Zwykle inwestor zastanawia się: plastikowe czy drewniane? Wbrew pozorom nie jest to kwestia najistotniejsza - okna z różnych materiałów mogą mieć wręcz identyczne parametry. Ważniejsze jest, czy okno jest ciepłe, jak chroni przed hałasem, ile przepuszcza światła, czy jest bezpieczne. I to właśnie pod kątem zaspokajania ważnych dla użytkownika potrzeb należy je wybrać.
Janusz Werner
Data publikacji: 2019-12-11
Data aktualizacji: 2021-01-15
Powodów wymiany okien może być wiele: stare są nieszczelne, wypaczone - narzekamy, że od nich wieje. Albo są po prostu brzydkie. A może chcemy więcej światła albo innych podziałów? Dobrym argumentem jest chęć zmniejszenia rachunków za ogrzewanie - dzisiejsza stolarka jest zdecydowanie cieplejsza od dawnej, nawet jeśli ta ma tylko kilkanaście lat.
Obecnie wartość współczynnika przenikania ciepła Uw okna pionowego nie może przekraczać 1,1 W/(m²·K). Uw okna wyprodukowanego ćwierć wieku temu jest dwa- trzy razy wyższy, a im jego wartość większa, tym więcej ciepła ucieka z domu. Warto zauważyć, jaka przepaść dzieli współczynnik przenikania ciepła starego okna i starej, ale dobrze ocieplonej ściany - ta bez większego trudu osiągnie obowiązujące aktualnie dla takiej przegrody 0,23 W/(m²·K).
Wymianę okien należy dobrze przygotować. Najlepiej, żeby otwory zmierzyli monterzy z autoryzacją producenta. Zwykle na stolarkę czeka się kilka tygodni, do 3 miesięcy. Prac lepiej nie planować na zimę. Obsadzanie, przy użyciu tzw. zimowej pianki montażowej, można co prawda wykonywać nawet do -5°C, ale po co wychładzać mieszkanie? Ponadto problematyczne jest w tych warunkach wykończenie ościeży tynkiem.
Typowe, niezbyt duże okna, da się założyć samodzielnie, lecz traci się wówczas gwarancję producenta. Przy zakupie stolarki z montażem do ceny netto doliczany jest niższy 8%, a nie 23%, podatek VAT.
Stare okna usuwa się dopiero wtedy, gdy mamy nowe. Wymiana jednego w dobrze obmierzonym otworze zajmuje fachowcom godzinę do dwóch. Kiedyś ościeżnice mocowano na gwoździe lub wkręty, wbijane w drewniane kołki, wcześniej osadzone w murze. Jeśli wnętrze otworu jest otynkowane, ramę usuwa się w kawałkach.
Najpierw trzeba zdjąć skrzydła, oderwać zewnętrzny parapet (jeśli jest przybity do ramy) i zdjąć listwy maskujące. W ścianach ocieplonych metodą lekką mokrą nożem nacina się styk okna z termoizolacją. Ramę przecina się w dwóch miejscach, najlepiej na dole. Wycięty fragment wyrywa łapką ciesielską, potem podobnie postępuje z resztą ościeżnicy.
Po jej usunięciu boki ościeża trzeba wyczyścić z pozostałości elementów mocujących oraz luźnych kawałków tynku i cegły. W razie potrzeby wyrównać, np. zaprawą szybkowiążącą. Dolna płaszczyzna otworu musi gwarantować stabilne podparcie okna. Jeśli będzie ono mocowane za pomocą kotew, należy odkuć tynk w miejscach, w których zostaną przykręcone. Gdy ościeże jest ocieplone, a zamierzamy przesunąć okno ku zewnętrznemu licu ściany, styropian z warstwą tynku można odciąć szlifierką kątową.
Między ramą i murem, z każdej strony powinno być 1,5-2 cm luzu. Okno ma być zatem 3-4 cm węższe i 5 cm niższe od otworu, w którym zostanie osadzone.
Ościeża czyści się z luźnych fragmentów tynku, starej pianki itp. (fot. Krispol)
Wymiana okien - wybieramy nowe okna
Okno, jak ściana i dach, jest przegrodą zewnętrzną, musi więc izolować od wpływu zimna, deszczu, hałasu. Wybierając stolarkę porównuje się jej kluczowe cechy: izolacyjność cieplną, akustyczną, odporność na włamanie. Wbrew pozorom materiał, z którego wykonano ramę, nie ma większego znaczenia. Okna drewniane i plastikowe mogą mieć dokładnie takie same parametry. Wybór - stolarka z drewna czy z PVC - jest kwestią gustu i zasobności portfela.
Najważniejszą cechą okien jest izolacyjność cieplna, którą opisuje wspomniany już współczynnik przenikania ciepła Uw. Pokazuje on, jak dużo ciepła ucieka przez nie wskutek różnicy temperatury wewnątrz i na zewnątrz pomieszczenia. Inwestor powinien pytać sprzedawcę o wartość Uw gotowego, konkretnego produktu (a nie np. okna referencyjnego o typowych wymiarach).
Izolacyjność akustyczną stolarki określa współczynnik Rw. Im wyższy, tym lepiej okno tłumi dobiegające z zewnątrz hałasy. Standardowe modele mają Rw między 30 i 34 dB. W budynkach położonych przy ruchliwej ulicy niezbędna będzie stolarka o współczynniku wyższym, np. 40 dB.
To, jak długo okno stawia opór włamywaczowi, zależy od zastosowanych okuć, przeszklenia i zabezpieczeń dodatkowych. Trzeba mieć świadomość, że tzw. okna antywłamaniowe nie zatrzymają złodzieja, jedynie utrudnią mu wejście do środka.
Elementem okuć są rolki ryglujące (grzybki), które po zamknięciu skrzydła blokują się w zaczepach na ościeżnicy. Im więcej takich zaczepów na obwodzie okna, tym trudniej je wyważyć. Opór włamywaczom powinno stawiać również przeszklenie, dlatego w modelach antywłamaniowych stosuje się szyby, laminowane kilkoma warstwami folii. Takiego szkła nie da się wybić - nawet stłuczone zostanie w ramie.
Polska Norma wyróżnia 6 klas odporności na włamanie (od RC1 do RC6). Stolarka w trzech najniższych klasach stawia opór tylko niezbyt dobrze przygotowanemu złodziejowi. Klasa druga i trzecia powstrzymają go przez kilka minut, pod warunkiem, że nie ma specjalistycznych narzędzi. W domach jednorodzinnych raczej nie montuje się produktów klas wyższych niż RC3.
Nowe, plastikowe okno w remontowanym domu - w trakcie prac i po ich zakończeniu. (fot. J. Werner)
Jak zbudowane jest okno?
Typowe okno to przeszklenie osadzone w profilu (ramie) oraz okucia, umożliwiające otwieranie i zamykanie skrzydła.
Przeszklenie to dziś nie pojedyncza szyba, a pakiet szybowy. Standardowy tworzą dwie tafle o grubości 4 mm, oddalone od siebie o 16 mm. Komorę między nimi wypełnia gaz, najczęściej argon. W cieplejszej stolarce pakiety dwuszybowe zastępuje się trzyszybowymi, tafle szkła pokrywają powłoki niskoemisyjne, zaś komory wypełnia droższy gaz, np. krypton. Ramkę dystansową, oddzielającą szklane tafle, przeważnie produkuje się z aluminium. W oknach energooszczędnych stosuje się ramki z tworzyw sztucznych, o wyższej izolacyjności.
Dodając kolejne szyby, zmniejsza się przeźroczystość okna i ogranicza dostęp światła do wnętrza. Dlatego warto zwrócić uwagę na współczynnik przepuszczalności światła Lt, pokazujący jaka część docierającego do szyby światła słonecznego zostanie przez nią wpuszczona do domu. Im jego wartość wyższa, tym w pomieszczeniu jaśniej. Dobrze, gdy współczynnik Lt wynosi ponad 70%.
Ramy (profile) okienne produkuje się najczęściej z tworzywa (PVC), drewna, ewentualnie aluminium. Najpopularniejsze i najtańsze są ramy plastikowe. Ich ciepłochronność jest łączona z liczbą komór w profilu. Co nie jest do końca słuszne - żeby okno rzeczywiście było cieplejsze, wzrost liczby komór musi iść w parze z pogrubieniem ramy. Podstawowe profile mają 5 komór i głębokość 70 mm. Cieplejsze pakiety trzyszybowe trafiają raczej do ram o głębokości 80-90 mm. Na izolacyjność cieplną wyrobu z PVC wpływa także materiał, z którego wykonano wzmocnienie usztywniające ramę. Najczęściej jest to stal, w wersjach energooszczędnych stosuje się raczej kształtowniki z tworzyw sztucznych lub włókien szklanych. Okna z PVC w zasadzie nie wymagają żadnych zabiegów pielęgnacyjnych, wystarczy je myć.
Okna drewniane produkuje się z drewna drzew iglastych (sosny, świerku, modrzewia) oraz z dębu, ewentualnie gatunków egzotycznych, jak meranti i mahoń. Ramy są klejone warstwowo i łączone na mikrowczepy, dzięki czemu produkt nie wypacza się tak, jak te wytwarzane kiedyś z litego drewna. Standardowa głębokość profilu to 68 mm, grubsze mają do 92 mm. Inwestorzy cenią ten materiał, bo jest naturalny, takie ramy są też sztywniejsze od PVC (co jest istotne w przypadku dużych okien tarasowych). Niestety, są również droższe i cięższe. I wymagają konserwacji - co kilka lat należy je przeszlifować i pomalować.
Okna aluminiowe, ze względu na wysoką cenę, rzadko trafiają do domów jednorodzinnych. Sztywna metalowa rama, wypełniona materiałem termoizolacyjnym, jest polecana do przeszkleń wielkoformatowych i nieotwieralnych. Jest najtrwalsza i podobnie jak PVC nie potrzebuje konserwacji.
Trzy różne profile: drewniany o głębokości 92 mm, z pakietem trzyszybowym, Uw 0,84 W/(m²·K) (fot. z lewej: MS więcej niż OKNA), 6-komorowy PVC o głębokości 82 mm, z pakietem trzyszybowym, Uw 0,77 W/(m²·K) (fot. środkowe: Vetrex), 7-komorowy PVC z wzmocnieniami z aluminium, o głębokości 82 mm, przeznaczony do domów pasywnych, Uw od 0,64 W/(m²·K) (fot. z prawej: Schüco).
Trzecim elementem okna są okucia. Odpowiadają za jego pracę (sposób otwierania i zamykania), mają wpływ na szczelność i odporność na włamanie. Najpopularniejsze są okucia obwodowe, rozmieszczone na całym obwodzie skrzydła.
Istnieją też okna bez okuć - to tańsze i szczelniejsze przeszklenia stałe, nazywane fiksami. Pakiet szybowy jest montowany w ościeżnicy, niczego nie da się otworzyć. Takie rozwiązanie warto stosować, gdy w pomieszczeniu jest więcej okien i kiedy umycie ich z zewnątrz nie sprawia problemu.
Wymieniamy okna - uwaga na montaż!
Parametry okien są istotne, ale przynajmniej tak samo ważny jest ich prawidłowy montaż. Niedbałe lub niefachowe obsadzenie stolarki sprawi, że pieniądze wydane na lepszy produkt zostaną zmarnowane.
Mocowanie ma zapewniać stabilność okna pod obciążeniem, wynikającym z jego ciężaru i np. naporu wiatru. W przypadku ścian niewykończonych, stosuje się zwykle montaż na kotwach, czyli stalowych płaskownikach, osadzanych w ramie i przykręcanych do ościeża. Punkty mocowania są odsunięte od krawędzi muru, co ma znaczenie w przypadku budulca o niższej wytrzymałości.
Montaż na kotwach stosuje się, jeśli po obsadzeniu okna ościeże będzie tynkowane. (fot. J. Werner)
Podczas remontów stolarkę obsadza się przeważnie na dyblach, czyli stalowych kołkach rozporowych. Te przechodzą przez ramę, mocowanie jest zatem niewidoczne, nie trzeba też wykańczać całej szerokości ościeża. Dyble dobiera się do materiału ściennego - zwykłe kołki rozporowe nie sprawdzą się w pustakach ceramicznych i gazobetonie.
Szczelina między ramą i murem jest wypełniana poliuretanową pianką montażową. Zależnie od temperatury na zewnątrz - letnią lub zimową.
Szczelinę między ramą i murem wypełnia się pianą montażową, którą zabezpieczają taśmy - od wewnątrz paroszczelna, od zewnątrz paroprzepuszczalna. (fot. Kampania Edukacyjna DOBRY MONTAŻ
W zalecanym obecnie montażu warstwowym piana jest zabezpieczana od wewnątrz taśmą/folią paroszczelną, od zewnątrz wodoodporną taśmą paroprzepuszczalną. W ten sposób powstają trzy warstwy - paroizolacyjna, która zapobiega wnikaniu w pianę wilgoci z domu, termoizolacyjna i paroszczelna, której zadaniem jest ochrona piany przed opadami i jednocześnie umożliwienie dyfuzji pary wodnej.
Dlaczego pianę warto zabezpieczyć? Bo tylko sucha odpowiednio izoluje termicznie i akustycznie. Zdaniem specjalistów, szczelność połączenia wykonanego tym sposobem jest blisko dwa razy większa, niż w przypadku metody tradycyjnej.
Tzw. ciepły parapet, na którym stawia się okno, eliminuje przedmuchy i mostki termiczne. (fot. Vetrex)
Kiedyś okna obsadzano mniej więcej w połowie grubości muru. Przy wymianie, nowe najwygodniej jest dać w miejscu starych. Ale walcząc o lepszą ciepłochronność stolarkę, przede wszystkim w ścianach warstwowych, przesuwa się w kierunku zewnętrznego lica przegrody.
W ścianach trój- i dwuwarstwowych (z ociepleniem o grubości przynajmniej 15 cm) można posunąć się jeszcze dalej i zamontować okna w warstwie termoizolacji, przed ścianą nośną. Wykorzystuje się w tym celu specjalne elementy montażowe, np. ramy instalacyjne. Metr bieżący takiego rusztowania utrzyma przeszklenie ważące kilkaset kg.
W ścianach warstwowych okna można montować, wysuwając je w warstwę ocieplenia. (fot. Aluplast)
Orientacyjne ceny okien
Rozrzut cen okien jest ogromny. Tanie okno z PVC (pakiet dwuszybowy, dwuskrzydłowe, białe) do otworu o wymiarach 1,5 × 1,5 m kosztuje 600-700 zł. Cieplejsze, z okuciami antywłamaniowymi i w kolorze, będzie dwa razy droższe. Podobnie jak najtańsze okno z drewna.
Ceny okien/drzwi tarasowych, do otworu 2,5 × 4 m, zaczynają się powyżej 10 tys. zł - w tym przypadku materiał profilu nie ma większego znaczenia. Rolety to wydatek przynajmniej kilkuset zł/szt. Zwykle ich cenę wylicza się z metra kwadratowego. Robocizna przy montażu okien to jakieś 30 zł/m.b. (bez obróbki ościeża).
Dziennikarz z przeszło 25-letnim doświadczeniem w mediach drukowanych i elektronicznych. W Budujemy Dom od blisko dekady. Na budowach bywa tak często, jak w redakcji. Autor tekstów poradnikowych i publicystycznych, także porad prawnych. Nadąża za zmianami w największych programach pomocowych dla inwestorów indywidualnych: w Czystym Powietrzu, Moim Prądzie, Mojej Wodzie...
Skomentuj
