiązanie jest sprawdzone i praktyczne, któremu nie sposób odmówić wielu zalet. Boniowanie służy przełamaniu monotonii dużych jednolitych płaszczyzn elewacji oraz przyciągnięciu uwagi oglądającego dom do jego poszczególnych części. Podobna rolę pełnią także ozdobne obramowania okien i drzwi (w rejonie tzw. glifów). Bonie wykonane są też często na narożnikach budynku, pełniąc  element dekoracyjny. Boniowanie sprawdzi się zarówno w domach o charakterze dworkowym, jak i w nowoczesnych budynkach. Ostateczny efekt wizualny zależy od szerokości i głębokości boni oraz zastosowanych materiałów wykończeniowych i okładzin elewacyjnych.

Boniowanie oraz odmienny kolor tynku - tymi dość prostymi środkami osiągnięto ciekawy efekt, przełamując monotonię elewacji, fot. BAUMIT

Na czym polega boniowanie tradycyjne

Popularnie mówi się o boniowaniach, nazywając w ten sposób wszelkie dekoracyjne wyżłobienia na elewacji. Charakterystyczne rowki-zagłębienia (czyli tradycyjne bonie) powstawały po prostu w miejscach łączenia płyt. Ich pierwotna forma, czyli obłożenie ścian kamiennymi płytami o fazowanych krawędziach, należy obecnie do rzadkości. Natomiast za rozwiązania pokrewne do tradycyjnego boniowania należy uznać takie sposoby „ożywienia” elewacji jak ułożenie desek oraz ceglanych i kamiennych płytek na wybranych fragmentach ścian. 

Listwy do boniowania coraz popularniejsze

Jak jednak uzyskać efekt boni w przypadku ścian obłożonych grubą warstwą izolacji cieplnej ze styropianu lub z wełny mineralnej? Do tych materiałów kamiennych płyt nie sposób przykleić, ich wytrzymałość na to nie pozwala. Kamienną okładzinę można umocować do ocieplonej ściany w tzw. metodzie lekkiej suchej, w której izolacja (zwykle wełna mineralna) wypełnia pola rusztu nośnego umocowanego do muru. Jednak ta metoda docieplenia ścian nigdy nie była specjalnie popularna. 

Listwy umożliwiające wykonanie boniowania na ścianach dwuwarstwowych (mur nośny plus ocieplenie) co najmniej od kilku lat są stosowane coraz chętniej. Fachowcy przekonali się, że ich użycie daje naprawdę dobre efekty. Co bardzo ważne, są to też rozwiązania trwałe. Ponadto można uznać je za efekt swoistej naturalnej ewolucji. Zmiany zachodzą przecież nieustannie również w budownictwie. 

Jak wykonać boniowanie na elewacji? Bonie w styropianie krok po kroku

Jak w takim razie uzyskać efekt zbliżony do tradycyjnego boniowania, a więc bonie (rowki) dające wyraźne poziome lub pionowe podziały, na ścianach pokrytych styropianem? Jest to przecież materiał zupełnie inny, niż kamień - lekki i bardzo łatwy w obróbce, lecz niezbyt wytrzymały. Ponadto na elewacji trzeba go szybko pokryć tynkiem cienkowarstwowym albo jakąś okładziną. Inaczej zacznie niszczeć pod wpływem warunków atmosferycznych (choćby światła słonecznego) oraz się kruszyć.

Wykonanie boniowania systemowego polega na wykonaniu kilku dość prostych czynności, które fachowcom, mającym doświadczenie w ocieplaniu i tynkowaniu elewacji nie powinny sprawić trudności.

1 krok. Bonie w styropianie - wyznaczenie linii

Najpierw na styropianie należy wyznaczyć linie cięcia. Zależnie od sytuacji można użyć sznurka traserskiego, poziomicy laserowej i zwykłej, łaty murarskiej. Wszystko zależy od sytuacji, tego jak długie, jak gęsto rozmieszczone i gdzie mają być boniowania. Wstępnie wyznaczone linie zaznacza się następnie grubym markerem. Wyznaczenie linii jest ważnym etapem wykonania boniowania i wymaga przede wszystkim bardzo dużej staranności. Szczególnie wówczas, gdy linie boniowania mają być długie lub mają się zbiegać z jakimiś innymi podziałami, np. liniami wyznaczonymi łączenia blach na rąbek na dachu lub elewacji, połączenia paneli na bramie wjazdowej itp. Tu nawet drobna niedokładność (przesunięcie) może potem bardzo razić.

2 krok. Boniowanie - wyfrezowanie rowków

W styropianie (lub wełnie) trzeba wyciąć zagłębienia w wyznaczonych miejscach. Muszą być one minimalnie głębsze i nieco szersze, niż wymiary planowanej listwy systemowej (do 2 cm). Wprawdzie krawędzie takich zagłębień nie muszą być idealnie równe, ale najlepiej jest użyć specjalistycznych narzędzi, np. wypalarki termicznej do styropianu.

Rowki (bonie) w starannie wyznaczonych miejscach najłatwiej jest wykonać specjalnymi narzędziami, fot. BELLA PLAST

3 krok. Nakładanie kleju i wsunięcie listwy do boniowania

W wyfrezowany rowek i na jego brzegi nakłada się porcję kleju do styropianu. To taki sam klej jakiego używa się do wykonania warstwy zbrojącej pod tynk, czyli zatopionej w kleju siatki z włókna szklanego. W tak przygotowany rowek wsuwa się (wciska) listwę systemową. Ma ona postać zamkniętego profilu do boniowania, który jest na tyle sztywny, że nie faluje i utrzymuje kształt. Na brzegach ma zaś umieszczoną siatkę.

Listwę systemową do boniowania wciska się w wyfrezowany rowek wypełniony klejem. Na tym etapie listwa jest jeszcze zamkniętym profilem, fot. BELLA PLAST

4 krok robienia boni -  zaciągnięcie klejem

Po całej powierzchni profilu do boniowania rozprowadza się klej. Chodzi o staranne, równomierne pokrycie nim siatki brzegowej i wyrównanie tych miejsc. Jednak nie jest to trudne, gdyż sam profil jest na razie zamknięty, nie trzeba się więc martwić o jego zabrudzenie klejem. Nadmiar po prostu ściąga się pacą z jego powierzchni i rozprowadza na bokach.

Przeczytaj

Może cię zainteresować

Jak wybielić ściany wapnem przy użyciu agregatu?... Efekt kamienia na elewacji – poradnik krok po kroku Co to jest fasada aluminiowo-szklana?

Dowiedz się więcej

• Jak montować elewacyjne okładziny ścienne i detale architektoniczne z Verolithu?
• Jak zamontować lamele elewacyjne?
• Beton na elewacji i wokół domu - całkiem nowa odsłona
• Jak zabezpieczyć gonty drewniane?
• Co pasuje do ściany z cegły?
• Styropian Fasada GRAFIT - najlepsza propozycja na elewację
• Rustykalny dom - 7 sprawdzonych kamieni dekoracyjnych na elewację
• Ochrona elewacji przed algami, grzybami i blaknięciem: StoColor Dryonic®
• Tynk kwarcowy, czyli czym zastąpić klasyczne tynki o strukturze baranka?

Zobacz więcej Zobacz mniej

5 krok. Boniowanie - gruntowanie i tynkowanie

Po wyschnięciu kleju jego powierzchnię można zagruntować, a następnie nałożyć tynk cienkowarstwowy. Robi się to zasadniczo tak samo, jak przy zwykłym tynkowaniu ścian. Na krawędzi zamknięcia listwy do boniowania (profilu) mamy przy tym płaską powierzchnię, tam licujemy powierzchnię tynku z profilem. Tynk może być w zasadzie dowolnego rodzaju i o odpowiadającej nam fakturze i uziarnieniu.

6 krok. Robienie boni elewacyjnych - wyjęcie zamknięcia listwy

Po zakończeniu prac tynkarskich usuwamy zewnętrzny element, zamykający dotąd profil do boniowania. Ostatecznie uzyskujemy więc w dość łatwy sposób idealnie równe boniowanie - zagłębienie wprowadzające podział elewacji.

Dopiero po zakończeniu prac tynkarskich na elewacji usuwa się górną część listwy, uzyskując idealnie równe i czyste boniowanie, fot. BELLA PLAST

Ciekawa elewacja domu - nowoczesne boniowanie i inne detale

Warto wspomnieć także o innych elementach służących urozmaiceniu wyglądu elewacji. Bardzo często łączy się je bowiem z systemowym boniowaniem lub innymi profilami elewacyjnymi. W ten sposób wyznacza się zwykle granicę tych wykończonych w inny sposób obszarów. Zastosowanie odmiennego koloru lub faktury tynku na elewacji może optycznie zupełnie odmienić ścianę. Możliwe warianty są bardzo różne. Od bardzo dużych poziomych lub pionowych pasów, obejmujących nawet całą wysokość budynku, przez wykończenie samego wykusza lub lukarny, aż po obramowanie wyłącznie strefy bezpośrednio wokół okien.

Specyficznym przypadkiem jest wykończenie elewacji domu wybranych miejsc tynkiem mozaikowym. Nie tylko wygląda on inaczej od zwykłego, ale jest również o wiele bardziej odporny na uszkodzenia. Z początku wykańczano nim niemal wyłącznie cokoły fundamentowe. Z czasem jednak zaczęto go stosować również w pobliżu takich miejsc jak drzwi wejściowe i wszędzie tam, gdzie ryzyko przypadkowych uszkodzeń jest szczególnie duże. Na brzegach takich obszarów o odmiennej fakturze i kolorze bardzo często wykonuje się boniowanie lub używa innych listew krawędziowych. Z jednej strony chodzi o zaakcentowanie podziału, z drugiej zaś o ładne i trwałe wykończenie styku odmiennych materiałów.

Płytki kamienne, klinkierowe lub drewno również znakomicie urozmaicają elewację. Równocześnie bardzo ważne jest to, że te okładziny można bez większego trudu zastosować również na elewacji pokrytej styropianem, a więc w najpopularniejszym systemie ociepleń ETICS (metoda lekka mokra). Cienkie płytki klinkierowe, kamienne lub ceglane (odcięte z cegieł elewacyjnych) można bowiem przykleić bezpośrednio do ocieplenia ze styropianu lub wełny mineralnej „zaciągniętego” klejem na siatce z włókna szklanego. Niemniej jednak, konieczna jest tu szczególna staranność. Nie chodzi tylko o samo przyklejanie płytek, do czego powinno się używać bardzo dobrej jakości klejów, stosując tzw. metodę mokre na mokre, czyli nanosząc zaprawę klejową zarówno na podłoże, jak i na płytki. Chodzi o to, żeby nie pozostały pod nimi puste przestrzenie, w które później mogłaby wnikać woda. Ta zamarzając niszczy spoinę i płytki po najwyżej kilku sezonach zaczynają odpadać. Solidniejsza powinna być również warstwa zbrojąca, gdyż takie okładziny są jednak cięższe, niż tynk cienkowarstwowy.

Często używa się siatki o większej gramaturze, układa ją w dwóch warstwach, gęściej rozmieszcza kołki itd. Z kolei na krawędziach takich obszarów również warto wykonać boniowanie lub użyć innych systemowych profili krawędziowych. Nie ma co liczyć na to, że samo nałożenie w tych miejscach zaprawy do fugowania wystarczy - takie wykończenie nie wytrzyma długo.

Metoda boniowania a okna

Szczególnym przypadkiem są okna. Dokładniej rzecz biorąc chodzi o miejsce styku ich profili z tynkiem cienkowarstwowym. Cały problem polega na tym, że miejsca takiego styku właściwie nie powinno w ogóle być. Bowiem - niezależnie od tego czy będą to okna drewniane, czy plastikowe (z PVC) - to w miejscu takiego połączenia praktycznie zawsze pojawi się w końcu szczelina. Po prostu tynk i profile „pracują” nieco inaczej, chociażby rozszerzając się i kurcząc pod wpływem nasłonecznienia i zmian temperatury. Na tynku pojawiają się pęknięcia i szczeliny, stopniowo zaczyna on więc niszczeć i odpadać. Dlatego na krawędzi okien, na połączeniu z tynkiem powinno się stosować specjalne listwy przyokienne, które umożliwiają zachowanie dylatacji. Czyli celowo wykonanej szczeliny, pozwalającej na kompensowanie wzajemnych drobnych ruchów sąsiadujących ze sobą elementów. Oczywiście, w sposób który zapewnia zachowanie estetycznego wyglądu oraz chroni tynk przed uszkodzeniem.

Specjalne przyokienne listwy dylatacyjne warto zastosować zarówno od strony zewnętrznej, jak i w pomieszczeniu, fot. BELLA PLAST

Warto wiedzieć, że dostępne są też przyokienne listwy dylatacyjne wewnętrzne. Te stosuje się od strony pomieszczeń, przyklejając je do profili okiennych. Listwy zapobiegają pękaniu tynku wewnętrznego na styku z profilami okiennymi i ułatwiają wykończenie wnęk (glifów) tynkiem. Ponadto ich specjalna konstrukcja umożliwia przyklejenie - do dodatkowego pióra takiej listwy - folii zabezpieczającej okno przed zabrudzeniem w czasie prac tynkarskich. Potem pióro odrywamy razem z folią i wyrzucamy.

Boniowanie tynku - zleć fachowcom!

Każda technologia lub narzędzie jest tylko tak dobra, jak człowiek, który go używa. Można nawet powiedzieć, że to właśnie wykonawca jest najważniejszy na budowie. Dlatego naprawdę dobry, prawdziwy mistrz w swoim fachu osiągnie zwykle lepszy rezultat używając nawet prostych, podstawowych narzędzi, niż przeciętniak wyposażony w te najlepsze i najnowocześniejsze. O partaczu nie ma nawet co wspominać. On zepsuje choćby najlepszy materiał i żadne narzędzia nic tu nie pomogą. 

O tym „czynniku ludzkim” nigdy nie wolno zapominać, a już szczególnie wtedy, gdy chodzi o wykończenie elewacji i wykonanie boniowania. Tu potrzeba przecież nie tylko solidnych rzemieślniczych umiejętności, ale również pewnego zmysłu artystycznego i wyobraźni. Inaczej efekt końcowy boniowania będzie co najwyżej poprawny, nigdy jednak nie będzie robił wrażenia estetycznego.

To wszystko nie zmienia faktu, że dobrzy fachowcy wcale nie stronią od nowoczesnych i po prostu wygodnych rozwiązań i metod boniowania. Przeciwnie, doceniają wszystko to co pozwala pracować lepiej, dokładniej i szybciej, czyli bardziej efektywnie. Te wszystkie warunki spełniają zaś listwy do boniowania, profile i inne akcesoria używane przy wykańczaniu elewacji docieplonej styropianem lub wełną mineralną i pokrytej tynkiem cienkowarstwowym.

Ile kosztuje boniowanie?

Koszt boniowania zależy od wielu czynników: rodzajów boni, ilości i metody ich wykonania. Cena robocizny wynosi średnio od 40 zł do 60 zł za metr kwadratowy.

Bonie na elewacji: podsumowanie

Boniowanie oraz inne elementy dekoracyjne to tzw. detale architektoniczne. Zgodnie z tą nazwą mogą to więc być elementy ważne w wykończeniu elewacji, lecz z założenia powinny być raczej niewielkie i nigdy nie powinny zdominować ścian. To trochę tak jak z przyprawami - użyte z umiarem i wyczuciem są pożądane i nadają potrawie charakter. Jeżeli jednak przesadzimy z ich ilością, możemy wszystko zepsuć. Dlatego z ilością boniowań nie wolno przesadzić. To samo dotyczy innych detali i materiałów wykończeniowych oraz nawet kolorów i faktury tynków. Nadmiar będzie powodował wrażenie przeładowania, ciężkości, niekiedy nawet bezładu. Dlatego bonie na elewacji trzeba stosować z rozwagą, w dobrze przemyślany sposób. Warto skorzystać z pomocy architekta.