Przewodnik eksperta: jak odczytać i zrozumieć etykiety wełny mineralnej

Artykuł na: 23-28 minut

Stan surowy zamknięty

Wełna mineralna występuje w bardzo wielu odmianach. Różnice pomiędzy nimi są przy tym znacznie większe, niż w przypadku styropianu. Dlatego przy wyborze musimy przede wszystkim wiedzieć, jakie akurat cechy są niezbędne przy danym zastosowaniu.

Najpopularniejsze w naszym kraju zastosowanie wełny mineralnej to izolacja dachów skośnych. Tu wszelka konkurencja zostaje daleko w tyle i spora część inwestorów najpewniej nawet nie wie, że można do tego celu użyć np. specjalnych odmian styropianu lub pianek w postaci płyt lub natryskiwanych bezpośrednio. Jednak wełna może służyć również do izolacji praktycznie wszystkich części budynku.

(fot. Isover)

Szklana i skalna

Wełna mineralna powstaje z dwóch zasadniczych surowców. Szklana - z piasku kwarcowego lub stłuczki szklanej. Ma mniejszą gęstość, jest bardziej sprężysta i mniej pyli. Ale jest też mniej odporna na obciążenia i nie nadaje się przez to pod tynk cienkowarstwowy.

Skalna, inaczej bazaltowa, właśnie ze skał bazaltowych. Charakteryzuje ją znacznie większa gęstość i mniejsza elastyczność.

Technologia produkcji w obu przypadkach jest podobna. Materiał po podgrzaniu do bardzo wysokiej temperatury ulega rozwłóknieniu. Włókna następnie trzeba uformować w maty lub płyty oraz nasycić lepiszczem, a także ewentualnie środkiem zmniejszającym nasiąkliwość.

Warto wiedzieć, że choć każda wełna mineralna jest niepalna, to może mieć różną odporność na działanie ognia. Właśnie od rodzaju i ilości lepiszcza zależy to, jak długo materiał wytrzyma działanie ognia, zanim ulegnie rozpadowi.

Technologia wytwarzania wełny mineralnej wymaga drogiego specjalistycznego sprzętu. Dlatego producentów jest względnie niewielu, na polskim rynku to kilka firm. Inaczej niż w przypadku styropianu, produkcja na małą skalę (tzw. garażowa) jest po prostu niemożliwa.

Wełna dostępna jest w formie mat i płyt, które mają różne zastosowanie. (fot. Ursa)

Wiele zastosowań i odmian

Wełna mineralna występuje w wielu wersjach, nieraz o skrajnie odmiennych właściwościach - od bardzo lekkich i miękkich niczym wata mat, po twarde i kilka razy cięższe płyty. Stąd też zróżnicowanie przeznaczenia - wyrób bardzo dobry do izolacji więźby dachowej kompletnie nie nadaje się do ocieplania ścian dwuwarstwowych.

Wełna mineralna charakteryzuje się znakomitymi parametrami cieplnymi. Ponadto ma bardzo dobre własności tłumienia dźwięków. (fot. Technonicol)

Jak wspomniano, mianem wełny mineralnej określa się dwie grupy produktów - wełnę szklaną i skalną. Ich izolacyjność cieplna jest podobna, a pozostałe właściwości na tyle zbliżone, że w większości zastosowań oba rodzaje można wykorzystywać zamiennie. Wszak jest jeden istotny wyjątek - wyłącznie wełna skalna występuje w postaci płyt nadających się do ocieplenia ścian dwuwarstwowych, z pokryciem z tynku cienkowarstwowego. Jakie dodatkowe cechy musi jeszcze mieć, omówimy nieco dalej.

Podstawowa różnica, widoczna na pierwszy rzut oka, to forma - maty i płyty. Maty są zwijane w rolki o kilkumetrowej długości, szerokości 120 lub 125 cm oraz grubości od 5 do 20 cm. Można je po rozwinięciu łatwo ciąć na pasy dowolnej szerokości, prawie bez odpadów. Dlatego bardzo dobrze nadają się do ocieplania dachów pomiędzy krokwiami, stropów drewnianych (pomiędzy belkami), a także stropów nieużytkowych poddaszy, na których trzeba po prostu rozwinąć rolki. Poza tym przeznacza się je do ocieplenia ścian szkieletowych oraz rozmaitych ociepleń na ruszcie. Maty mają niską albo średnią gęstość, co w tych akurat zastosowaniach w zupełności wystarcza.

Kupując wełnę w postaci mat trzeba pamiętać, że są one mocno ściśnięte. Po rozpakowaniu błyskawicznie wracają do swojej pierwotnej objętości. Takie ściskanie przy pakowaniu nazywa się komprymowaniem. Znacznie bardziej podatna na ten zabieg jest wełna szklana niż skalna. Płynie stąd wniosek, że nie należy zbytnio sugerować się objętością rolek. Powinno się koniecznie sprawdzić na etykiecie, ile materiału zawierają.

Płyty stosuje się zaś zawsze przy ocieplaniu dwuwarstwowych ścian zewnętrznych, bo tylko w takiej formie występuje odpowiednio twarda wełna skalna. W pozostałych przypadkach wybór pomiędzy płytami i matami jest raczej kwestią upodobań. Trzeba jednak poczynić istotne zastrzeżenie. Jeżeli decydujemy się na płyty, np. do ocieplenia połaci dachu lub ścianek szkieletowych, zadbajmy, żeby rozstaw elementów konstrukcyjnych (krokwi, słupów, rusztu) odpowiadał szerokości płyt. W ten sposób unikniemy kłopotliwego i czasochłonnego ich przycinania i odpadów.

Miękka i elastyczna wełna świetnie nadaje się do ocieplania poddasza. (fot. Climowool)

Ocieplanie dwuwarstwowych ścian zewnętrznych wełną mineralną

Płyty wełny są sztywniejsze i cięższe niż maty. Stosuje się je np. przy ocieplaniu dwuwarstwowych ścian zewnętrznych. (fot. Rockwool)

Wełna, czy to w postaci płyt czy mat, może mieć dodatkowe cechy wpływające na jej właściwości mechaniczne oraz możliwości zastosowania.

Lamelowy układ włókien oznacza, że są one ustawione prostopadle, a nie równolegle do powierzchni czołowej. Dzięki temu poprawia się odporność na ściskanie i rozerwanie. Łatwiej jest też ocieplać powierzchnie o łukowym kształcie, np. wykusze.

Dwugęstościowe płyty służą do ocieplania ścian zewnętrznych. Wewnętrzna, bardziej elastyczna warstwa lepiej dopasowuje się do ewentualnych nierówności muru. Zewnętrzna zaś jest twarda i stanowi dobre podłoże pod tynk.

Welon z włókna szklanego może jednostronnie pokrywać płyty lub maty. Wzmacnia w ten sposób ich powierzchnię i ogranicza pylenie.

Folia paroizolacyjna także jest nakładana jednostronnie. W zamyśle twórców tego rozwiązania ma zastąpić tradycyjną paroizolację w postaci folii rozwijanej z rolki. Skuteczność takiej paroizolacji jest jednak raczej wątpliwa, bo powstają liczne połączenia, które należałoby szczelnie skleić taśmą.

Płyty do wykonania tzw. podłóg pływających układa się na stropach międzypiętrowych pod warstwą wylewki podłogowej (jastrychu). Bardzo skutecznie zapobiega to przenoszeniu dźwięków.

Wełna mineralna występuje ponadto w wielu specjalnych wersjach, przykładowo do izolacji kominków, a nawet jako panele (kasetony) do sufitów podwieszanych.

Oznaczenia na etykiecie

Powyżej zaprezentowaliśmy podstawowe różnice pomiędzy produktami z wełny mineralnej. Jednak o możliwości ich zastosowania decydują konkretne parametry, które możemy odczytać z oznaczeń na etykiecie.

W sposób czytelny i nie wymagający szczegółowego objaśnienia zapisane są następujące dane:

producent;
nazwa handlowa;
grubość materiału (w milimetrach);
wymiary i liczba płyt lub wymiary maty w rolce (w milimetrach po rozpakowaniu);
współczynnik przenikania ciepła lambda λ, ewentualnie również opór cieplny R.

W wyborze produktu pomogą informacje zawarte na jego etykiecie. Najważniejsze to grubość materiału, współczynnik przenikania ciepła lambda λ i opór cieplny R. (fot. Isover)

Reszta istotnych cech jest już podana w postaci specjalnego kodu. Umieszczony jest zwykle obok znaku CE, potwierdzającego zgodność z normami europejskimi. Zaczyna się on zawsze tak:

MW-EN 13162

Czyli od skrótu MW (Mineral Wool - wełna mineralna) i przywołania normy, zgodnie z którą wełnę zbadano "EN 13162 Wyroby do izolacji cieplnej w budownictwie. Wyroby z wełny mineralnej (MW) produkowane fabrycznie - Specyfikacja".

Długość dalszej części kodu może być bardzo różna, bo przyjęto zasadę, że zawiera on dane tylko o tych właściwościach, które deklaruje producent. O tym, czego nie sprawdzano, informacji się nie umieszcza. Dlatego ważne, żeby wiedzieć, jakie parametry są istotne w poszczególnych zastosowaniach. Wyrób, który kupujemy, musi mieć je określone.

Współczynniki R, U, λ

Warto wyjaśnić różnicę pomiędzy współczynnikami λ oraz R. Pierwszy (λ) informuje o tym, jak dobrze dany materiał przewodzi ciepło. Wełna mineralna ma być izolatorem, dlatego ta wartość powinna być możliwie niska. Zwykle wynosi ok. 0,04 W/(m²·K). Jednak różnice są znaczne - od 0,030 do 0,045. Współczynnik λ jest taki sam niezależnie od grubości materiału, zatem nadaje się do porównania odmiennych ich rodzajów, np. wełny i styropianu.

Z kolei opór cieplny R obrazuje to, jak skutecznie warstwa materiału o konkretnej grubości utrudnia przepływ ciepła. Wartość tego parametru zależy więc zarówno od rodzaju materiału, jak i jego grubości. Stosowanie współczynnika R nie jest jednak w naszym kraju zbyt popularne, jesteśmy raczej przyzwyczajeni do podawania wartości współczynnika przenikania ciepła U dla konkretnej przegrody.

Na szczęście, R jest po prostu odwrotnością U, wystarczy więc wykonać proste przeliczenie:

U = 1 : R
R = 1 : U.

Z kolei jeżeli znamy wartość λ oraz grubość materiału d (w metrach), łatwo policzymy R: R = d : λ (np. 0,20 m : 0,04 W/(m²·K) = 5 m²·K/W

Operowanie parametrem R jest, wbrew pozorom, bardzo wygodne. W przypadku przegród wielowarstwowych - można bez trudu policzyć wartość oporu cieplnego każdej z warstw, a następnie dodać, żeby dowiedzieć się, jakie są właściwości izolacyjne całości. Po prostym przeliczeniu 1 : R otrzymamy zaś U całej przegrody.

Najczęściej oznacza się cechy opisane poniżej.

T - tolerancja wymiarów, towarzyszy jej liczba od 1 do 7 (np. T1). Wyższa to większa dokładność. Generalnie idzie w parze ze wzrostem gęstości, bo samo podanie wymiarów najmiększych odmian w mm jest mocno umowne. Wartość T6 oraz T7 spotyka się tylko w przypadku wełny przeznaczonej pod wylewkę podłogową w tzw. podłogach pływających;

DS(70,-) - stabilność wymiarowa w określonej temperaturze (tu 70°C). W takich warunkach po upływie 48 godzin nie powinny się zmienić bardziej niż o 1%;

DS(70,90) - stabilność wymiarowa w określonej temperaturze (znów 70°C) i wilgotności względnej wynoszącej 90%;

CS(10) 20 - wytrzymałość na ściskanie przy 10% odkształceniu względnym (tu 20 kPa). Informuje jak duży nacisk jest potrzebny, żeby sprasować warstwę wełny o 10% jej grubości, przykładowo z 10 do 9 cm. W tym przypadku jest to 20 kPa. Wytrzymałość na ściskanie to podstawowy parametr przesądzający o możliwości użycia materiału w miejscach, gdzie zostanie on mocno ściśnięty, np. przez wylewkę podłogową. Dla podłóg na gruncie zwykle za minimum uznaje się 80 kPa;

TR15 - wytrzymałość na rozciąganie prostopadle do powierzchni płyty (tu 15 kPa); określa się ją dla wełny do ocieplenia ścian dwuwarstwowych;

WS - nasiąkliwość wodą przy krótkotrwałym zanurzeniu, nie przekracza 1 kg/m2;

WL(P) - nasiąkliwość wodą przy długotrwałym zanurzeniu, nie przekracza 3 kg/m2;

MU1 lub Z1 - praktycznie pomijalny opór dyfuzyjny, czyli dla przenikania pary wodnej. MU dotyczy wyrobów jednorodnych, Z - niejednorodnych lub powlekanych.

Najprostsze oznaczenie wygląda na przykład tak:

MW-EN13162-T1

Uwzględniono tylko tolerancję wymiarów i to w najłagodniejszym możliwym zakresie. Niedomiar może tu wynieść 5% grubości albo 5 mm, wielkości nadmiaru nie określa się. Z całą pewnością będzie to bardzo miękka wełna o najniższej gęstości. Nada się np. do izolacji połaci dachu na poddaszu, podłogi na legarach, ścianek działowych. Czyli tam, gdzie nie musi przenosić żadnych obciążeń i jest chroniona przed wilgocią i podwyższoną temperaturą.

Natomiast już wełna użyta do budowy ścian trójwarstwowych powinna być opisana przynajmniej tak: MW-EN13162-T3-WS-DS(70;-)

Mamy tu więc:

mniejszą tolerancję wymiarów - T3;
umiarkowaną nasiąkliwość przy krótkotrwałym zanurzeniu - WS;
zachowanie stabilnych wymiarów nawet przy 70°C.

Zauważmy, że nie określono wytrzymałości mechanicznej, bo wełna i tak nie będzie poddana obciążeniom.

Dłuższy kod opisywać będzie wełnę do ocieplenia ścian dwuwarstwowych, dajmy na to:

MW-EN13162-T5-CS(10)20 - TR15 - WS - WL(P) - DS(70,90)-MU1

Względem poprzedniego przykładu mamy tu:

większą dokładność wymiarów - T5;
określoną odporność na ściskanie - CS(10)20;
sprecyzowaną odporność na rozerwanie - TR15;
odporność na zawilgocenie wyznaczona zarówno przy krótkim, jak i długim zanurzeniu w wodzie WS oraz WL(P); zachowanie wymiarów pomimo działania i temperatury, i podwyższonej wilgotności - DS(70,90);
znikomy opór dyfuzyjny - MU1.

Płynie stąd nauka, że jeżeli projekt lub np. wymogi systemu ociepleń zawierają jeszcze jakieś współczynniki, przed zakupem wełny trzeba sprawdzić, czy je dla niej określono. Wówczas zawsze dobierzemy odpowiedni produkt.

Zobacz inne tematy z Vademecum

Stan surowy zamknięty