Rodzaje kominów - charakterystyka i schematy

Budowa komina - dym, spaliny, powietrze

Komin może stanowić zarówno obudowę kanałów dymowych oraz spalinowych, jak i przewodów wentylacyjnych. Może również osłaniać rurę odpowietrzającą instalację kanalizacyjną, a nawet doprowadzać powietrze do palenisk typu zamkniętego.

Kanały dymowe służą do podłączenia do nich kotłów i kominków na paliwa stałe. Ich przekrój nie może być mniejszy niż 14 x 14 cm (a jeśli ma przekrój okrągły, średnica musi wynosić co najmniej 15 cm). Każde z urządzeń grzewczych należy podłączać do oddzielnego kanału.

Kanały spalinowe służą do odprowadzania produktów spalania z gazowych lub olejowych urządzeń grzewczych. Przewodami spalinowymi nazywane są również kanały odprowadzające powietrze z okapów kuchennych. Przekrój takich kanałów w wersji murowanej nie może być mniejszy niż 14 x 14 cm, a średnica stalowego wkładu kominowego musi wynosić co najmniej 12 cm. Na wewnętrznej powierzchni kanałów spalinowych może wykraplać się woda ze spalin i dlatego powinna być ona odporna na agresywne oddziaływanie kondensatu (płynu o właściwościach żrących), który powstaje po zmieszaniu się substancji zawartych w spalinach z wodą wykraplającą się w kominie.

Kanały wentylacyjne odprowadzają zanieczyszczone powietrze z domu. Ich przekrój nie powinien być mniejszy niż 160 cm2, a najmniejszy wymiar kanału to 10 cm. Kanał wentylacyjny, jeśli ma działać prawidłowo, powinien odprowadzać powietrze tylko z jednego pomieszczenia.

Rozmieszczenie kanałów dymowych, spalinowych i wentylacyjnych w kominie

Typ komina oraz przekroje jego kanałów muszą być naniesione w projekcie budowlanym.

Jeśli komin ma służyć do odprowadzania produktów spalania, to jego budowa powinna być przystosowana do rodzaju urządzenia grzewczego, które będzie do niego podłączone:

• kocioł gazowy lub olejowy - przepisy wymagają, aby komin odprowadzający spaliny, z których wykrapla się para wodna, był wyposażony we wkład odporny na korozyjne oddziaływanie kondensatu. Niska temperatura spalin (poniżej 100°C) z kotłów gazowych oraz olejowych, sprzyja bowiem skraplaniu się pary wodnej i dlatego komin musi być wykonany ze stali lub ceramiki kwasoodpornej;
• kocioł na paliwa stałe - przewód odprowadzający dym, nie musi być chroniony przed kondensacją pary wodnej, ale mimo to warto wyposażyć go we wkład z rur ceramicznych lub stalowych. Ułatwi to czyszczenie kanału dymowego, a także zapobiegnie pojawianiu się brunatnych wykwitów na zewnętrznej stronie komina, gdy substancje smoliste przenikną przez jego ścianki;
• kominek - najlepiej podłączyć go do osobnego komina, w którym oprócz kanału dymowego znajduje się również kanał wentylacyjny. Przekrój obu z nich powinien być dostosowany do powierzchni paleniska (kominki z otwartą komorą spalania) lub mocy grzewczej wkładu (kominki z wkładem).

Budowa komina - materiały

Do budowy komina można użyć tradycyjnie - cegły, albo też wykorzystać elementy prefabrykowane. Wybór warto uzależnić jednak od lokalizacji. Jeśli komin został zaprojektowany w ścianie nośnej, to lepiej postawić go z cegły (unika się wówczas problemów związanych z oparciem stropu). W domu o lekkiej konstrukcji szkieletowej lub gdy komin zaprojektowano jako wolno stojący, wygodniej jest ustawić go z gotowych elementów. Planując inwestycję trzeba pamiętać, że ścianki kominów prefabrykowanych są dosyć cienkie i nie zapewniają dobrej izolacji akustycznej. Jeśli taki komin wstawimy np. w ścianę działową, to z całą pewnością będzie on przenosił hałasy z sąsiedniego pomieszczenia.

Kominy murowane

Jeśli przewody komina tradycyjnego mają pełnić rolę kanałów dymowych, to należy je wybudować z pełnych cegieł ceramicznych. Kominy, w których zamontowany będzie wkład kominowy na spaliny, albo zawierające wyłącznie kanały wentylacyjne, można wymurować również z innych materiałów (cegieł silikatowych lub pustaków wentylacyjnych).

Znaczny ciężar kominów murowanych wymaga oparcia ich na solidnym fundamencie. Mogą być one budowane jako wolno stojące (niezwiązane z konstrukcją domu) lub połączone ze ścianą nośną. W tym drugim przypadku staną się oparciem dla stropu i dlatego muszą gwarantować wymaganą nośność. Elementy stropu nie mogą zmniejszać przekroju kanałów przebiegających w kominie. Wznosząc kominy tego rodzaju, trzeba ponadto zapewnić konstrukcyjne przewiązanie obu elementów (komina i ściany nośnej). Efekt ten osiąga się zazębiając co kilka warstw elementy komina oraz ściany.

Ze względu na wymiary cegieł oraz ich możliwy układ w poszczególnych warstwach, kanały w kominach ceglanych mają wymiary 14 x 14 cm, 14 x 27 cm lub 27 x 27 cm. Przy jednorzędowym układzie szerokość komina wyniesie wówczas co najmniej 38 cm, przy dwurzędowym - 64 cm. Komin należy murować na pełne spoiny z użyciem zaprawy cementowo-wapiennej. Ważne, aby zapewnić możliwie gładką powierzchnię ścianek od wewnątrz. Wszystkie kanały powinny być prowadzone od samego dołu komina, niezależnie od wysokości, na jakiej będą umieszczone wloty.

Komin murowany (fot. Jawar)

W kanałach dymowych, poniżej miejsca podłączenia paleniska, niezbędne jest pozostawienie otworu na zamontowanie tzw. wyczystki, która umożliwia kontrolę i usuwanie sadzy po czyszczeniu komina.

Kanały spalinowe od grzewczych urządzeń gazowych bądź olejowych muszą być wyposażone we wkłady kominowe odporne na agresywne oddziaływanie spalin. Najczęściej instaluje się łatwe w montażu wkłady ze stali kwasoodpornej, które umieszcza się w kanale kominowym podczas budowania komina. Średnica wkładu kominowego wynosi 12-13 cm. Takie wymiary w pełni wystarczają do podłączenia typowych kotłów gazowych bądź olejowych montowanych w domach jednorodzinnych. Wkładów pod żadnym pozorem nie należy betonować w otworze! Przeciwnie, trzeba pozostawić luz, który umożliwi rozszerzanie się wkładu i spływanie wody kondensującej na jego powierzchni zewnętrznej. W dolnej części stalowego kanału spalinowego również umieszcza się wyczystkę zakończoną pokrywą z rurką odprowadzającą kondensat.

Wkłady kominowe ze stali stosowane są również do modernizacji już istniejących kominów murowanych. Zabiegu takiego dokonuje się najczęściej w przypadku zamiany kotła węglowego na gazowy lub olejowy. Znacznie niższa temperatura spalin pochodzących z tych urządzeń sprawia, że może wykraplać się z nich woda. W połączeniu z innymi produktami spalania tworzy ona agresywny kondensat, zagrażający wnętrzu komina. Aby go uchronić należy wprowadzić do kanału spalinowego sztywne lub elastyczne rury ze stali kwasoodpornej.

Kominy z prefabrykatów

Kominy prefabrykowane powinny być montowane wyłącznie jako przyścienne, oddylatowane od ścian konstrukcyjnych lub jako wolno stojące. Z elementów prefabrykowanych można budować zarówno pojedyncze kanały spalinowe lub dymowe, jak i zespolone kominy z kanałami wentylacyjnymi.

Kanały spalinowe budowane z elementów prefabrykowanych składają się z dwóch lub trzech warstw - wewnętrznego wkładu z kamionki kwasoodpornej lub ceramiki szamotowej, zewnętrznej obudowy z betonu lekkiego oraz ewentualnie warstwy ocieplenia z wełny mineralnej otulającej wkład wewnętrzny.

W wielu systemach prefabrykaty kominowe przeznaczone są do typowych zastosowań w domach jednorodzinnych. Bez problemu można więc dobrać zestaw elementów komina zespolonego, przystosowanego do współpracy z kotłem gazowym lub kominkiem. Elementy takiego komina mają kanał spalinowy lub dymowy o średnicy 14-18 cm oraz kanał wentylacyjny (niezbędny w pomieszczeniu, w którym zainstalowany jest kocioł lub kominek). Podczas montażu komina prefabrykowanego, najpierw łączy się zaprawą lub kitem kwasoodpornym segmenty wkładu wewnętrznego, a następnie nakłada się ocieplenie i łączy elementy obudowy zewnętrznej. Przy wznoszeniu kominów prefabrykowanych stosuje się również prefabrykowane trójniki do łączenia kanału z kotłem, segmenty wyczystki ze szczelnie zamykanymi drzwiczkami oraz zbieracze kondensatu z odprowadzeniem na zewnątrz kanału.

Prefabrykaty wentylacyjne są natomiast jednootworowymi kształtkami z ceramiki lub silikatu albo wielokanałowymi elementami z betonu lekkiego. Łączy się je na zaprawę cementowo–wapienną lub klejową. Ze względu na swój niewielki ciężar, mogą opierać się bezpośrednio na stropie. Eliminuje to "ciągnięcie" kanałów od poziomu fundamentów.

Schemat ceramicznego komina prefabrykowanego

Kominy stalowe

Na kominy jednokanałowe można używać dwuściennych elementów stalowych, z umieszczonym między ściankami ociepleniem. Wewnętrzna rura ze stali kwasoodpornej może odprowadzać spaliny z kotłów na gaz, olej, jak również z kominków oraz kotłów na paliwa stałe. Rura zewnętrzna może być wykonana zarówno ze stali kwasoodpornej, jak i z blachy aluminiowej lub stalowej lakierowanej. Kominy stalowe można montować wewnątrz lub na zewnątrz domu.

Oprócz prostych elementów kominowych, w systemach dostępne są również kolanka, trójniki, wyczystki oraz segmenty wylotowe z daszkami osłonowymi.

Schemat komina z wkładem stalowym

Ważną zaletą kominów stalowych jest niewielki ciężar. Nie wymagają one specjalnego fundamentowania i można je mocować uchwytami do ściany. Takie rozwiązanie jest szczególnie przydatne w czasie prac modernizacyjnych, kiedy konieczne jest dobudowanie nowego komina. Komin stalowy umieszczony na zewnątrz może być ponadto ciekawym detalem architektonicznym, podkreślającym nowoczesny charakter domu.

Kominy stalowe. Można je montować zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz domu (fot. Komin-flex)

Montaż komina stalowego jest prosty i polega na zamocowaniu do ściany konsoli wsporczej, a następnie połączeniu segmentów na wcisk lub obejmą zaciskową (po jednej na każde połączenie). Mniej więcej co 2-3 m osadza się w ścianie uchwyty zapobiegające odchyleniom komina od pionu. Stalowe elementy kominowe wykorzystywane są zarówno w przypadku kotłów z otwartą jak i zamkniętą komorą spalania. W drugim z wymienionych przypadków ich konstrukcja jest nieco bardziej skomplikowana. Pełnią one bowiem podwójną funkcję - odprowadzają spaliny oraz doprowadzają powietrze niezbędne do procesu spalania.

W dwuściennych rurach ze stali kwasoodpornej, przewód wewnętrzny odprowadza spaliny, a przestrzeń między ściankami służy do zasysania powietrza zewnętrznego. Przewodu spalinowego nie trzeba wyprowadzać ponad dach. Rurę powietrzno-spalinową można wyprowadzić na zewnątrz wprost przez ścianę zewnętrzną domu.

Muszą być jednak spełnione następujące warunki:

• moc kotła z zamkniętą komorą spalania nie może przekraczać 21 kW,
• rura musi zostać wyprowadzona w odległości nie mniejszej niż 0,5 m od okien,
• wysokość wyprowadzenia nie powinna być mniejsza niż 2,5 m od poziomu terenu.

Trzeba jednocześnie pamiętać, że długość rur powietrzno-spalinowych jest ograniczona (zarówno tych przechodzących przez ścianę, jak i tych, które wyprowadza się ponad dach). Pod żadnym pozorem nie można przekraczać wartości podanej przez producenta kotła! Dłuższe przewody mogą bowiem powodować cofanie się spalin.

Schemat komina stalowego dwuściennego

Komin ponad dachem

Część komina wznosząca się nad dachem może być wykończona w różny sposób.

Kominy murowane wykańczane są najczęściej cegłą klinkierową i przykryte tzw. czapą - daszkiem z betonu lub blachy. Popularne niegdyś tynkowanie kominów nie jest rozwiązaniem trwałym, gdyż częste zmiany temperatury i zamarzanie powierzchni komina sprawiają, że po kilku latach tynk pęka i odpada.

Kominy prefabrykowane najczęściej wykańczane są okładzinami ceramicznymi, blachą lub gontami bitumicznymi. Można je również obmurować cegłą ozdobną, ale tylko wówczas jeśli na elementach kominowych poniżej połaci dachowej umocowana zostanie prefabrykowana płyta wsporcza. Takie płyty produkowane są tylko do określonych konfiguracji kanałów, a więc do bardziej rozbudowanych kominów trzeba wspomnianą płytę wybetonować bezpośrednio na budowie.

Kominy stalowe można pozostawić bez wykończenia lub też zamontować specjalne obudowy dostosowane do ich przekroju i kąta pochylenia połaci dachowej. Wykończenie takiej obudowy może imitować cegłę klinkierową, tynk lub lakierowaną blachę.

Odpowiedni ciąg = bezpieczny kominek

Aby drewno w kominku spalało się w sposób pełny, odpowiednio szybki i bezpieczny, niezbędny jest właściwy ciąg kominowy. Właściwy, a więc taki, który nie będzie powodował zbyt szybkiego spalania drewna, czego rezultatem mogłoby być nieefektywne zużycie paliwa oraz gwałtowne i czasem niekontrolowane nagrzewanie się wkładu kominkowego. Równie niekorzystny jest niedostateczny ciąg w kominie. Taka sytuacja może prowadzić do cofania się dymu z przewodów odprowadzających spaliny (tzw. ciąg wsteczny). Utrudnia też lub nawet uniemożliwia rozpalanie kominka.

Zmniejszanie ciągu kominowego. Ograniczanie ciągu jest znacznie mniejszym problemem niż jego skuteczne wspomaganie. Zmniejszenie dostępu powietrza do paleniska, przysłonięcie przesłony na wlocie, ograniczenie pola przepływu elementu czopucha odprowadzającego spaliny, szyber kominkowy - to najprostsze sposoby na zredukowanie siły ciągu w kominie.

Zwiększenie ciągu kominowego. Aby zwiększyć ciąg kominowy, stosuje się między innymi tzw. nasady kominowe, które umożliwiają wykorzystanie wiatru do wytwarzania podciśnienia w przewodzie kominowym. Niekiedy jednak nasady nie wystarczą - wówczas należy przedłużyć komin przez wydłużenie wkładu kominowego oraz wysunięcie końcówki (nasady, daszka) kilkadziesiąt centymetrów ponad zakończenie komina lub wyżej - ponad przeszkodę, która ogranicza ciąg kominowy lub powoduje powstawanie ciągu wstecznego. Powstałe przedłużenia kominów należy izolować termicznie, aby wychłodzone temperaturą zewnętrzną nie powodowały odwrotnego skutku, tj. osłabienia ciągu.

Redakcja BD
fot. otwierająca: Röben