Niektórzy z pewnością zastanawiają się, do czego właściwie są potrzebne głowice termostatyczne, skoro mamy już pokojowy lub pogodowy regulator temperatury? Wbrew pozorom, głowice są jego ważnym uzupełnieniem.
Regulator działa centralnie, mierzy temperaturę powietrza tylko w jednym miejscu. W zależności od wyniku (za ciepło/za zimno) zmienia temperaturę wody w obiegu c.o., albo włącza lub wyłącza ogrzewanie.
A praktycznie nigdy nie da się tak umieścić czujnika, że we wszystkich pomieszczeniach temperatura będzie idealna. W niektórych mogą występować zyski ciepła spowodowane przez słońce, albo gotowanie w kuchni. Ta dodatkowa dawka ciepła powoduje, że w niektórych wnętrzach grzejniki mogą grzać słabiej, a temperatura i tak będzie odpowiednia. I właśnie taką lokalną kontrolę temperatury zapewniają głowice termostatyczne - w razie potrzeby zmniejszają przepływ ciepłej wody i temperatura grzejnika spada.
Chodzi nie tylko o utrzymanie komfortu. Prawidłowo działające głowice termostatyczne pozwalają obniżyć zużycie energii nawet o 20%. O tyle niższe będą więc nasze rachunki.
Typowe zawory i głowice termostatyczne wprowadzają znaczny opór na drodze przepływu wody, dlatego nie nadają się do instalacji z jej grawitacyjnym obiegiem (bez pompy). Tam siła wymuszająca krążenie wody jest bardzo mała. To ważne dla wszystkich modernizujących stare systemy grzewcze. Dodanie takich zaworów po prostu zablokuje obieg wody. W takiej sytuacji pozostaje albo kupić specjalne zawory i głowice przeznaczone do instalacji grawitacyjnych (o bardzo małych oporach przepływu), albo założyć pompę obiegową centralnego ogrzewania. Niestety, takie specjalne zawory o zwiększonym przepływie są znacznie mniej popularne i wyraźnie droższe od standardowych.
Zajmiemy się tutaj przede wszystkim typowymi zaworami, bo te zdecydowanie dominują. Zasady montażu są zaś właściwie takie same. Grzejnik może być sprzedawany bez zaworu termostatycznego i głowicy, z samym zaworem lub z zaworem i głowicą. W tym ostatnim przypadku niczego już dobierać nie musimy. Jeżeli jest sam zawór, w instrukcji znajdziemy informację o tym jakie modele głowic konkretnych producentów do nich pasują. Jeżeli nie ma nic, najłatwiej kupić zestaw składający się z zaworu termostatycznego, głowicy, a często także zaworu odcinającego, montowanego na powrocie. Dwie najpopularniejsze średnice zaworów to 1/2 lub 3/4 cala. Występują w wersji prostej lub kątowej (90°).
Tradycyjne połączenie pomiędzy zaworem i głowicą to gwint o dużej średnicy. Najpopularniejsze są rozmiary M30 × 1,5 oraz M28 × 1,5. W niektórych konstrukcjach wystarczy zaś tylko przekręcenie plastikowego pierścienia. Jak widać, różnica rozmiaru jest niewielka, dlatego nie oceniajmy go tylko na oko! Do założenia głowic z gwintem potrzeba więc klucza płaskiego o dość dużej średnicy, większej niż w typowym zestawie majsterkowicza.
Typowa głowica termostatyczna jest niezbyt droga i nie potrzebuje zasilania. Działa jednak powoli - jej czas reakcji na zmianę temperatury wynosi kilkanaście minut. Ale w praktyce to wystarcza. Jeżeli chcemy mieć możliwość bardziej precyzyjnego, czasowego ustawiania temperatury w poszczególnych wnętrzach, albo równoczesnego przymykania lub nawet otwierania ich na wszystkich grzejnikach bez biegania po domu, możemy kupić tzw. głowice elektroniczne. Dość proste, z programatorem czasowym, kupimy już za kilkadziesiąt złotych.
Założenie głowic to jednak nie koniec. Żeby działały prawidłowo, trzeba jeszcze prawidłowo ustawić przepływ wody.
Nasze grzejniki będą miały właściwą temperaturę tylko wówczas, gdy przepływ wody przez każdy z nich będzie ani zbyt duży, ani zbyt mały. A woda płynie przede wszystkim tam, gdzie napotyka na mniejszy opór. W efekcie bardzo często jedne są stale zbyt ciepłe, a inne zbyt zimne. To wyraźny znak, że instalator nie zrównoważył przepływu wody.
Dawniej instalacje równoważono, dobierając odpowiedniej wielkości kryzy do grzejników - tłumiąc przepływ w jednym miejscu, zwiększamy jego intensywność w innym. Dziś funkcję kryz pełnią nastawy wstępne zaworów grzejnikowych. Dobry instalator powinien ustawić pożądany przepływ przez dobranie właściwych nastaw. Niestety, wielu zostawia zawory w pełni otwarte. Wtedy potencjał głowic termostatycznych pozostaje niewykorzystany.
Jeżeli tak jest u nas, należy zdjąć głowice z najcieplejszych grzejników. Po zdjęciu głowicy widoczny jest pierścień nastawczy. Unosimy go (pociągamy) i ustawiamy odpowiednią podziałką względem rysy lub kropki nacechowanej na korpusie zaworu. Inne rozwiązanie to obrócenie środkowej części zaworu przy pomocy klucza.
Amator nie ma narzędzi do mierzenia przepływu wody. Dlatego trzeba wykazać nieco cierpliwości. Zmienić nastawę, a za kilka minut sprawdzić, jak wpłynęło to na temperaturę grzejników. Po kilku próbach osiągniemy pożądany efekt. Wtedy można już założyć głowice i w pełni wykorzystywać zakres regulacji jaki udostępniają.
Część zaworów termostatycznych nie ma jednak funkcji nastawy wstępnej. Tak jest najczęściej w przypadku zaworów do instalacji grawitacyjnych, ale także zwykłych. W takiej wersji są po prostu nieco tańsze. Trzeba na to uważać, bo łatwo tę różnicę przeoczyć, kupując zawory samodzielnie. Co należy wówczas zrobić?
Do stłumienia przepływu może też posłużyć zawór montowany na powrocie z grzejnika. Najczęściej ma on zdejmowaną osłonę i gniazdo na klucz imbusowy (sześciokątny). Obracając go zmniejszamy przepływ. Do tego samego może posłużyć także zawór na rozdzielaczu. Trzeba jednak przestrzec przed używaniem zaworów kulowych do takiej regulacji przepływu. Te zawory są pomyślane tylko jako odcinające. Albo pełne otwarcie, albo całkowite zamknięcie. Przymknięte częściowo bardzo zaburzają przepływ wody i nie dają odpowiedniej precyzji.
Jarosław Antkiewicz
14
